Phương Trinh (24 tuổi, quận 7, TP.HCM) mang bầu trong giai đoạn vừa hoàn thành những môn học cuối cùng trước khi tốt nghiệp đại học, vừa làm cùng lúc nhiều công việc freelance (tự do) với mức thu nhập tốt.
Sức khỏe yếu, cô phải tạm gác mọi thứ để yên tâm dưỡng thai, đợi qua kỳ thai sản mới tính tiếp.
Tháng 12/2022, vợ chồng Trinh đón con gái đầu lòng. Bé khá cứng cáp, quấn mẹ cả ngày.
“Trước đó, tôi dự định đi làm lại từ sớm để kinh tế gia đình thoải mái hơn. Nhưng sinh xong lại bị ‘nghiện con’, tôi không nỡ gửi bé đi nhà trẻ, trong khi nhà nội ở xa, ông bà ngoại cũng chỉ phụ được ít bữa. Vì thế, vợ chồng tôi quyết định tự chăm con đến ít nhất 18 tháng”, cô chia sẻ.
 |
| Không yên tâm gửi con đi nhà trẻ, vợ chồng Phương Trinh quyết định tự chăm bé đến 18 tháng tuổi. |
Theo Trinh, lựa chọn này có điểm cộng lớn nhất là được đồng hành với con trong những năm tháng đầu đời, cũng như dành thời gian cho gia đình. Tuy nhiên, điều đó cũng khiến gánh nặng tài chính dồn lên vai người chồng và đòi hỏi cả hai phải biết tính toán chi tiêu hợp lý.
Để tránh bị lạm chi, Trinh lên kế hoạch chi tiết cho 3 tháng đầu nhằm cân đối ngân sách, từ mua sắm đồ dùng em bé, tiêm ngừa, sữa đến ăn uống, tiền sinh hoạt.
Bên cạnh đó, việc ở nhà lâu ngày khiến cô cảm thấy bị tụt lại phía sau, dần đánh mất các mối quan hệ trong xã hội lẫn công việc và sự tự do.
“Ở cữ vài tháng thôi mà khi ra đường, tôi thấy mọi thứ đều mới lạ. Việc dành 24 giờ cho con mỗi ngày khiến nhiều bà mẹ bỉm sữa như tôi mắc tâm lý ngại đi làm trở lại. Tôi sẽ nghĩ đến chuyện này khi cả hai mẹ con đã sẵn sàng”.
Khi nói đến phương án thuê người chăm trẻ, Trinh cảm thấy không an tâm. Cô đang tìm hiểu một trường mẫu giáo ở quận 4, có dạy tiếng Anh và tổ chức nhiều hoạt động ngoại khóa. Tuy nhiên, học phí hơi cao nên người mẹ trẻ còn đắn đo.
Những băn khoăn của Phương Trinh khi đứng giữa lựa chọn đi làm lại hay nghỉ ở nhà để chăm bẵm con nhỏ không phải là cá biệt.
Theo báo cáo “Lao động nữ mong muốn gì” do ManpowerGroup khảo sát 4.000 lao động nữ từ 7 quốc gia và khu vực công bố đầu tháng 3, 30% lao động nữ sẽ thôi việc để đổi lấy sự cân bằng giữa công việc - cuộc sống.
Số liệu cũng chỉ rõ có 8% phụ nữ không thể trở lại làm việc do phải chăm sóc con cái. Đây là tỷ lệ gấp đôi so với nam giới. Gần 20% số người được hỏi mong muốn lãnh đạo thấu hiểu và chia sẻ với thách thức phụ nữ đối mặt khi “vừa đi làm, vừa làm mẹ”.
Nỗi lo thu nhập
Trước khi sinh con đầu lòng, Như Thùy (24 tuổi, Hà Nội) làm việc trong mảng nhân sự. Từ khi theo chồng ra Bắc và mang thai, cô không xin được việc nên quyết định nghỉ hẳn ở nhà.
“Lúc mới sinh, tôi gặp áp lực tâm lý vì lần đầu làm mẹ, phải học từ những thứ nhỏ nhất, cộng với việc chồng thường phải đi xa, ông bà đều ở quê nên chỉ có mình tôi chăm bé. 24h trông con, rồi lo nhà cửa, cơm nước, xoay vần là hết một ngày”, người mẹ trẻ nhớ lại.
 |
| Tài chính gia đình là nỗi lo lớn nhất của Như Thùy khi lựa chọn ở nhà chăm con. |
Con trai hiện được 6,5 tháng, nhưng Thùy chưa định đi làm lại. Cô không muốn gửi bé đi nhà trẻ sớm vì sợ con khóc rồi ốm, bệnh.
“Kiếm thêm được chút tiền mà con ốm, sụt cân, đi bệnh viện thì cũng bằng huề. Có lẽ đợi bé trên 2 tuổi, biết nói và bày tỏ mong muốn rồi tôi mới tìm trường mẫu giáo”.
