Trước kia, rối loạn mỡ máu được xem là căn bệnh của tuổi trung niên, gắn liền với quá trình lão hóa và nhiều năm tích tụ thói quen sống không lành mạnh. Nhưng nay, bức tranh đã khác hẳn. Tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương, trung bình mỗi phòng khám tiếp nhận khoảng 50 bệnh nhân mỗi ngày thì có tới 1/4 là người dưới 35 tuổi.
Con số này cho thấy căn bệnh vốn tưởng xa vời với người trẻ đang len lỏi, trở thành mối đe dọa âm thầm trong chính thế hệ khỏe mạnh nhất.
Đáng lo ngại hơn là tình trạng béo phì. Theo thống kê, khoảng 20% trẻ em Việt Nam hiện nằm trong nhóm thừa cân, béo phì, một con số đủ để chúng ta phải báo động. Khi béo phì đi kèm rối loạn lipid máu, nguy cơ bệnh tim mạch tăng vọt, trở thành gánh nặng lớn cho hệ tim mạch và não bộ.
Vì sao ngày càng nhiều người trẻ bị mỡ máu cao?
Trao đổi với Tri Thức - Znews, ThS.BS Nguyễn Thị Quỳnh Mai, Phó trưởng khoa Điều trị kỹ thuật cao, Bệnh viện Nội tiết Trung ương, cho biết nguyên nhân của tình trạng này đến từ chính nhịp sống hiện đại. Quá trình đô thị hóa nhanh chóng đã đẩy nhiều người trẻ vào môi trường làm việc căng thẳng, ngồi nhiều, ít vận động. Khi năng lượng nạp vào không được tiêu hao, cơ thể bắt đầu rơi vào rối loạn chuyển hóa - nền tảng dẫn đến mỡ máu cao.
Không chỉ dừng lại ở lối sống tĩnh tại, chế độ ăn uống cũng góp phần làm bệnh trẻ hóa mạnh mẽ hơn. Vì quá bận rộn, nhiều người không còn thời gian nấu nướng mà phụ thuộc vào đồ ăn nhanh. Trà sữa, nước ngọt, nước ép đóng chai… vốn được giới trẻ ưa chuộng lại chứa lượng đường lớn, khiến nhu cầu năng lượng tăng vọt và nhanh chóng chuyển hóa thành mỡ thừa.
Bên cạnh lối sống và chế độ ăn, yếu tố di truyền cũng góp phần đáng kể. Y học hiện nay xác nhận nhiều trường hợp tăng mỡ máu có nguồn gốc từ gene, khiến bệnh bộc lộ sớm hơn. Không chỉ thế, stress kéo dài cùng ô nhiễm môi trường cũng âm thầm phá vỡ cân bằng chuyển hóa trong cơ thể.
 |
| Hiện nay, tình trạng trẻ hóa rõ rệt, ngày càng nhiều người trẻ được chẩn đoán rối loạn mỡ má. Ảnh: Freepik. |
"Nguy hiểm ở chỗ, mỡ máu cao gần như không có triệu chứng điển hình. Một số người béo phì có thể nghi ngờ, nhưng ngay cả những người gầy gò, tưởng chừng khỏe mạnh, vẫn có thể mang trong mình rối loạn lipid máu mà không hề hay biết", vị chuyên gia cho hay.
Bộ đôi âm thầm gây bệnh tim mạch và đột quỵ
Điều khiến mỡ máu cao trở nên nguy hiểm chính là những biến chứng mà nó âm thầm tạo ra. Bản thân bệnh hiếm khi gây tử vong ngay lập tức, nhưng nó lại là yếu tố nguy cơ của các bệnh tim mạch.
Vị chuyên gia phân tích khi cholesterol xấu (LDL) tăng cao sẽ bám vào thành mạch, tạo nên các mảng xơ vữa. Những mảng xơ vữa này dần dần làm hẹp lòng mạch, thậm chí bong ra và gây tắc nghẽn mạch máu ở nơi khác, dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ não. Ngoài ra, mỡ máu cao còn có thể gây biến chứng cấp tính như viêm tụy cấp - tình trạng nguy hiểm cần cấp cứu ngay.
 |
| Bác sĩ Mai cho hay béo phì thường đi kèm hội chứng chuyển hóa, bao gồm rối loạn mỡ máu, rối loạn đường huyết và tăng huyết áp. Ảnh: Freepik. |
"Điều trị rối loạn lipid máu không phải là chữa triệu chứng trước mắt, mà là phòng ngừa những biến cố tim mạch có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Nhiều người trẻ vì chủ quan không kiểm tra sức khỏe định kỳ, đến khi nhồi máu cơ tim hay đột quỵ mới phát hiện thì đã quá muộn", bác sĩ Mai nhấn mạnh.
