Để tưởng niệm NSƯT Nguyễn Chánh Tín – ngôi sao nổi tiếng nhất thập niên 1980 vừa qua đời, Zing.vn giới thiệu lại hai loạt phim tình báo, hành động ăn khách nhất của điện ảnh Việt trong thập niên này.
Ván bài lật ngửa
Ra mắt tập đầu tiên vào năm 1982, giai đoạn nền kinh tế của Việt Nam vẫn còn rất khó khăn sau chiến tranh và chính sách cấm vận của Mỹ, Ván bài lật ngửa lập tức gây chấn động đối với khán giả đương thời.
Với sự dàn dựng công phu, bối cảnh cầu kỳ tái hiện không khí của Sài Gòn và nhiều tỉnh miền Nam trong thời Mỹ - Diệm (kéo dài từ năm 1954 đến 1963), dàn diễn viên chính phụ đều gây ấn tượng và cách kể chuyện bằng ngôn ngữ điện ảnh trầm tĩnh, chậm rãi mà sang trọng của đạo diễn Lê Hoàng Hoa.
 |
| Chánh Tín và Thương Tín đều tham gia Ván bài lật ngửa. |
Ván bài lật ngửa gắn bó với nhiều thế hệ khán giả khắp toàn quốc, đặc biệt là thời phim chiếu bãi và đến nay vẫn giữ kỷ lục là bộ phim điện ảnh dài tập nhất, ăn khách nhất của điện ảnh Việt Nam.
Bộ phim được chuyển thể từ bản thảo tiểu thuyết Giữa biển giáo rừng gươm của nhà văn Trần Bạch Đằng và do chính ông (với bút danh Nguyễn Trường Thiên Lý) chấp bút kịch bản điện ảnh.
Sự thành công vang dội của loạt phim này đã khiến nhà văn Trần Bạch Đằng sử dụng luôn nhan đề của bộ phim cho cuốn tiểu thuyết khi xuất bản vào năm 1986 và được tái bản rất nhiều lần.
Tập phim đầu tiên Đứa con nuôi của vị giám mục dẫn dắt người xem vào hành trình tình báo với những cuộc chiến cân não của Nguyễn Thành Luân khi được cài vào hoạt động trong lòng địch. Được giới thiệu là một kỹ sư trở về từ bưng biền, ủng hộ Việt Minh và hành tung khá bí ẩn, Nguyễn Thành Luân dần dần tạo được sự tin cậy khi trở thành đứa con nuôi của tổng giám mục Ngô Đình Thục và sau đó trở thành trợ thủ đắc lực của ông cố vấn Ngô Đình Nhu và tổng thống Ngô Đình Diệm, mặc dù vẫn bị Nhu cho gián điệp theo dõi trên từng cây số để vạch chân tướng.
7 tập phim tiếp nối, mỗi tập kể một nội dung độc lập nhưng được kế thừa phần trước, tiếp tục cuộc hành trình gian nguy của Nguyễn Thành Luân khi ở luôn bị đặt vào tình thế ngàn cân treo sợi tóc, kẻ thù từ nhiều phía. Nguyễn Thành Luân đều vượt qua tất cả những thử thách nguy hiểm, với sự hỗ trợ của Thùy Dung, người vừa là đồng đội vừa là người vợ thông minh xinh đẹp của ông.
Vốn là một đạo diễn nổi tiếng của điện ảnh Sài Gòn trước 1975 với nhiều bộ phim ăn khách như Chân trời tím, Con ma nhà họ Hứa, Vết thù trên lưng ngựa hoang, đạo diễn Lê Hoàng Hoa đã tái hiện bối cảnh và không khí Sài Gòn rất thành công, từ những nơi sang trọng bên trong dinh thự của tổng thống, khách sạn, nhà hàng cho đến những cảnh quán bar, phòng trà.
Đặc biệt là những trường đoạn hành động hấp dẫn, gay cấn như đấu súng trên lưng ngựa tại Thung lũng tử thần và cuộc giải cứu bằng trực thăng với những màn dàn dựng kỳ công tại Lào trong tập phim cuối cùng mang tên Vòng hoa trước mộ.
