90 trẻ em tử vong/ngày: Những cách đơn giản cứu trẻ sơ sinh

Tại buổi lễ ký kết hợp tác của UNICEF ngày 9/12/2015 tại Hà Nội, ông Youssouf Abdel-Jelil, trưởng đại diện của Quỹ Nhi Đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) Việt Nam đã đưa ra thống kê rằng hiện nay hơn 90 trẻ em dưới 5 tuổi tại Việt Nam tử vong mỗi ngày, trong số đó, 50 trẻ tử vong trong vòng 28 ngày kể từ khi được sinh ra. Đặc biệt, những ca tử vong này xảy ra trong vòng 7 ngày đầu sau sinh. Tình trạng này đáng báo động gấp 3 lần đối với trẻ em dân tộc thiểu số so với trẻ em dân tộc Kinh.

UNICEF nhận định rằng nguyên nhân tử vong ở trẻ sơ sinh tại Việt Nam chủ yếu do ngạt thở, nhiễm trùng và đẻ non. Theo ông Youssouf Abdel-Jelil, đa số các trường hợp tử vong đều có thể phòng ngừa được bằng các cách đơn giản như hỗ trợ chuyên môn cho các mẹ khi sinh đẻ, chăm sóc đúng cách cho các bé ngay sau khi bé chào đời, nhất là cho bé bú mẹ ngay sau sinh, chăm sóc kiểu chuột túi cho các bé, đặc biệt là những bé bị đẻ non và nhẹ cân.

Vậy nên làm gì và không nên làm gì để giảm thiểu nguy cơ tử vong do ngạt thở, nhiễm trùng, và sinh non cho các bé sơ sinh tại Việt Nam?

NÊN 1: da chạm da (Skin To Skin - S2S)

Khi bé vừa chào đời, việc tốt nhất mà bạn nên làm cho bé là hãy để bé được da chạm da với mẹ bằng cách để bé nằm trên ngực mẹ ngay trong vòng 1 tiếng đồng hồ đầu tiên của cuộc đời bé! Ngay cả đối với những bé sinh thiếu tháng thì việc được nằm trên ngực mẹ như thế cũng vẫn tốt hơn là để bé nằm trong lồng kính riêng.

Đây cũng là thời khắc quan trọng cho việc bú sữa mẹ của bé vì khi này, bé sẽ tự xoay mình trên ngực mẹ theo bản năng để tìm vú, ngậm vú, và mút sữa mẹ.

Một số lợi ích rõ ràng của việc để bé da chạm da với mẹ trong vòng 1 tiếng sau khi sinh là:

1. Bé biết cách bú mẹ tốt hơn.

2. Bé sẽ bú sữa mẹ lâu hơn.

3. Bé giữ được nhiệt độ cơ thể, nhịp tim, nhịp thở, và huyết áp tốt hơn. Điều này rất quan trọng và có thể cứu sống những bé sinh thiếu tháng.

4. Bé ít khóc hơn.

5. Vi khuẩn từ người mẹ cũng sẽ là những vi khuẩn đầu tiên "cắm trại" trên người bé. Mà sữa mẹ thì đã có chứa sẵn kháng thể cho các loại vi khuẩn đó! Thế nên khi bú sữa mẹ thì bé cũng sẽ có kháng thể để chống lại các vi khuẩn đó, do đó sẽ ít hoặc thậm chí không bị bệnh tật hay nhiễm trùng gì khi còn bú sữa mẹ.