Trong bức tranh toàn cảnh, béo phì và mỡ máu cao được coi là "bộ đôi nguy hiểm". Bác sĩ Mai cho hay, béo phì không chỉ là vấn đề ngoại hình, mà còn kéo theo kháng insulin - cơ chế cốt lõi làm rối loạn chuyển hóa, tăng đường máu, tăng mỡ máu và tăng huyết áp.
"Nếu béo phì xảy ra độc lập, nguy cơ vẫn ở mức nhất định. Nhưng khi đi kèm rối loạn lipid máu, nguy cơ bệnh tim mạch tăng vọt, trở thành gánh nặng lớn cho hệ tim mạch và não bộ", bác sĩ Quỳnh Mai nhấn mạnh.
Ở người gầy, rối loạn mỡ máu cũng có thể xảy ra nhưng không phổ biến. Nguy cơ cao nhất vẫn nằm ở nhóm thừa cân kèm theo rối loạn chuyển hóa.
Cách phòng ngừa và điều trị
Giới trẻ ngày nay đối diện nguy cơ cao hơn bao giờ hết khi lối sống hiện đại gắn liền với ăn uống nhiều đường, ít vận động, thức khuya và stress. Đây chính là những "ngòi nổ" làm số ca mỡ máu cao ở tuổi 20-30 gia tăng nhanh chóng.
Theo bác sĩ Mai, việc phòng ngừa phải bắt đầu ngay từ những thói quen nhỏ nhất. Chỉ cần duy trì 30 phút vận động mỗi ngày, hạn chế thức ăn nhanh, đồ uống nhiều đường, xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng và kiểm tra sức khỏe định kỳ, mỗi người hoàn toàn có thể chủ động bảo vệ sức khỏe.
 |
| ThS.BS Nguyễn Thị Quỳnh Mai, Phó trưởng khoa Điều trị kỹ thuật cao, thăm khám cho bệnh nhân. Ảnh: PA. |
"Thay vì vận động, nhưng họ lại ngồi bấm điện thoại cả tiếng mà không thấy phí thời gian. Đó là biểu hiện của việc chưa thực sự muốn thay đổi", bác sĩ Mai chỉ rõ.
Theo Phó trưởng khoa Điều trị kỹ thuật cao, rối loạn mỡ máu là căn bệnh tiến triển âm thầm, vì vậy tầm soát là biện pháp duy nhất để nhận diện. Tổ chức Y tế Thế giới và các hiệp hội y khoa quốc tế đều khuyến cáo người dân nên bắt đầu xét nghiệm mỡ máu từ sau tuổi 20.
"Trong số ít trường hợp, người bệnh có thể phát hiện những dấu hiệu bên ngoài như u vàng ở vùng mi mắt hay gân gót chân dày lên. Tuy nhiên, đây là tình trạng hiếm gặp, chủ yếu xuất hiện ở những người tăng triglycerid máu do gene và kéo dài nhiều năm. Phần lớn bệnh nhân hoàn toàn không có biểu hiện rõ ràng", bác sĩ Mai nói.
Điều trị béo phì, rối loạn chuyển hóa lipit máu, không chỉ là kê đơn thuốc, mà quan trọng hơn là sự hợp tác và quyết tâm của người bệnh. Với những trường hợp "bất hợp tác", thậm chí còn cần đến sự hỗ trợ của chuyên gia tâm lý để giúp bệnh nhân nhận ra vấn đề, điều chỉnh suy nghĩ và hành vi.
"Bác sĩ có thể rất tích cực, nhưng bệnh nhân dửng dưng thì không bao giờ thành công. Điều trị khó ở chỗ đó", vị bác sĩ khẳng định.
Nghề bác sĩ vất vả về mặt thời gian, tổn hao nhiều năng lượng và cảm xúc. Thế nhưng, trên thế gian này, không có nghề nào tuyệt vời hơn nghề y. Chạy trời không khỏi đau là tập hợp các ghi chép của tác giả Adam Kay trong 6 năm hành nghề y từ 2004 đến 2010, cuốn sách là bản báo cáo không khoan nhượng về công việc của đội ngũ y tế của Vương quốc Anh đang làm việc ngày đêm nhưng chưa được nhìn nhận và tôn trọng đúng mức.
