Hồi kết của ngành công nghiệp phát hành đĩa nhạc pop đã được dự đoán từ nhiều năm trước, nhất là từ khi hãng Apple giới thiệu thiết bị iPod vào năm 2001. Sự trỗi dậy của nhạc trực tuyến miễn phí hoặc lan truyền bất hợp pháp cùng với doanh số bán đĩa CD giảm dần chính là câu chuyện cảnh tỉnh về sức mạnh của Internet. Phát biểu gần đây của nữ ca sĩ Lily Allen là minh chứng cho thấy những người đang ấp ủ trở thành nghệ sĩ âm nhạc phải suy nghĩ lại.
“Mọi người đều cho rằng tôi kiếm được hàng triệu đô la nhờ hợp đồng quảng cáo với John Lewis. Tôi chỉ nhận được khoảng 13.500 USD thôi”, Lily Allen tiết lộ. Trước đó, bản cover ca khúc Somewhere Only We Know của ban nhạc Keane do cô thể hiện hồi năm ngoái từng đứng đầu nhiều bảng xếp hạng, được phát liên tục trên sóng radio và cả truyền hình do được dùng làm nhạc nền quảng cáo nhân dịp Giáng sinh cho hệ thống bách hóa John Lewis.
 |
| Single Somewhere Only We Know. |
Nữ ca sĩ cũng xác nhận rằng, phần lớn doanh thu của các ngôi sao nhạc pop hiện nay kiếm được là từ việc xuất hiện tại các lễ trao giải thưởng cũng như sự kiện giới thiệu sản phẩm. “Có buổi ra mắt của một loại nước mới tại khách sạn Claridge’s. Một thứ khá vô nghĩa, nhưng tất cả chúng tôi đều có mặt vì đã được trả tiền để xuất hiện”, Lily chua chát trả lời tạp chí Beat.
Vậy thù lao hiện tại của các nghệ sĩ là bao nhiêu? Với câu hỏi này, cô trả lời: “Điều đó còn tùy. Từ khoảng 4.200 đến 170.000 USD? Giờ khi người ta không mua nhạc nữa, chúng tôi phải tìm đến những nguồn thu nhập khác thôi. Tôi không thực sự được đề nghị như vậy, nhưng biết làm sao được. Trong bốn năm nghỉ ngơi, tôi đã không biết ngành công nghiệp âm nhạc xuống dốc đến mức nào”.
 |
| Now! 86 là album nhạc duy nhất nằm trong top 10 các sản phẩm ăn khách của ngành giải trí tại nước Anh trong năm 2013. |
Có lẽ Lily Allen nên nhìn qua các bảng xếp hạng hồi năm ngoái: không phải bảng xếp hạng âm nhạc, mà là bảng xếp hạng doanh thu của toàn ngành công nghiệp giải trí – bao gồm album nhạc, phim ảnh và trò chơi điện tử tại Anh. Hội liên hiệp các nhà phân phối giải trí ERA đã thu thập các con số và kết luận rằng sản phẩm bán chạy nhất trong năm 2013 là trò chơi điện tử Grand Theft Auto 5 với 3,67 triệu bản. Tiếp sau đó là DVD của bộ phim Skyfall với 2,96 triệu bản.
Sản phẩm âm nhạc duy nhất lọt vào top 10 là album tổng hợp Now! 86 của nhiều nghệ sĩ ở vị trí thứ 9 với hơn 1 triệu bản. Nếu xét top 20, chỉ có thêm một album nhạc nữa là… Now! 85. Mới một thập kỷ trước, những Dido, Coldplay, James Blunt còn là những cỗ máy tạo hit, và việc một album của họ bán được hơn 3 triệu bản là điều hết sức bình thường.
