Cơn ác mộng của Akiko Saikawa bắt đầu ngay sau khi cô kết hôn. Nữ nhân viên văn phòng đến từ Tokyo đã phải thực hiện hàng chục giấy tờ hành chính để đổi tên trên hộ chiếu và các tài liệu khác, cũng như cập nhật tên tài khoản mạng xã hội của mình.
Tất cả nỗi khổ trên xuất phát từ việc Nhật Bản yêu cầu vợ và chồng phải dùng chung họ sau khi kết hôn.
Khi kết hôn, các cặp vợ chồng được tự do lựa chọn đổi sang họ của vợ hoặc chồng, nhưng tới 95% trường hợp là người phụ nữ phải đổi tên một cách miễn cưỡng.
"Việc đó rất tốn thời gian và bất tiện. Nhưng điều rắc rối lớn nhất là họ của tôi trên hộ khẩu cũng bị đổi sang của chồng. Điều đó có nghĩa tôi phải đi giải thích với nhà tuyển dụng khi muốn được gọi bằng họ tên thời con gái ở nơi làm việc", Saikawa nói với The Guardian.
Điều luật lỗi thời
Luật Dân sự của Nhật Bản, được thông qua năm 1800, cấm vợ và chồng dùng khác họ. Cách đây 30 năm, chính phủ nước này từng đề xuất bãi bỏ điều luật này nhưng đến nay vẫn chưa có sự thay đổi nào được thực hiện.
Bên cạnh sự bất tiện và phiền hà, các nhà hoạt động cho rằng việc nhất quyết bắt vợ chồng phải dùng chung họ là một dấu hiệu cho thấy Nhật Bản thiếu tiến bộ về bình đẳng giới.
 |
| Đa số phụ nữ Nhật Bản phải đổi họ theo chồng sau khi kết hôn. Ảnh: Satoshi Kambayashi. |
Machiko Osawa, giáo sư và chuyên gia về kinh tế lao động tại Đại học Phụ nữ Nhật Bản, đổ lỗi cho sự thiếu tiến bộ là do "thái độ gia trưởng lỗi thời" ở giới chức trách.
"Phụ nữ mới cưới phải lãng phí rất nhiều thời gian để đổi tên trên tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng, hộ chiếu và tất cả các giấy tờ chính thức khác. Với những người đã có thành tựu và khẳng định được mình, việc bị ép đổi tên là phủ nhận những gì họ đã đạt được. Nó gieo rắc sự bối rối, khiến họ phải phục tùng đàn ông", Osawa nói.
Sau nhiều năm chậm trễ thay đổi, áp lực đang đè nặng lên LDP, không chỉ từ các nhà vận động nhân quyền mà còn từ các lãnh đạo doanh nghiệp cấp cao - những người cho rằng quy định này đang gây trở ngại cho các doanh nghiệp Nhật Bản ở nước ngoài.
Masahiko Uotani, giám đốc điều hành của hãng mỹ phẩm khổng lồ Shiseido, nói rằng ông biết có trường hợp các nữ giám đốc điều hành bị khách sạn từ chối hoặc không thể tham dự các cuộc họp khi ra nước ngoài vì họ trên giấy tờ tùy thân không khớp.
Theo tờ Mainichi Shimbun, hệ thống hiện tại đang trở thành rào cản phát triển nghề nghiệp cho những người hoạt động quốc tế.
Sự nghiệp bị hủy hoại vì đổi họ
Liên đoàn Kinh doanh Nhật Bản (Keidanren) đã thu thập ý kiến của những nhân sự nữ từng gặp rắc rối trong vấn đề giấy tờ sau khi kết hôn.
Một phụ nữ cho biết việc đổi họ khiến sự nghiệp của cô bị hủy hoại vì "những bài báo học thuật viết dưới tên thời chưa kết hôn không được công nhận". Một người khác cho biết tên mà cô thường dùng không được công ty chấp nhận lúc ký hợp đồng.
 |
| Nhiều phụ nữ bức xúc khi sự nghiệp và danh tiếng đã có được trước khi kết hôn bị phủ nhận sau khi đổi họ. Ảnh: NHK. |
Keidanren đã dồn tổng lực cho chiến dịch để phản ánh sự thay đổi trong văn hóa doanh nghiệp Nhật Bản. Trong khi gần 84% công ty cho phép phụ nữ giữ họ gốc ở nơi làm việc, họ vẫn phải bổ sung tài liệu khi đi công tác nước ngoài, gây ra nhiều bất cập.
"Tôi muốn việc này được thực hiện như một ưu tiên hàng đầu để hỗ trợ quá trình làm việc của phụ nữ", Masakazu Tokura, người đứng đầu Keidanren, cho biết, nói thêm rằng mình "hoang mang" vì sự chậm trễ thay đổi kể từ khi hội đồng của Bộ đưa ra khuyến nghị vào năm 1996.
Trong khi chính phủ cho phép tên thời con gái xuất hiện cùng với tên đã kết hôn trên hộ chiếu, giấy phép lái xe và giấy chứng nhận cư trú, Nhật Bản vẫn là quốc gia duy nhất trên thế giới yêu cầu vợ hoặc chồng phải sử dụng cùng họ.
Osawa không lạc quan rằng áp lực gần đây sẽ dẫn đến thay đổi pháp lý, cho rằng không thể lấy lập luận về giá trị gia đình như một "lý do bào chữa cho việc không hành động".
"Tỷ lệ ly hôn của Nhật Bản ngang bằng với Anh và Đức, vì vậy luật về tên hiện hành không giúp gia đình ổn định. Thời thế đã thay đổi và hầu hết hộ gia đình cần thu nhập gấp đôi để trang trải cuộc sống, vì vậy việc các cặp vợ chồng có quyền lựa chọn họ tên là hợp lý và nó thúc đẩy bình đẳng giới", Osawa lập luận.
Thủ tướng Fumio Kishida bày tỏ thận trọng. Ông cho rằng "nhiều ý kiến khác nhau trong công chúng" có nghĩa cần phải thảo luận nhiều hơn để giành được sự ủng hộ rộng rãi cho sự thay đổi.
Saikawa hy vọng những phụ nữ khác không còn phải loay hoay trong mê cung quan liêu mà cô từng đối mặt sau khi lấy chồng.
"Không đổi họ có nghĩa là những phụ nữ ấy không cần phải đi đổi tên hàng chục lần, không phải xây lại sự nghiệp hay danh tiếng mà họ có được từ thời con gái. Họ cũng có thể trân trọng cái tên đại diện cho lịch sử gia đình và là một phần bản sắc cá nhân", cô nói.
AI có cướp đi công việc của chúng ta?
Trong cuốn AI chuyện chưa kể, tác giả Tomoe Ishizumi cho rằng đây chỉ là công cụ tối ưu không hơn không kém. Có một điều chắc chắn rằng AI có thể thay thế phần lớn công việc mà con người đang làm hiện nay. Tuy nhiên, chúng ta không nên nghĩ máy móc sẽ cướp đi công việc của con người mà hãy nghĩ rằng máy móc sẽ làm những công việc vất vả để con người có thời gian sáng tạo hơn.