Hiện Thùy có dự tính mở shop buôn bán và học thêm ngoại ngữ trong thời gian rảnh.
Như Thùy cũng đồng tình với Phương Trinh về sự bất cập của lựa chọn ở nhà nuôi con.
Trong đó, nỗi lo lớn nhất là tình hình tài chính trong gia đình, khi một nguồn thu nhập bị mất đi. Ngoài ra, vấn đề bạo hành trẻ em, bệnh lây truyền,... nếu gửi con đi nhà trẻ cũng khiến các mẹ bỉm sữa e ngại.
Bà Trần Thị Nguyệt Oanh, Giám đốc Khối quản lý nguồn nhân lực của HSBC Việt Nam, nhận định lựa chọn đi làm hay ở nhà chăm con nhỏ còn tùy thuộc vào hoàn cảnh và ưu tiên của mỗi người. Tuy nhiên, dừng hẳn sự nghiệp không phải là quyết định dễ dàng.
Là một phụ nữ làm công tác nhân sự, bà Oanh khuyến khích chị em tiếp tục theo đuổi sự nghiệp. Theo bà, với sự chuyển biến tích cực của xã hội và kinh tế trong những năm vừa qua, quan niệm việc chăm sóc trẻ nhỏ là chỉ của người phụ nữ đã lỗi thời.
Phụ nữ hiện nay có điều kiện nâng cao trình độ học thức, tham gia nhiều hoạt động xã hội, có được mức lương tốt hơn.
Thực tế, phụ nữ châu Á đang ngày càng gia tăng khối tài sản họ sở hữu và trở nên giàu có hơn, vượt xa thống kê tại nhiều quốc gia phát triển khác. Theo Ngân hàng Thế giới, 70% phụ nữ Việt Nam tham gia vào lực lượng lao động, vượt xa các thị trường cận biên khác như Sri Lanka và Pakistan. Tỷ lệ thu nhập từ lao động của phụ nữ cũng chiếm tới 42% ở Việt Nam.
 |
| Quyết định tạm dừng sự nghiệp để ở nhà chăm con không dễ dàng với nhiều phụ nữ. Ảnh minh họa: Trương Hiếu. |
Bà Oanh phân tích một lợi ích khác của việc phụ nữ tiếp tục làm việc sau khi có con là nguồn thu nhập trong gia đình sẽ được dư dả hơn, nhờ đó họ cũng có thể gia tăng đầu tư cho con cái.
“Hiện nay, có nhiều sự hỗ trợ hơn trong việc chăm sóc con như hệ thống nhà trẻ, trường mẫu giáo, các hoạt động ngoại khóa dành cho trẻ ở mọi lứa tuổi hoặc các chương trình chia sẻ kinh nghiệm, coaching để giúp phụ nữ có được sự sắp xếp hợp lý và cân bằng cả tinh thần lẫn thể chất,… Phụ nữ có thể tận dụng những tiện ích này để hỗ trợ họ trong việc chăm con và làm việc”, bà nói.
Cần sự hỗ trợ
Khác với Phương Trinh hay Như Thùy, Lê Ngọc Hân (25 tuổi), giáo viên tiểu học ở Bắc Ninh, trở lại công việc ngay sau kỳ thỉ thai sản. Đúng đợt chuyển công tác, cô phải vừa chăm con, vừa làm quen với mọi thứ từ đầu.
Ở môi trường làm việc mới, Hân có nhiều điều vướng bận, lo toan hơn. Tuy nhiên, cô được đồng nghiệp hỗ trợ, tạo điều kiện để bắt nhịp trở lại, đồng thời có thời gian cho con nhỏ cũng như gia đình.
Thời gian này, vợ chồng Hân cũng bắt đầu gây dựng sự nghiệp kinh doanh. Số vốn và công sức bỏ ra tương đối lớn nên ngoài công việc chính, hai người cùng nhau trông coi cửa hàng.
 |
| Với Ngọc Hân, có con nhưng không đồng nghĩa với từ bỏ sự nghiệp và ngược lại. Cô cố gắng cân bằng cả hai. |
“Hôm nào được nghỉ, tôi vừa chăm con, vừa bán hàng. Có khi đặt con ở xe nôi, tay ru bé ngủ, mà vẫn đứng tư vấn, nói chuyện với khách. Những lúc con quấy khóc, tôi cũng bất lực, nhưng thường bé ngoan, cười nghịch là nhiều. Nhớ lại những lần con đói đang uống sữa trong nhà, bên ngoài có khách lại phải bế bé chạy vội ra mà thương lắm”, cô kể.
Thương vợ vất vả nên buổi tối, chồng Hân thường trông con cho cô ngủ. Khi được nghỉ, ông bố trẻ chăm em bé để vợ bán hàng.
Từ khi đi làm lại, Hân thuê nhân viên phụ để đỡ việc. Cô cũng thấy nhẹ gánh hơn khi được bố mẹ hỗ trợ cả về vật chất lẫn tình cảm, luôn sắp xếp thời gian qua cửa hàng chơi với cháu.