NÊN 2: chăm con kiểu chuột túi (Kangaroo Care)

Sau khi bé được da chạm da với mẹ lúc vừa sinh ra, việc tiếp tục để bé được da chạm da với mẹ hay với cha qua việc chăm sóc bé kiểu chuột túi, nghĩa là việc thường xuyên ôm ấp bé trước ngực trong vòng tay của mẹ hoặc cha mỗi ngày sẽ tiếp tục đem lại nhiều lợi ích sức khoẻ khác cho cả bé lẫn cha mẹ, điển hình là:

1. Giúp bé bớt đau khi cần chích ngừa hay lấy máu

2. Giúp bé tăng cân tốt hơn

3. Giúp bé ngủ sâu hơn

4. Giúp bé ít khóc và ít quấy hơn

5. Giúp bé có tư duy tốt hơn

6. Giúp bé đối mặt với stress tốt hơn

7. Giúp cha mẹ bé đỡ bị stress

8. Giúp mẹ bé ra sữa nhiều hơn

9. Giúp cha mẹ tạo được mối quan hệ mật thiết với con hơn. Khi bé vui khoẻ thì sức đề kháng cũng tốt hơn, do đó, sẽ khó bị nhiễm trùng và ít bệnh tật.

NÊN 3: Cho bé bú sữa mẹ

Sữa mẹ chính là vắc xin đầu đời quan trọng, an toàn, và hiệu quả nhất cho bé. Trong những ngày đầu khi mới sinh con, sữa mẹ sẽ có màu vàng đục, đây chính là loại sữa giàu dinh dưỡng và kháng thể nhất mà các mẹ cần cung cấp cho bé để chống lại sự rình rập của tử thần khi bé còn là một sinh linh mong manh, chưa có khả năng tự miễn dịch chống lại vi khuẩn, virus, và các yếu tố gây bệnh khác.

Khoa học đã chứng minh những bé được bú sữa mẹ, nguy cơ bị các bệnh sau cũng giảm tối đa, bao gồm: nhiễm trùng đường ruột, nhiễm trùng đường hô hấp, hen suyễn, béo phì, tiểu đường, ung thư máu, bệnh về da, và hội chứng tử vong đột ngột ở trẻ em (SIDS).

Không những thế, nhiều nghiên cứu cũng đã cho rằng việc cho bé bú sữa mẹ hoàn toàn ít nhất trong 6 tháng đầu đời cho đến khi bé 1 tuổi còn giúp bé thông minh hơn và thành đạt hơn sau này.

NÊN 4: Cho bé chích ngừa đúng lịch

Cho dù đó là 3 trong 1, 5 trong 1, hay 6 trong 1 thì quan trọng hơn cả vẫn là việc cho bé chích ngừa đúng lịch tiêm chủng chống lại những bệnh sau: bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, nhiễm khuẩn Hib, viêm gan siêu vi B, lao, tiêu chảy, viêm phế cầu, và sởi.

Nếu để bé nhiễm một trong những bệnh trên khi bé dưới 1 tuổi thì việc chữa trị sẽ rất khó khăn và không có hiệu quả cao.

NÊN 5: Cho bé ngủ đúng cách

Không chỉ ở Việt Nam, mà thậm chí ở Mỹ, ngạt thở khi ngủ cũng là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong ở trẻ dưới 1 tuổi.

Tuy nhiên, điều này hoàn toàn có thể tránh được nếu bé được cho ngủ đúng cách:

1. Luôn đặt bé nằm ngửa trên một mặt phẳng đủ cứng và không bị lún.

2. Không cho bé nằm gối, đắp chăn, hay để bất kỳ thứ đồ chơi hay vật gì gần bé khi bé ngủ.

3. Tuyệt đối không sử dụng tấm chắn nôi.

4. Ba mẹ nên ở cùng phòng với bé để có thể cứu bé kịp thời nếu để ý được điều gì khác lạ trong nhịp thở của bé.

KHÔNG NÊN 1: Cho bé chưa ăn dặm uống nước

Việc cho bé dưới 6 tháng tuổi và chưa ăn dặm uống nước là có hại cho bé vì:

1. Uống nước làm giảm lượng sữa tiêu thụ của các bé dẫn đến suy dinh dưỡng, và làm giảm lượng sữa của người mẹ do bé bú ít đi. Như thế, miễn dịch của bé cũng sẽ yếu đi và do đó dễ nhiễm trùng, nhiễm bệnh hơn.