Người nghe có thể nghĩ rằng sự phát triển của nhạc số sẽ bù đắp cho doanh số CD sút giảm. Nhưng thực tế không phải vậy. Năm ngoái, doanh thu của tất cả các định dạng album lẫn đĩa đơn tại nước Anh gộp lại chỉ đạt mức 1,77 triệu USD, giảm 0,5% so với năm trước và 7% trong vòng ba năm đổ lại. Một trong những ngôi sao nhạc pop lớn nhất hiện nay là Beyoncé từng phát biểu rằng cô sẽ phải làm việc từ sáng đến chiều như một công chức bình thường để có thể tồn tại.
Vậy vấn đề xuất phát từ đâu? Đó là việc người nghe không mua nhạc nhiều như trước nữa. Họ chọn mua bài đơn lẻ thay vì cả album, hoặc nghe nhạc trực tuyến trên các dịch vụ như Spotify hoặc YouTube mà thường không phải trả phí. Nhưng điều đó không có nghĩa các nghệ sĩ sẽ buộc phải trở thành những người hát rong. Những lời bộc bạch của Lily Allen đã cho thấy một số nghệ sĩ vẫn sinh sống thoải mái dù doanh thu thực sự giảm sút.
 |
| Những buổi biểu diễn chật kín sân vận động là cách kiếm tiền sinh lời nhất đối với các nghệ sĩ âm nhạc lớn hiện nay. |
Việc đi lưu diễn từ lâu đã là cách kiếm tiền sinh lời nhất, như nhóm The Rolling Stones và Elton John vẫn thường hay làm. Cuộc khủng hoảng kinh tế tạm thời đã lắng xuống, và doanh thu biểu diễn của những nghệ sĩ trẻ như One Direction vẫn tăng đều. Tất cả những sự kiện biểu diễn đều là cơ hội chào bán sản phẩm và thúc đẩy thương hiệu. Thời kỳ của những chiếc mũ bóng chày The Rolling Stones đã qua từ lâu khi Taylor Swift có đến ba loại nước hoa đứng tên mình. Hay như Rita Ora, dù mới chỉ có một album, nhưng vẫn bán được quần soóc chấm bi, vòng cổ, và làm đại diện cho một bộ sưu tập sơn móng tay của Rimmel London.
 |
| Hoặc là gắn liền tên tuổi của bản thân với một sản phẩm mỹ miều nào đó. |
Một nhân viên trong ngành sản xuất âm nhạc cho biết, “Đối với rất nhiều nghệ sĩ hiện nay, âm nhạc chỉ là một món hàng trong số các sản phẩm mà họ có thể rao bán”. Và không có lĩnh vực nào mà họ không chạm đến được. Như Pharrell Williams và Daft Punk không những phát hành Get Lucky, một trong những đĩa đơn thành công nhất năm 2013, mà còn tạo ra thương hiệu bao cao su cùng tên với ca khúc.
 |
| Hoặc một sản phẩm bình dân thôi cũng được. |
Trong năm 2012, các nghệ sĩ từng kiếm được đến 178 triệu USD từ thu nhập phụ cấp liên quan tới hàng hóa và thương hiệu. Nguồn thu nhập này bao gồm cả việc các nhãn hàng sẽ tài trợ địa điểm, concert hay tour diễn cho nghệ sĩ, đơn cử như trường hợp của Rihanna với 777 tour được hỗ trợ bởi Budweiser với điều kiện nghệ sĩ phải dành một phần buổi diễn để quảng bá sản phẩm. Coca-Cola sử dụng nhạc của Mark Ronson và nữ ca sĩ Katy B trong quảng cáo, thương hiệu thời trang H&M mời Lana del Rey làm đại diện, hay Jessie J ký hợp đồng với VitaminWater (dù mỉa mai thay, Jessie J từng đạt được thành công nhờ ca khúc Price Tag mang ý nghĩa rằng tiền bạc không phải thứ quan trọng nhất hồi bốn năm về trước).