Thế nhưng với Hân, từ khi thành mẹ bỉm sữa, một giấc ngủ trưa cũng là niềm ao ước. Từ không phải đeo kính, cô giờ cận hơn 2 độ vì cường độ làm việc dày đặc.
“Trưa tranh thủ trông cửa hàng, con ngủ thì mẹ cũng lim dim chợp mắt, nhưng lúc nào cũng nơm nớp có khách vào. Tối chồng phụ trông con, song đêm bé đói vẫn lò dò dậy pha sữa. Chưa đêm nào vợ chồng tôi ngủ tròn giấc, nhất là khi con ho, ốm, sốt hay đợt bị viêm phổi nặng, phải bế ẵm cho bé dễ thở. Vừa thương con, vừa mệt rũ. Con nằm viện thì mẹ vẫn làm việc online”.
Chưa kể Hân ít sữa, thời gian đầu ngồi vắt sữa, kích sữa đau nhức lưng, nhưng không ăn thua. Con cô sau đó dùng sữa ngoài từ khi 2 tháng tuổi nên những hôm bận có thể đi gửi.
“Đến giờ, tôi không muốn rời con, thích chơi với bé cả ngày. Xa con lâu một chút là nhớ lắm, lúc nào cũng mở ảnh con ra ngắm, kiểm tra camera xem con đang làm gì, có ngoan không. Thế nhưng vì biết đã đến lúc, không phải lúc nào cũng kè kè bên con được mãi. Tôi cố gắng sắp xếp và cân bằng giữa công việc và con cái. Có con nhưng không đồng nghĩa với bỏ sự nghiệp và ngược lại”, cô bày tỏ.
Dù vậy, trong thực tế, lao động nữ vẫn gặp nhiều khó khăn khi làm mẹ, từ việc quyết định kế hoạch mang thai, quyền lợi cho đến cơ hội việc làm sau sinh. Nhiều công ty muốn tránh ký hợp đồng lao động với nhân sự nữ có ý định mang thai trong những năm đầu làm việc.
Ngay cả ở những quốc gia giàu có, gánh nặng chăm con vẫn khiến phụ nữ phải chịu khoảng cách về lương theo giới tính, mất cơ hội thăng tiến.
 |
| Chăm sóc con cái thường được cho là "nghĩa vụ" của người mẹ, khiến họ phải chịu nhiều gánh nặng. Ảnh minh họa: Quỳnh Trang. |
Áp lực chăm sóc con cái cũng trở thành rào cản trong sự nghiệp đối với phụ nữ ở các quốc gia, đặc biệt tại châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc. Trong đó, khoảng cách lương theo giới tính ở Hàn Quốc được đánh giá là tồi tệ nhất trong 38 nước phát triển. Theo dữ liệu được thu thập bởi viện nghiên cứu của Liên đoàn Công đoàn Hàn Quốc, phụ nữ nước này chỉ được trả mức lương bằng 2/3 nam giới trong nửa đầu năm 2022.
Tương tự, ở Nhật Bản, những bà mẹ đi làm phải chấp nhận mức lương thấp, vị trí làm hợp đồng tạm thời. Trong chỉ số về vai trò và ảnh hưởng của phụ nữ trong lực lượng lao động do tạp chí The Economist tổng hợp, Nhật Bản xếp thứ 28/29 quốc gia phát triển được khảo sát suốt 7 năm liên tiếp.
Trước vấn đề còn tồn tại này, bà Trần Thị Nguyệt Oanh cho rằng chính sách lao động cần được cập nhật để quan tâm tới người lao động nữ.
Bà Trần Thùy Trang, Giám đốc Nhân sự và Đào tạo Deloitte Việt Nam, đồng tình với quan điểm này: “Điều doanh nghiệp cần làm là cổ vũ những nhân sự mang thai, trao cơ hội họ trong công việc”.
Thay vì coi thai sản là “thứ gì đó rắc rối” và ảnh hưởng đến hiệu quả công việc, lãnh đạo cần phải hiểu cho người lao động. "Họ đã cống hiến, và sẵn sàng cống hiến, chỉ là đang tạm ngừng trong một thời gian. Và khi quay trở lại, họ cần được cảm thông và hỗ trợ".
Rèn luyện kỹ năng tự học cho con
Tác giả sách Kỹ năng tự học cho trẻ tiểu học, TS Nguyễn Thị Thu, cho rằng trẻ cần có mục tiêu để tạo động lực học tập. Phụ huynh nên tìm hiểu, quan sát sở thích của con, rồi lồng ghép những hoạt động tìm hiểu khám phá kiến thức trong những sở thích đó để nuôi dưỡng sự tìm tòi nghiên cứu trong con. Ngoài ra, đọc sách là một cách hay và lành mạnh để trẻ tiếp nạp kiến thức.
