Trong căn phòng nhỏ ở TP.HCM, hàng trăm khung xương được xếp gọn trên giá, hộp nhựa hay ngâm trong lọ thủy tinh. Bộ xương rắn cuộn tròn hoặc xếp uốn lượn, xương cá được dựng thẳng đứng như thể đang bơi, xương tắc kè hoa sống động như còn sống… Mùi hóa chất thoang thoảng trong không gian yên ắng, nơi từng bộ xương trắng được thổi hồn, trở thành tác phẩm nghệ thuật.
Giữa phòng, Quang Hiếu (26 tuổi) đang tỉ mẩn nối từng khớp xương rắn bằng dây kẽm mảnh. Chàng trai làm nghề chế tác tiêu bản từ xương và xác động vật 6 năm nay.
Công việc nghe có vẻ rùng rợn này thu hút ngày càng nhiều khách hàng. Họ muốn lưu giữ ký ức với những con vật đã qua đời.
Đi tìm cái đẹp sau cái chết
Quang Hiếu bắt đầu làm tiêu bản xương từ năm 2019, khi con rắn kiểng anh nuôi qua đời vì chủ thiếu kinh nghiệm chăm sóc. "Lúc đó tôi thấy tiếc vì rắn cưng qua đời, muốn giữ lại gì đó làm kỷ niệm nên mày mò biến nó thành tiêu bản xương", anh chia sẻ với Tri Thức - Znews.
Cảm giác lạ lẫm, tò mò ban đầu chuyển sang thích thú khi tự tay làm được điều tưởng chừng không thể. Nhờ từng ôn tập để thi khối B hồi học cấp 3 cộng thêm việc mày mò qua sách vở, video và một số nghệ sĩ làm tiêu bản ở Việt Nam, Hiếu cũng hoàn thành tiêu bản đầu tiên.
Đam mê với công việc này cũng nảy mầm. Sau khi tốt nghiệp ngành marketing, Hiếu xin gia đình một năm được theo đuổi nghề này. "Lúc đầu bố mẹ không chấp nhận vì thấy tôi học 4 năm đại học rồi lại làm việc gì đó 'dính tới xác'. Nhưng sau thấy tôi tự lo được cho cuộc sống, người thân cũng chấp nhận dần", anh kể.
Tính đến nay, Hiếu đã làm ra hơn 1.000 sản phẩm, từ tiêu bản thú cưng như chó, mèo, chim cho đến các loài như trăn, rắn, tắc kè hoa. Dù không đếm chính xác, chàng trai 26 tuổi ước tính chỉ riêng tại nhà đã có vài trăm bộ tiêu bản các loại.
 |
Tác phẩm có giá đắt nhất (35 triệu đồng) Quang Hiếu từng thực hiện là tiêu bản xương trăn gắn trên khung gỗ, được bán cho một tiệm tóc. Ảnh: @thesnakegang.skeleton/Instagram. |
Quang Hiếu cho biết phần lớn khách tìm đến anh để lưu lại kỷ niệm với con vật cưng vừa qua đời. Nhiều người lúc giao xác còn khóc, ôm chặt hộp đựng xác như chưa muốn buông tay. Nhưng khi nhận lại tiêu bản hoàn chỉnh, họ thường nhẹ lòng hơn.
"Tôi không làm cho con vật sống lại, nhưng ít nhất nó đã trở về với họ, trong một hình hài khác, không phải là hũ tro hay bức ảnh", anh tâm sự.
Hiếu còn nhớ một trong những lần khiến anh xúc động nhất là khi nhận xác chú chó Corgi từ một cặp vợ chồng ở Cần Thơ. Họ gọi điện vào buổi trưa hỏi nhận làm không, đến chiều đã đứng trước cửa nhà anh ở TP.HCM.
Hai người ôm chiếc thùng nhỏ, gói cẩn thận, nói với Hiếu rằng chú chó vừa mất sáng hôm đó. Bé là vật nuôi đã gắn bó nhiều năm với gia đình. Khoảnh khắc đó làm anh nhận ra công việc này không còn là "lắp xương, róc thịt" đơn giản.
"Tôi nghĩ mình đang tôn vinh cái chết. Làm cho nó trở nên đẹp, sạch sẽ, có trật tự. Như vậy là đủ lý do để tiếp tục", anh nói.
Những 'hình dáng từng sống'
Trong căn phòng thoang thoảng mùi hóa chất, mỗi bộ xương không chỉ là sản phẩm mà là bài kiểm tra về sự kiên nhẫn. Sau 6 năm, tốc độ làm việc của Quang Hiếu đã tăng lên đáng kể nhưng từng khớp xương vẫn được anh dựng lên bằng sự tỉ mỉ, chăm chút như ngày đầu.
