Buôn lậu, gian lận thương mại vẫn diễn biến phức tạp

Các đối tượng lợi dụng chính sách tạo điều kiện thuận lợi trong hoạt động xuất nhập khẩu, chính sách ưu đãi cho cư dân biên giới để buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa.

Lợi dụng chính sách cư dân biên giới để buôn lậu

Theo Ban Chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389), buôn lậu, gian lận thương mại tiếp tục gia tăng tại các tuyến biên giới, cửa khẩu và cảng.

Trên tuyến đường bộ và đường sắt, các địa bàn nóng gồm: Lạng Sơn, Lào Cai, Cao Bằng, Quảng Ninh, Quảng Trị, Quảng Bình, Hà Tĩnh, Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang. Mặt hàng trọng điểm là ma túy, vàng, ngoại tệ, tân dược, thuốc lá, đường, xăng dầu, pháo, nông sản, gỗ và nguyên phụ liệu cho dệt may, da giày.

Các đối tượng lợi dụng chính sách tạo điều kiện thuận lợi trong hoạt động xuất nhập khẩu, chính sách ưu đãi cho cư dân biên giới để buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới thông qua việc trà trộn hàng hóa, cất giấu trong người, trong hành lý các mặt hàng cấm, hàng có trị giá cao như ngoại tệ, thuốc lá, điện thoại di động...

Phòng An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm công nghệ cao kết hợp với Công an phường Hồng Bàng, TP Hải Phòng kiểm tra hàng hóa nhập lậu.

Mới đây, ngày 4/9/2025, tại khu vực cửa khẩu Quốc tế Lào Cai, các cơ quan chức năng phối hợp, bắt giữ 4 đối tượng có hành vi vận chuyển trái phép vàng từ Trung Quốc về Việt Nam, trong đó có đối tượng Nguyễn Thị Bích Đào (sinh năm 1969); Cù Thị Hồng (sinh năm 1959); Hoàng Thị Thắm (sinh năm 1984) cùng trú tại Lào Cai.

Tang vật thu giữ gồm 9 miếng kim loại hình chữ nhật màu vàng (sau này được cơ quan chức năng xác định là vàng). Các đối tượng khai số hàng trên là vàng, vận chuyển thuê cho một phụ nữ Trung Quốc (không rõ nhân thân, lai lịch) từ Trung Quốc về Việt Nam với tiền công 100.000 đồng/miếng vàng.

Theo Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, tháng 8/2025 (kỳ từ 16/7 đến ngày 15/8/2025), các lực lượng chức năng cả nước đã bắt giữ, xử lý 8.946 vụ việc vi phạm (giảm 14,29% so với tháng 7/2025). Nổi lên là hoạt động vận chuyển trái phép ma túy (heroin, ma túy tổng hợp) từ Lào, Campuchia vào Việt Nam với số lượng lớn qua khu vực biên giới; hoạt động vận chuyển trái phép qua biên giới các mặt hàng như đường, thực phẩm đông lạnh, cau khô, gia súc, gia cầm giống; pháo; thuốc lá ngoại, thuốc lá điện tử, khí N2O (khí cười)... Đáng chú ý là hoạt động vận chuyển trái phép lợn nhiễm dịch tả lợn châu Phi tại địa bàn các tỉnh Gia Lai, Hưng Yên, Phú Thọ, Thanh Hóa.

Ông Đặng Văn Đức, Phó chi cục trưởng Chi cục Điều tra chống buôn lậu (Cục Hải quan), cho biết lũy kế 8 tháng đầu năm 2025, toàn ngành phát hiện 11.912 vụ, trị giá 16.151 tỷ đồng, khởi tố 14 vụ, chuyển khởi tố 76 vụ. Trong công tác phòng, chống ma túy, đã phát hiện 61 vụ/74 đối tượng, thu giữ 366 kg ma túy; lũy kế 8 tháng là 137 vụ/172 đối tượng.

"Tình trạng hàng nhập lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới vẫn diễn biến phức tạp. Tình trạng lợi dụng điều kiện thuận lợi trong hoạt động xuất nhập khẩu để buôn lậu, gian lận thương mại vẫn tiếp diễn trên các tuyến, địa bàn tập trung ở tuyến đường biển và đường bộ.

Đặc biệt, tuyến biển vẫn chiếm tỷ trọng vi phạm lớn nhất, chiếm 50,2% số vụ phát hiện, bắt giữ và xử lý. Hàng hóa tập trung chủ yếu qua các cảng biển quan trọng như: Vạn Gia, Đình Vũ, Nam Hải Đình Vũ, Tân Vũ, VIP Green, Cát Lái, ICD Phước Long, Hiệp Phước, Vict, Cái Mép…", đại diện Cục Hải quan cho hay.