Chất hình sự, điệp báo với những màn đấu trí chậm rãi, trầm tĩnh nhưng căng thẳng, xen kẽ với những màn hành động hành lôi cuốn, trong đó Chánh Tín thực hiện nhiều cảnh đấu súng, đối đầu cận chiến trên ca nô, trên lưng ngựa, trên máy bay trực thăng...
Dù bám sát các biến cố lịch sử, đạo diễn Lê Hoàng Hoa không quá nệ sử mà chỉ mượn một vài chi tiết của lịch sử và sáng tạo thêm nhiều chi tiết hư cấu, tạo sức hấp dẫn cho mỗi tập phim. Nhờ vậy, ông đã biến loạt phim 8 tập này thành một series phim tình báo lôi cuốn, căng thẳng được thể hiện qua từng tập phim, đồng thời vẫn giúp người xem nhớ lại từng cột mốc lịch sử.
Ban đầu, đạo diễn Lê Hoàng Hoa chọn một diễn viên nổi tiếng của điện ảnh Sài Gòn trước năm 1975 để vào vai Nguyễn Thành Luân, nhưng sau đó, cả ông và nhà văn Trần Bạch Đằng đều thấy không phù hợp nên tuyển lại diễn viên và cuối cùng giao vai chính cho Nguyễn Chánh Tín, một diễn viên đang chật vật với sự nghiệp dù đã đóng phim và đi hát trước 1975.
Sự thay thế hoàn toàn chính xác này không những tạo nên một vai diễn “đo ni đóng giày” cho Nguyễn Chánh Tín mà còn biến ông trở thành nam diễn viên nổi tiếng nhất trong thập niên và đến nay vẫn là vai diễn để đời nhất của ông.
Ngay từ cảnh mở đầu được lặp lại qua mỗi tập phim, Nguyễn Thành Luân bước xuống xe, vóc dáng cao ráo lãng tử, gương mặt thanh thoát nhưng rất đàn ông trong bộ măng tô và chiếc mũ phớt bước vào rừng cao su với những nét suy tư trên gương mặt; nhân vật này đã lập tức gây ấn tượng và “đóng đinh” vào trí nhớ khán giả.
 |
| Nguyễn Thành Luân là vai diễn thành công vang dội của nghệ sĩ Chánh Tín. |
Lối diễn xuất trầm tĩnh, cách nhả thoại từ tốn và phát huy sức mạnh nội tâm trên gương mặt trong những cảnh cận hay đặc tả, Nguyễn Chánh Tín như sinh ra để vào vai Nguyễn Thành Luân hay ngược lại, vai diễn này được tạo ra để dành cho ông. Chính nhà văn, nhà biên kịch Trần Bạch Đằng cũng nhận xét: “Diễn xuất của Chánh Tín chân thật, tự nhiên và có một nét gì đó khác người”.
Vai diễn này đã giúp Nguyễn Chánh Tín giành giải Nam diễn viên chính xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 7 vào năm 1985, khi loạt phim mới chiếu hết tập thứ 4.
Bên cạnh Nguyễn Chánh Tín với vai Nguyễn Thành Luân, hai mỹ nhân của điện ảnh đương thời là Thúy An (xuất hiện trong 3 tập đầu nhưng sau đó phải dừng vì mang thai) và ca sĩ Thanh Lan (5 tập sau) cũng tạo được nhiều thiện cảm cho khán giả với vai Thùy Dung, người vừa là đồng đội, vừa là bạn gái, vợ của Nguyễn Thành Luân trong cuộc chiến cân não này.
Dàn diễn viên phụ của Ván bài lật ngửa cũng vô cùng ấn tượng, nổi bật nhất trong số đó là nhân vật Lý Cai (Cai Văn Mỹ) với vóc dáng nhỏ thó nhưng vô cùng ranh ma quỷ quyệt hay Gã đầu bạc (Jan Vô Danh), một điệp viên nhị trùng rất nguy hiểm vừa làm cho ông cố vấn Ngô Đình Nhu vừa làm cho CIA của Mỹ.
