Tối 6/8, sau khi họp bàn về câu trả lời gây tranh cãi của Nguyễn Hoàng Bách (học sinh trường Phổ thông Năng khiếu, ĐH Quốc gia TP.HCM) về nhì trong trận chung kết Đường lên đỉnh Olympia năm thứ 14, VTV đã đăng tải lý giải của ban cố vấn dưới góc độ sinh và hóa học.
PGS.TS.NGƯT Lê Đình Trung (cố vấn môn Sinh học): “Câu hỏi này muốn giúp người đọc và người thi nắm được 4 khái niệm: hiện tượng co nguyên sinh và hậu quả hiện tượng đó trong tế bào, cơ chế thẩm thấu của nước, cơ chế điều hòa áp suất thẩm thấu, vai trò sinh lý của nước trong tế bào.Dựa trên những khái niệm này có thể trả lời câu hỏi như sau: Môi trường dung dịch muối ion Na là môi trường ưu trương dẫn tới nước thấm từ tế bào ra ngoài theo cơ chế thẩm thấu để điều hòa nồng độ. Cơ chế này xảy ra dễ dàng theo cách đi từ thế nước cao ở trong tế bào đến môi trường thế nước thấp trong dung dịch muối, dẫn đến hiện tượng co nguyên sinh. Vai trò sinh lí của nước hiện nay không còn dẫn đến tế bào ngừng trao đổi chất.
Em Bách mới nói được nguyên nhân do ưu trương dẫn tới kết quả là vi khuẩn chết. Chưa nêu được cơ chế tại sao trong môi trường ưu trương, nước rút ra bằng cơ chế nào. Vậy câu nói của em Bách chưa đầy đủ cho nên chưa cho điểm được”.
PGS.TS Nguyễn Đức Chuy: “Về mặt hóa học, em Bách trả lời chưa đầy đủ. Thiếu cơ chế về mặt hóa học mà trong đó vấn đề thẩm thấu của ion Na và ion Cl trong tế bào là hai vấn đề quan trọng nhất”.
PGS.TS Vũ Quốc Trung: “Về cả mặt hóa học và sinh học, chúng tôi đã thống nhất là phải đòi hỏi thí sinh giải thích được cơ chế vì đây là câu hỏi tại sao. Vì vậy, câu hỏi này được giải đáp như sau: Trong dung dịch nước muối, nồng độ NaCl tương đối lớn so với nồng độ NaCl trong tế bào. Bạn Hoàng Bách đã nói đúng khi đề cập tính ưu trương của dung dịch muối. Tuy nhiên, hiện tượng mất nước xảy ra theo cơ chế nào thì bạn không trả lời được. Vấn đề này liên quan tới hiện tượng thẩm thấu và khuếch tán trong hóa học. Và vai trò sinh lý của nước đối với tế bào thế nào cũng cần được đề cập”.
Như vậy, cả về mặt hoá học và sinh học, Hoàng Bách chưa trình bày được cơ chế mất nước của tế bào dẫn đến vi khuẩn bị chết. Vì vậy, ban cố vấn đã quyết định không cho Hoàng Bách điểm ở câu hỏi này.
PGS.TS Vũ Quốc Trung cho biết đã chủ động trao đổi với Hoàng Bách về đáp án câu hỏi ngay khi kết thúc chương trình. Bản thân học sinh này và gia đình cũng không có bất cứ thắc mắc nào sau khi nghe lời giải đáp của ông.