2. Uống nước với lượng lớn còn có thể khiến bé bị ngộ độc nước. Khi đó, nước làm loãng các chất trong máu, đặc biệt là muối, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hoạt động bình thường của cơ thể bé, gây hậu quả nghiêm trọng như bị mất nhiệt nhanh chóng hoặc thậm chí bị co giật.

KHÔNG NÊN 2: Rơ lưỡi cho bé dưới 1 tuổi bằng mật ong

Một trong những cách chăm con kiểu dân gian cực kỳ nguy hiểm mọi người truyền tai nhau là: nên rơ lưỡi cho bé với một ít mật ong là sạch ngay.

Việc lưỡi của bé bị trắng là việc gần như bình thường và không cần can thiệp thêm gì cả, trừ phi do nhiễm trùng.

Quan trọng hơn, tuyệt đối không nên đưa mật ong và những sản phẩm có chứa mật ong cho bé dưới 1 tuổi tiêu thụ. Trong mật ong có thể có bào tử của vi khuẩn Clostridium botulinum, và sẽ có khả năng gây ra nhiễm trùng đường ruột chết người ở trẻ nhỏ dưới 1 tuổi.

KHÔNG NÊN 3: Để bé dưới 1 tuổi ăn bụi đất

Với điều kiện vật chất thiếu thốn, có một số trẻ sẽ không được nằm ngồi đi lại trong một không gian sạch, mà sẽ là trên nền đất, hoặc nơi có nhiều bụi bẩn. Hoặc đối với những gia đình có để chậu cây trong nhà, bé có thể bốc đất cho vào miệng nếm thử vì tò mò.

Trong những trường hợp đó, cha mẹ cần chú ý rửa tay, rửa chân, rửa mặt thường xuyên cho bé và đồng thời giám sát bé kỹ lưỡng để hạn chế việc bé bị nhiễm khuẩn từ bụi đất do mút tay chân hay bốc đất ăn. Nếu nhẹ thì có thể gây sốt nóng, ói mửa, tiêu chảy, và nếu nặng thì có thể dẫn đến tử vong, nhất là đối với các bé dưới 1 tuổi.

KHÔNG NÊN 4: Để bé nằm gối, đắp chăn

Việc nằm gối lẫn đắp chăn đều có khả năng khiến bé dưới 1 tuổi ngạt thở khi ngủ.

Ngoài ra, cha mẹ Việt còn thường có thói quen chặn gối chăn xung quanh người bé khi bé ngủ rồi đi làm việc khác cho yên tâm vì nghĩ gối chăn sẽ ngăn bé không lăn đi đâu được. Tuy nhiên điều này rất nguy hiểm vì bé có thể sẽ lăn sát vào gối hay chăn và bị ngộp thở khi ngủ do bị chăn gối che kín mũi và miệng.

Do đó, đừng để bé dưới một tuổi nằm gối, và nếu bạn sợ bé lạnh thì hãy mặc thêm một số lớp áo cho bé chứ đừng đắp chăn cho bé, và đừng chặn gì xung quanh bé khi bé ngủ, nhất là khi bé chưa biết lật.

KHÔNG NÊN 5: Để bé chơi với các loại dây và vật thể nuốt được

Khi bé bắt đầu cầm nắm được, bạn nên chú ý xung quanh trẻ tuyệt đối không nên để các loại dây cắm, dây buộc... trong tầm với của bé để hạn chế khả năng bé bị ngạt thở vì bị dây quấn cổ.

Không chỉ có vậy, bạn cũng cần để ý không để bất kỳ vật thể nào có đường kính nhỏ hơn 3 cm nằm trong tầm với của bé, nhất là các bộ phận của các món đồ chơi. Nếu bé nuốt vào có thể bị nghẹn, ngạt thở, và dẫn đến chết não nhanh chóng nếu không được cứu chữa kịp thời.

Chỉ cần nhớ và thực hành 5 điều NÊN và 5 điều KHÔNG NÊN này thì bạn đã và đang góp phần bảo vệ hiệu quả tính mạng của trẻ.