Đây là hai nhân vật phản diện do đạo diễn Lê Hoàng Hoa sáng tạo chứ không có trong kịch bản gốc, nhưng để lại ấn tượng rất mạnh cho khán giả và xuất hiện gần như xuyên suốt.
Lâm Bình Chi, diễn viên nghiệp dư ấn tượng hơn cả với vai ông cố vấn Nguyễn Đình Nhu, xuất hiện xuyên suốt trong 8 tập phim và trở thành kẻ đối trọng với Nguyễn Thành Luân. Họ vừa là bạn, vừa là thù; vừa luôn nghi kỵ, thăm dò nhau nhưng cũng dành cho nhau sự tôn trọng, nể phục tài năng của nhau.
Trong tập cuối (Vòng hoa trước mộ), khi cuộc đảo chính hai anh em Diệm - Nhu nổ ra và biết được toàn bộ sự thật vào phút cuối cùng, Ngô Đình Nhu vẫn giữ vẻ trầm tĩnh và quay lại nói với Nguyễn Thành Luân, rằng: “Anh đã thắng tôi trong ván bài mà mọi con bài đều lật ngửa. Anh nắm nhiều chủ bài hơn tôi. Ngay phút này đây, tôi vẫn có thể xóa anh, nhưng tôi không làm việc đó. Tôi không muốn anh chịu chung số phận với chúng tôi. Anh nên ra đi trước khi quá muộn”.
Biệt động Sài Gòn
Cùng với Ván bài lật ngửa, Biệt động Sài Gòn dài 4 tập gần như cùng thời cũng tạo ra những cơn sốt vé trong Nam ngoài Bắc, với ước tính lên đến 10 triệu lượt người xem mỗi tập phim, theo lời đạo diễn.
Dưới sự dàn dựng của đạo diễn Long Vân và dàn diễn viên tên tuổi như Quang Thái, Hà Xuyên, Thanh Loan, Thương Tín, Thúy An – Biệt động Sài Gòn, bộ phim đề cao tinh thần quả cảm, sự mưu lược, thông minh và cả mất mát, hy sinh anh dũng của những chiến sĩ biệt động Sài Gòn hoạt động trong lòng địch đã chiếm trọn vẹn cảm tình của khán giả và chứng tỏ sức mạnh của điện ảnh Việt Nam một thời.
 |
| Đây là bộ phim đề tài tình báo gây sốt thập niên 80. |
Lấy cảm hứng và phần nào dựa theo những câu chuyện có thật của các chiến sĩ biệt động Sài Gòn trong những năm chống Mỹ, hai nhà biên kịch Lê Phương – Nguyễn Thanh đã phát triển thành 4 tập phim vừa độc lập vừa kết nối chặt chẽ với nhau.
Biệt động Sài Gòn còn có sự cố vấn nghệ thuật của đạo diễn Hải Ninh, một tên tuổi kỳ cựu của điện ảnh cách mạng, cố vấn quân sự từ Thiếu tướng Trần H. Phụng và anh hùng biệt động Nguyễn Cụ. Chính sự kỹ lưỡng, đầu tư trong dàn dựng và bám sát từ những nguyên mẫu có thật, bộ phim tránh được những nhược điểm hư cấu quá đà hoặc tô hồng kiểu “ta thắng địch thua” đậm màu sắc tuyên truyền như nhiều bộ phim cùng thời.
4 tập phim của Biệt động Sài Gòn lần lượt có nhan đề: Điểm hẹn, Tĩnh lặng, Cơn giông và Trả lại tên cho em. Mỗi tập phim đều giải quyết một câu chuyện độc lập, vừa “đóng” để khán giả có thể thưởng thức vừa “mở” để tiếp nối và tạo sức hấp dẫn ở tập tiếp theo.
Trong Điểm hẹn, tập phim đầu tiên, Tư Chung, biệt danh của Hoàng Sơn (do Quang Thái đóng) – Tư lệnh trưởng Biệt động Sài Gòn cùng người đồng đội của anh là Ngọc Mai (Hà Xuyên) đóng giả một cặp vợ chồng tư bản giàu có để cài vào trong lòng địch.