Tăng cường ứng dụng công nghệ trong công tác đấu tranh

Theo ông Đặng Văn Đức, dù đạt nhiều kết quả trong chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, song công tác kiểm soát còn nhiều khó khăn. Nhu cầu tiêu dùng lớn, lợi nhuận cao khiến buôn lậu, vận chuyển trái phép gia tăng với thủ đoạn tinh vi. Nhiều mặt hàng chưa có quy chuẩn chung, việc kiểm soát chủ yếu dựa vào giấy phép chuyên ngành.

Hàng giả, hàng nhái ngày càng khó phân biệt, công tác kiểm tra chuyên ngành còn phân tán, thủ tục chồng chéo, thiếu cơ sở dữ liệu quốc gia dùng chung. Trang thiết bị và nhân lực giám định của cơ quan hải quan chưa đáp ứng yêu cầu, việc phân biệt hàng thật giả vẫn phải phụ thuộc nhiều vào cơ quan chuyên ngành.

Để tăng cường hiệu quả đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong thời gian tới, lực lượng Hải quan tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm các chỉ đạo của Thủ tướng và Bộ Tài chính về tấn công, trấn áp buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng không rõ nguồn gốc và hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Các đơn vị phải kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm đối tượng vi phạm cũng như cán bộ, công chức có biểu hiện tiêu cực, bảo kê, tiếp tay cho vi phạm với phương châm không có vùng cấm, không có ngoại lệ.

Lực lượng Hải quan, Bộ đội Biên phòng, Công an phối hợp bắt giữ vụ vận chuyển trái phép hơn 2,5 kg vàng tại cửa khẩu quốc tế Lào Cai.

Phó Cục trưởng Cục Hải quan Lưu Mạnh Tưởng cho biết thời gian qua, công tác phối hợp giữa Hải quan với các lực lượng chức năng trong kiểm soát hàng giả, hàng kém chất lượng, buôn lậu đã đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận.

Trên cơ sở kế hoạch, các đơn vị hải quan địa phương đã chủ động rà soát cơ sở phụ liệu, hàng hóa thiết yếu, nhất là nhóm hàng nhạy cảm liên quan đến dược phẩm, thực phẩm, mỹ phẩm. Bằng việc phân tích dữ liệu trên hệ thống quản lý rủi ro, lực lượng đã phát hiện nhiều dấu hiệu vi phạm.

Điển hình là vụ dầu ăn nhập khẩu, cơ quan Hải quan đã rất chủ động phân tích trên hệ thống hải quan. Sau một thời gian kiểm tra, cơ quan Hải quan phát hiện doanh nghiệp vừa lấy mẫu không đúng quy định, vừa nhập khẩu hàng kém chất lượng, sử dụng sai mục đích, đồng thời có hành vi gian lận thuế. Vụ việc này được Hải quan phối hợp chặt chẽ với Công an tỉnh Hưng Yên để điều tra, xử lý.

Sau vụ "án điểm" này được xử lý, Hải quan tiếp tục lập danh sách toàn bộ các doanh nghiệp nhập khẩu mặt hàng dầu ăn, giao cho các đơn vị hải quan địa phương giám sát chặt chẽ. Hiện đã có hơn 30 doanh nghiệp nằm trong diện theo dõi đặc biệt.

Theo ông Lưu Mạnh Tưởng, nguyên tắc xử lý được áp dụng nghiêm: Sai phạm hành chính thì xử lý hành chính, sai phạm hình sự thì chuyển cơ quan điều tra khởi tố, đảm bảo tính răn đe và đúng pháp luật. Không chỉ dừng ở việc phát hiện, Hải quan còn phối hợp cùng Quản lý thị trường, Thuế nội địa, Công an, Bộ đội biên phòng, Cảnh sát biển để xác minh hóa đơn, truy xuất đường đi của hàng hóa, phát hiện các trường hợp bán sai mục đích.

Song song với đó, ngành Hải quan đã và đang tăng cường ứng dụng công nghệ trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, như triển khai hệ thống thông quan tự động VNACCS, đồng thời xây dựng hệ thống hải quan số, kết nối với Cổng thông tin một cửa quốc gia và Đề án 06 của Chính phủ.

Những ứng dụng này cho phép giám sát dữ liệu theo thời gian thực, cảnh báo sớm rủi ro, hỗ trợ đắc lực cho công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại trong bối cảnh hoạt động thương mại điện tử ngày càng phát triển.