Bỏng lạnh (Frostbite) thường xảy ra ở những vùng có khí hậu khắc nghiệt, nhiệt độ thấp. Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới, tuy nhiên, nhiều nơi ở miền Bắc đang trải qua thời điểm rét đậm, rét hại với nền nhiệt xuống dưới mức 0 độ C. Nếu không chăm sóc, giữ ấm cơ thể đúng cách, chúng ta rất dễ mắc các bệnh lý nguy hiểm.
Cấp độ tổn thương của bỏng lạnh
Trường hợp bị bỏng lạnh không phải hiếm trên thế giới. Năm 2017, một thanh niên 18 tuổi ở Greenland, Đan Mạch gặp phải tình trạng này chỉ sau 30 phút ngủ quên dưới trời -30 độ C do say rượu. Nam thanh niên nhập viện trong tình trạng tổn thương, tê cóng tay nghiêm trọng.
Anh được người nhà đưa đến bệnh viện trong tình trạng một số đốt ngón tay có dấu hiệu hoại tử vì quá lạnh. Các bác sĩ tại bệnh viện địa phương đã cố gắng sơ cứu bằng nước ấm, cho bệnh nhân uống thuốc giảm đau, chống viêm, tiêm phòng uốn ván.
 |
| Nam thanh niên 18 tuổi bị bỏng lạnh, nguy cơ hoại tử chi sau khi ngủ quên ngoài trời 30 phút. Ảnh: NCBI. |
Vết thương ban đầu được xác định là bỏng lạnh cấp độ 2, 3, có phồng lớn, mụn nước chứa đầy máu. Kết quả khám lâm sàng cho thấy bàn tay phải của bệnh nhân có những ngón tay sưng và mất cảm giác ở tất cả ngón tay. Ngón tay cũng có mủ và xuất hiện dấu hiệu hoại tử.
Sau hai tuần điều trị, bệnh nhân được đưa tới Bệnh viện Iluilissat ở Greenland. May mắn, sau đó bệnh nhân không chịu thêm biến chứng nguy hiểm nào khác, 10 ngón tay đều được bảo tồn.
Theo Mayo Clinic, bỏng lạnh là thuật ngữ y học chỉ chấn thương khi da và các mô bị đóng băng do tiếp xúc cái lạnh. Nó thường xảy ra ở các bộ phận cơ thể xa trung tâm như đầu chi, mũi, tai, cằm, má... Đầu tiên, da của bệnh nhân sẽ bị lạnh, đỏ, sau đó tê, cứng và nhợt nhạt. Tình trạng tê cóng cũng có thể xảy ra trên vùng da đã được trang bị găng tay hay quần áo.
Tương tự nước chuyển thành đá khi nhiệt độ giảm xuống thấp, ngón tay, bàn tay, ngón chân và bàn chân, thậm chí mũi, tai, cũng có thể bị đóng băng nếu tiếp xúc thời tiết quá lạnh hoặc khi bạn chạm vào vật gì đó rất lạnh (đá, kim loại). Những bộ phận như đầu tay, chân, mũi, tai, cằm, má, nằm xa khu vực trung tâm nên nó ngay lập tức bị ảnh hưởng do lưu lượng máu giảm.
Chúng ta cũng có thể bị bỏng lạnh nếu mặc không đủ ấm hoặc quần áo quá chật khiến máu không thể lưu thông tới các vị trí xa. Tình trạng tê cóng xảy ra sau bao lâu tùy thuộc mức độ lạnh và gió bên ngoài.
Business Insider dẫn thông tin cho thấy ở nhiệt độ -28,3 độ C, chúng ta tiếp xúc môi trường lạnh, gió trong 30 phút có thể gây bỏng lạnh. Ở môi trường -37,2 độ C, chỉ sau 10 phút tiếp xúc cái lạnh, bạn có thể gặp tình trạng bỏng, tổn thương da. Thậm chí, trong thời tiết lạnh khắc nghiệt, bỏng lạnh có thể xảy ra sau 5 phút.
 |
| Ngón tay, chân, mũi, tai, cằm, má..., là những bộ phận dễ bị bỏng lạnh. Ảnh: Freepik. |
Bỏng lạnh được chia thành các giai đoạn khác nhau, tương ứng mức độ từ nhẹ đến nặng. Ở cấp độ một (Frostnip) bệnh nhân bị tê, cứng tay nhẹ. Khi da ấm lên, bạn có thể cảm thấy đau, ngứa ran hoặc mất cảm giác nóng lạnh ở vùng bị tổn thương. Bệnh không làm tổn thương da vĩnh viễn.