Nếu Tư Chung và Ngọc Mai hoạt động ngay trong lòng địch thì Huyền Trang (Thanh Loan), một chiến sĩ biệt động khác và là người yêu của Tư Chung lại cải trang thành ni cô để che mắt kẻ thù.
Những chiến công của các chiến sĩ Biệt động Sài Gòn với những trận nổ súng, gài mìn, bắt cóc, trao đổi tù binh, những cuộc tấn công theo kiểu du kích chớp nhoáng khiến kẻ thù phải run sợ và họ bắt đầu lên kế hoạch phản công mạnh mẽ.
Trong tập 2 (Tĩnh lặng) và tập 3 (Cơn giông), bộ phim bắt đầu đề cập đến những danh phận bị bại lộ của các chiến sĩ biệt động như cô bé giao liên bán báo và ni cô Huyền Trang bị bắt và tra tấn dã man. Sáu Tâm, người chiến sĩ anh dũng cũng bị một kẻ phản bội chỉ điểm và chết dưới họng súng của kẻ thù.
Cao trào của bộ phim được đẩy lên cao trong tập cuối cùng của bộ phim với kế hoạch tổng tấn công của nhóm Biệt động Sài Gòn trong dịp Tết Mậu thân 1968. Dưới sự chỉ đạo của Tư Chung, các mũi tấn công dồn dập được lên kế hoạch vào đúng đêm Giao thừa. Tòa Đại sứ Mỹ, Dinh Độc lập, Tổng nha cảnh sát, Bộ tổng tham mưu, Đài phát thanh, Sân bay Tân Sơn Nhất... đều trở thành mục tiêu của nhóm Biệt động Sài Gòn và làm cho đầu não của quân địch rối loạn. Nhưng cùng với đó, lại có thêm những người chiến sĩ ngã xuống cho lý tưởng mà họ theo đuổi...
 |
| Sau nhiều năm, phim vẫn ghi dấu ấn trong lòng khán giả. |
Bộ phim kết thúc sau trận tổng tấn công mùa Xuân năm 1968, nhưng được tiếp diễn với phần vĩ thanh kéo dài đến năm 1973 khi Việt Nam thắng lợi trên bàn đàm phán Hiệp định Paris, chấm dứt chiến tranh. Hình ảnh những người lính Mỹ cuối cùng rời khỏi Việt Nam, cùng với lời đề từ được nhắc lại ở đầu mỗi tập phim: “Người lính Mỹ đến Việt Nam, từ lần đầu tiên cho đến lần cuối cùng, đều được tiếp đón nồng hậu”.
Sự xen kẽ giữa các cảnh hành động hấp dẫn kết hợp với những cảnh đấu trí căng thẳng, những trường đoạn tâm lý và các góc khuất nội tâm của nhân vật khiến bộ phim giàu sức thuyết phục và hấp dẫn về mặt giải trí. Bối cảnh phim được dàn dựng công phu, từ những bối cảnh lịch sử có thật như cuộc tấn công của nhóm Biệt động vào Dinh Độc lập, Tòa Đại sứ Mỹ; những cảnh nổ bom trên đường phố Sài Gòn cho đến những hư cấu thiên về hành động...
Biệt động Sài Gòn là loạt phim đầu tiên và gần như duy nhất làm về lực lượng “biệt động thành”. Kịch bản được xây dựng chặt chẽ, các tuyến nhân vật ở cả 3 phía đều được mô tả khá công phu và cân bằng, tránh được sự thiên lệch hay minh họa.
Bên cạnh các nhân vật Biệt động Sài Gòn được xây dựng rất thành công như Tư Chung, Ngọc Mai, Huyền Trang, Sáu Tâm hay Ngọc Lan, tuyến nhân vật bên kia như Trung tá Sông, Đại tá CIA Michael hay Cordell cũng tạo được ấn tượng với khán giả và là bệ phóng giúp tên tuổi của các diễn viên trở nên nổi tiếng trong thập niên 80.
