|
|
Bác sĩ ở Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM thăm khám vết thương cho bệnh nhân bị chó cắn. Ảnh: Duy Hiệu. |
Bệnh dại từ lâu được xem là một trong những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất hành tinh. Khi triệu chứng đã khởi phát, gần như 100% bệnh nhân không qua khỏi. Tuy nhiên, điều đáng nói là bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa nếu người bị chó mèo cắn xử lý vết thương và tiêm phòng kịp thời.
Việt Nam vẫn ghi nhận nhiều ca mất mạng
Cục Phòng bệnh, Bộ Y tế, cho biết hàng năm, thế giới ghi nhận khoảng 59.000 ca mất mạng do bệnh dại, tập trung chủ yếu ở châu Á và châu Phi. Khu vực Đông Nam Á được xem là "điểm nóng" vì tỷ lệ chó thả rông cao, tiêm phòng cho vật nuôi còn hạn chế, thậm chí vẫn tồn tại tình trạng buôn bán, giết mổ chó mèo lấy thịt.
Số liệu của Bộ Y tế cho thấy năm 2024, Việt Nam có 89 người không qua khỏi do bệnh dại, tăng so với hai năm trước. Trong 9 tháng đầu năm 2025, 58 trường hợp mất mạng được ghi nhận tại 18 tỉnh thành, nhiều nhất ở Đắk Lắk (7 ca), Gia Lai (6 ca), Lâm Đồng, Đồng Nai, Tây Ninh (mỗi nơi 5 ca).
Điểm chung ở 100% trường hợp qua đời là không tiêm vaccine hoặc huyết thanh kháng dại. Lý do chủ yếu là chủ quan, cho rằng chó nhà cắn không nguy hiểm (chiếm 63%), thiếu hiểu biết, e ngại chi phí, tin vào thuốc nam, hoặc trẻ em bị cắn nhưng không kịp thông báo cho cha mẹ.
 |
| Virus dại có thể tồn tại trong cơ thể rất nhiều năm. Ảnh: Shutterstock. |
Mới đây, Cục Phát triển Chăn nuôi Thái Lan công bố một số khu vực tại Bangkok và tỉnh Samut Prakan là "vùng dịch tạm thời" sau khi phát hiện ổ bệnh dại. Chính quyền lập tức cấm di chuyển chó, mèo và các loài động vật có vú trong 30 ngày, yêu cầu chủ nuôi báo cáo động vật ốm trong vòng 12 giờ và áp dụng nhiều biện pháp kiểm soát chặt chẽ.
Tại Việt Nam, Chính phủ đã ban hành Chương trình Quốc gia phòng, chống bệnh dại giai đoạn 2022-2030 với mục tiêu không còn ca không qua khỏi vì bệnh dại vào năm 2030. Tuy nhiên, tình hình hiện nay vẫn đáng lo ngại.
Triệu chứng ban đầu dễ nhầm lẫn
Bệnh do virus Rhabdovirus gây ra, lây truyền qua nước bọt động vật mắc bệnh. Người có thể nhiễm bệnh nếu bị chó mèo cắn, cào, liếm hoặc khi nước bọt xâm nhập vào vết thương hở hay niêm mạc (mắt, miệng). Sau khi xâm nhập, virus di chuyển về phía não. Thời gian ủ bệnh thường 1-3 tháng, nhưng có thể chỉ vài ngày hoặc kéo dài cả năm.
 |
| Bé gái ở Nghệ An mắc bệnh dại từ chính con chó nuôi trong nhà. Ảnh: BVCC. |
Trong giai đoạn sớm, bệnh dại có thể khiến người bệnh sốt nhẹ, đau đầu, mệt mỏi, kèm cảm giác tê rần, ngứa ran hoặc bỏng rát tại vết cắn. Những biểu hiện này dễ khiến bệnh nhân và thậm chí cả bác sĩ nhầm lẫn với cúm thông thường.
Khi tiến triển, bệnh nhân xuất hiện sợ ánh sáng, sợ nước, kích động, hành vi hung hăng, chảy nước dãi nhiều, ảo giác. Các cơ dần liệt từ vùng bị cắn, bệnh nhân hôn mê rồi không qua khỏi.
Tổ chức Thú y thế giới (WOAH/OIE) thống kê, 99% ca bệnh ở người xuất phát từ chó dại cắn. Hơn 80% nạn nhân sống ở vùng nông thôn, 40% là trẻ em.
Các chuyên gia khẳng định phòng bệnh dại đơn giản và hiệu quả hơn rất nhiều so với điều trị. Người dân cần:
- Không để chó mèo cắn người.
- Nếu bị cắn hoặc cào, phải rửa kỹ vết thương bằng xà phòng, nước sạch, sau đó đến cơ sở y tế để tiêm vaccine, huyết thanh kháng dại.
- Tiêm phòng đầy đủ cho chó mèo nuôi.
- Không sử dụng các bài thuốc đông y, truyền miệng, hay mê tín dị đoan để điều trị.
- Đặc biệt, trẻ em cần được nhắc nhở tránh trêu chọc chó mèo, vì đây là nhóm dễ bị cắn và dễ không qua khỏi nhất khi mắc bệnh.
Bên cạnh đó, để đạt mục tiêu quốc gia, Bộ Y tế đang phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Bộ Tài nguyên - Môi trường triển khai Chỉ thị số 11/CT-TTg về tăng cường biện pháp cấp bách phòng, chống bệnh dại. Các chiến dịch tiêm phòng đàn chó mèo sẽ được đẩy mạnh song song với truyền thông để nâng cao nhận thức cộng đồng.
Trong cuốn sách Sống khỏe mạnh không phụ thuộc vào thuốc, giáo sư Ryoko Chiba cho rằng nguyên tắc cơ bản khi sử dụng thuốc trong cuộc sống thường ngày chính là “ngắn và cụ thể”. Khi nào bị bệnh thì uống thuốc. Hết bệnh thì nhanh chóng ngừng thuốc. Tuy nhiên, nếu chỉ thay đổi mỗi cách sử dụng thuốc thì chúng ta không thể khỏe mạnh lên. Để thật sự khỏe mạnh, mỗi chúng ta cũng cần thay đổi cả thói quen sống và cách suy nghĩ của mình.