Cấp độ 2, nạn nhân sẽ xuất hiện triệu chứng da ửng đỏ chuyển sang trắng hoặc nhợt nhạt. Da dần dần có cảm giác nóng. Nếu điều trị bằng cách ủ ấm ở cấp độ này, bề mặt da có thể xuất hiện vết lốm đốm. Vùng da tổn thương cũng bị châm chích, bỏng rát, sưng tấy. Sau 12-36 giờ được làm ấm, vùng da bị bỏng sẽ xuất hiện vết phồng rộp chứa chất lỏng, mủ.
Cấp độ 3 còn được gọi là cóng sâu. Tình trạng tê cóng tiến triển, nó ảnh hưởng tới tất cả lớp da, bao gồm các mô bên dưới. Da sẽ chuyển sang màu trắng hoặc xám xanh. Bệnh nhân bị mất hoàn toàn cảm giác lạnh, đau hoặc khó chịu ở vùng bị ảnh hưởng. Các khớp của nạn nhân có thể không hoạt động. Mụn nước hình thành sau 24-48 giờ làm ấm vùng da tổn thương. Sau đó, khu vực này chuyển sang màu đen và cứng do mô chết.
 |
| Mặc ấm, uống đủ nước là cách ngăn ngừa bỏng lạnh. Ảnh: Freepik. |
Cách phòng bệnh
Về bản chất, bỏng lạnh thường là chấn thương dạng nhẹ, không gây tổn thương da vĩnh viễn. Bệnh nhân có thể điều trị bằng các biện pháp sơ cứu, làm ấm vùng da bị tổn thương. Tuy nhiên, bệnh nhân có thể bị nhiễm trùng, tổn thương thần kinh, hoại tử nếu không được điều trị kịp thời.
Bỏng lạnh có thể dẫn đến các biến chứng như: Tăng nhạy cảm với lạnh; tăng nguy cơ bị tê cóng trở lại; tê cóng các vùng da tổn thương lâu dài; đổ nhiều mồ hôi; biến đổi màu da; thay đổi hoặc mất móng; cứng khớp; khuyết tật về tăng trưởng ở trẻ em; nhiễm trùng; uốn ván; hoại tử do dòng máu đến vùng da tổn thương bị gián đoạn, có thể dẫn tới phải cắt cụt chi; hạ thân nhiệt...
Những người thuộc nhóm sau đây có nguy cơ bị bỏng lạnh cao: Mặc quần áo không đủ ấm hoặc quá chật; ở ngoài trời lạnh, gió quá lâu; chạm vào các vật liệu như đá, túi lạnh hoặc kim loại đông lạnh.
Bạn có thể ngừa bỏng lạnh bằng cách giữ ấm cơ thể. Các bác sĩ khuyến cáo chúng ta nên hạn chế ra ngoài trong thời tiết lạnh, ẩm ướt hoặc gió. Trong mùa rét, bạn nên mặc nhiều lớp quần áo, các lớp không nên quá chật hay bó sát và phải đủ ấm. Chúng ta cũng nên đội mũ, quàng khăn, trang bị găng tay, tất chân để che tai, cổ, bàn tay, chân.
Nếu vùng da bị đỏ, nhợt nhạt, có cảm giác kim châm, tê..., bạn cần ủ ấm cơ thể càng sớm càng tốt. Khi đi ngoài trời lạnh, bạn cũng không nên uống rượu vì đồ uống có cồn làm cơ thể mất nhiệt nhanh hơn. Ngoài ra, chúng ta nên bổ sung các thực phẩm nóng, uống nhiều nước, liên tục di chuyển để máu lưu thông đều.