Song, tốc độ làm tiêu bản và độ linh hoạt của Quang Hiếu ngày càng cao. Thời gian đầu, một bộ xương làm anh mất cả tuần để hoàn thiện nhưng đến giờ chỉ mất vài tiếng, có khi là 30 phút với những loại đơn giản.
Quá trình làm tiêu bản xương bắt đầu từ việc nhận xác, thường được chủ giao tận tay kèm theo lời dặn dò, hình ảnh thú cưng lúc còn sống. Từ đó, Hiếu xác định tư thế, kiểu dáng và hình thức tiêu bản khách mong muốn. Có người muốn dựng cả khung xương, có người chỉ giữ lại phần đầu hoặc yêu cầu làm tranh treo tường, lọ thủy tinh…
 |
| Hiếu cho biết anh nhận làm nhiều loài vật nhưng sẽ từ chối những ai cố ý giết hại động vật chỉ để làm tiêu bản. Ảnh: @thesnakegang.skeleton/Instagram. |
Xác sau khi tiếp nhận sẽ được xử lý bằng hóa chất để khử mùi, tẩy tủy và làm trắng. Tùy vào độ lớn và tình trạng ban đầu, công đoạn này có thể mất vài ngày. Khó nhất là canh đúng thời điểm xương vừa sạch vừa giữ được độ bền. Nếu làm quá tay thì xương sẽ giòn, dễ nứt.
Sau khi phơi khô, từng mảnh xương sẽ được phân loại, đánh dấu và ráp lại theo cấu trúc giải phẫu ban đầu.
Với loài quen tay như rắn, chuột, chim nhỏ, Hiếu có thể hoàn thành nhanh. Nhưng nếu là loài mới, anh sẽ dành thêm thời gian nghiên cứu, quan sát, vẽ lại khung xương nếu cần.
"Không phải loài nào cũng có sơ đồ chuẩn để tra cứu. Có bộ tôi phải tự vẽ, tự thử ráp như chơi lego, sai là gỡ ra ráp lại từ đầu", anh nói.
Ngoài keo dán, Hiếu còn dùng chỉ, dây kẽm, vít nhỏ để cố định các khớp xương, tùy theo kích thước và độ phức tạp. Một số sản phẩm được nhuộm màu theo yêu cầu, hoặc kết hợp thêm gỗ, kính, kim loại để tăng tính thẩm mỹ.
  |
| Một tiêu bản đạt chuẩn không chỉ đúng cấu trúc mà còn phải có dáng vẻ sống động. Ảnh: @nghethuatxuong/TikTok. |
Theo Quang Hiếu, một tiêu bản đạt chuẩn không chỉ phải đúng về cấu trúc mà còn phải gợi được dáng vẻ sống động, như thế con vật đang ở trạng thái tự nhiên. Anh thường dành thời gian chỉnh tư thế, ngẩng đầu cao hay cuộn thân mềm tùy vào từng loài.
"Tôi muốn khi người ta nhìn vào, không thấy một cái xác khô mà thấy một hình dáng từng sống. Đó mới là tiêu bản chất lượng", anh nói.
Không ít người lần đầu nghe đến công việc này thường tỏ ra e ngại, thậm chí cho rằng đó là nghề rùng rợn. Hiếu không phản bác hay tìm cách thuyết phục. Với anh, nghề làm tiêu bản xương không chỉ làm việc với cái chết mà còn gom nhặt những thứ còn sót lại của tình yêu.
"Tôi chỉ giải thích rằng đây là cách tôi giúp người khác lưu giữ điều họ từng thương yêu. Nếu họ đủ kiên nhẫn để nghe mình chia sẻ, họ sẽ hiểu. Còn nếu họ không muốn hiểu, tôi để họ giữ suy nghĩ của mình", anh nói.
Cẩm nang 'sống sót' nơi công sở
Trong MENTOR - Từ sinh viên chất đến nhân sự chiến, tác giả Lê Công Minh chia sẻ trải nghiệm vượt qua và học hỏi từ thất bại: Từ nam sinh thi trượt đại học đến giám đốc truyền thông kỹ thuật số, nhân viên Big 4 kiểm toán, sáng lập trung tâm tiếng Anh… Đây là nơi những bạn trẻ "lênh đênh" chốn công sở dễ tìm thấy mình và học hỏi để vươn lên trên con đường sự nghiệp.