Nhưng khoản thu nhập mập mờ nhất của các ngôi sao ca nhạc chính là việc xuất hiện tại các sự kiện riêng tư. Việc kiếm tiền từ lời mời biểu diễn tại tiệc sinh nhật của các nhân vật chính trị Nga hay hoàng gia Ả Rập không phải là điều bí mật nữa. Ông trùm ngành thép Ấn Độ, Lakshmi Mittal, từng mời Kylie Minogue đến biểu diễn tại lễ cưới của con gái ông với thù lao được ước tính là khoảng 315.000 bảng Anh. Còn Jay-Z và Beyoncé có thể bỏ túi 1 triệu bảng sau mỗi đêm diễn riêng tư kiểu này.
 |
| Bộ đôi quyền lực này hoàn toàn có thể bỏ túi 1 triệu USD sau mỗi đêm xuất hiện tại một bữa tiệc riêng tư nào đó. |
Giờ cũng là thời những người nổi tiếng được trả tiền chỉ để có mặt trong sự kiện: không phải là để hát hay trao giải, mà chỉ cần để được nhìn thấy trong buổi ra mắt một sản phẩm hoặc ngày khai trương của một hộp đêm mới mở như Lily Allen đã mô tả. Yusef Mohamed, giám đốc của công ty Big Bang chuyên sắp xếp sự kiện cho các ngôi sao, đã phát biểu: “Đa số các nghệ sĩ đều rất bận rộn. Tham gia các sự kiện này có thể tốn rất nhiều thời gian của họ. Thế nên họ sẽ không đến trừ khi có người trả thù lao cho họ”. Mức giá dao động từ khoảng 3.400 USD cho những nghệ sĩ hạng Z đến tầm 340.000 USD cho những ai có tên tuổi hơn.
 |
| Nhờ tham dự một buổi trình diễn thời trang của YSL mà Lily Allen có thể đem về nhà các món đồ của nhãn hàng này với tổng giá trị lên đến 8.500 USD mà không cần phải bỏ ra tới một xu. |
Điều này đặc biệt hay xảy ra trong giới thời trang cao cấp, dù mọi chuyện không phải lúc nào cũng diễn ra như ý muốn. Hai năm trước, nhà thiết kế Nicole Farhi đã gây xôn xao khi phát biểu rằng bà đã chán ngấy việc các ngôi sao đòi hỏi được ngồi hàng đầu trong các show diễn thời trang nhưng lại từ chối trả tiền. Một ngôi sao hạng A như Rihanna sẽ bỏ túi khoảng 102.000 USD khi tới xem một buổi trình diễn. Năm 2007, chính Lily Allen cũng tiết lộ việc ngành công nghiệp thời trang đã chuyển qua bợ đỡ các ca sĩ ra sao. Sau buổi trình diễn bộ sưu tập mới của Yves Saint Laurent, nữ ca sĩ được đưa đến cửa hàng chính của hãng và có thể thoải mái lựa chọn những gì cô thích. Váy, túi xách và phụ kiện mà Lily Allen đã đem về nhà hôm đó có tổng giá trị là 8.500 USD.
Nhưng việc gì cũng có hai mặt của nó, cách kiếm tiền này của các ngôi sao phải đi kèm với sự thận trọng. Bởi nếu họ trở thành người “đi làm thuê”, xuất hiện tại quá nhiều nơi, mức độ phủ sóng quá rộng thì uy tín của chính bản thân họ sẽ bị ảnh hưởng. Thời buổi này, đối thủ trong ngành luôn xuất hiện ở khắp mọi nơi, bởi số lượng nghệ sĩ giờ nhiều đến mức bão hòa nhờ vô số các chương trình thực tế và tìm kiếm tài năng.
Đối với một số nghệ sĩ, những nguồn thu nhập truyền thống vẫn là tốt nhất. Một cá nhân đề nghị được giấu tên trong ngành đã kết luận rằng: “Tôi thường xuyên nhận được những đề nghị kiểu này. Điều đó cũng tốt cho các nghệ sĩ thôi, khi họ chỉ còn vài năm để có thể đạt được những gì xứng đáng với công sức bản thân. Nhưng đối với một ngôi sao nhạc pop có tiếng tăm thì hãy quên đi. Người hâm mộ sẽ không bao giờ tha thứ nếu họ làm như vậy đâu”.
