Chàng trai 9X quê Phú Yên chinh phục đông trùng hạ thảo

Biến phòng trọ thành phòng thí nghiệm

Phải năm lần, bảy lượt điện thoại, chúng tôi mới hẹn gặp được Ngô Kim Lai. Bằng một giọng hồ hởi Lai mời tôi tới thẳng… công ty của cậu, mang tên Nấm Ta, chuẩn bị khai trương ở quận 8, TP.HCM.

Ngô Kim Lai trong phòng thí nghiệm nuôi trồng đông trùng hạ thảo ở công ty.

Quê Lai ở Phú Yên, 5 năm trước hai mẹ con dắt díu nhau vào TP.HCM. Mẹ cậu đi làm thuê ở các quán cơm để kiếm tiền nuôi con trai vừa thi đậu vào ngành thực phẩm ĐH Công nghiệp thực phẩm TP.HCM.

Chưa được một năm, Lai tự ý bỏ học và giấu mẹ thi vào chuyên ngành công nghệ sinh học của ĐH Công nghiệp thực phẩm TP.HCM. Lý do cậu đưa ra là, ngành công nghệ sinh học có nhiều điều để khám phá hơn. Càng học Lai càng thích ngành này.

Ngoài thời gian đi dạy thêm kiếm tiền phụ mẹ, cậu luôn túc trực ở phòng thí nghiệm của trường với mong muốn sẽ tìm ra một cái gì đó của riêng mình và có giá trị để từ đó giúp hai mẹ con thoát nghèo, làm giàu.

Đầu năm học thứ 2, Lai phát hiện ra một loại nấm ĐTHT có tên khoa học là Cordyceps Militaris, dược chất cao gấp 5 lần những loại khác. Loài này có ở các nước Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản và được nhiều nơi trên thế giới trồng nhân tạo và thương mại hóa.

Nhưng loại nấm này ở Việt Nam chưa trồng được, bởi thế nó có giá rất đắt, tới gần 1,8 tỷ đồng/kg. Thấy lợi nhuận hấp dẫn, Lai ham quá và quyết tâm trồng bằng được loại này. Thế là từ đấy Lai lao vào nghiên cứu. Nghiên cứu ở trường không đủ, cậu mang dụng cụ, mẫu vật về phòng trọ nghiên cứu tiếp. Cũng từ đó, cái phòng trọ nhỏ xíu của Lai đã biến thành… phòng thí nghiệm, còn Lai thì ngủ ngoài hành lang.

Song công việc nghiên cứu cũng không hề đơn giản. Trước tiên phải tìm được chủng giống nấm này. Công việc này hơi khó. Cậu đi khắp hơn 20 cửa hàng bán ĐTHT ở TP.HCM tìm mua nhưng toàn gặp hàng giả.

Thế là Lai đành mò cách khác. Cậu lên Facebook vào cộng đồng những người trồng ĐTHT ở Hàn Quốc, Thái Lan, Singapore… kết nối và làm quen. Vận dụng hết vốn từ vựng tiếng Anh mình có, dùng chương trình Google dịch khi bạn chat bằng tiếng Hàn, tiếng Thái… rốt cuộc cậu cũng tìm được mối bán hàng rẻ, chất lượng ở một ngân hàng chủng vi sinh của Nhật, với giá 245 USD/chủng giống nấm.

Lai liền gửi vài người bạn trong Facebook mà cậu quen bên đó mua giùm, nhưng họ lấy tiền rồi... biến mất. Đau vì bị lừa mất tiền, nhưng không còn cách nào khác, Lai vay thêm tiền rồi tiếp tục gửi người khác mua tiếp với niềm hy vọng rồi sẽ gặp người tốt. Đến lần thứ 6-7, người mua giùm gửi về cho cậu được 2 chủng giống.

Nhiều loại thiết bị trong phòng thí nghiệm trước đó, Lai cũng từng chế phụ tùng thay thế nên có kinh nghiệm lắm. Cậu lấy vỏ chai nước biển, bỏ chủng giống vào rồi… ngồi lắc để sục khí oxy cho chủng nấm sống. Mọi sinh hoạt trong ngày đều phải ngừng lại khi tới giờ… lắc, ăn cũng lắc, nửa đêm cũng phải dậy… lắc.

Cứ thế, lắc trong một tuần, khi chủng giống bắt đầu lan tơ, mọc rễ, rồi những chồi nấm đầu tiên bắt đầu mọc cây (sinh quả thể), Lai trào nước mắt tin rằng mình đã thành công giai đoạn đầu.

Làm chủ bản thân

Những ngày tiếp đó là quãng thời gian Lai miệt mài trong phòng thí nghiệm để nghiên cứu ra môi trường hỗn hợp giá thể nuôi sống nấm ĐTHT. Ở môi trường tự nhiên, giá thể để nấm ĐTHT ký sinh lên sống là một loài sâu chuyên biệt. Cậu phải tìm hiểu mọi nguyên tố vitamin có trong con sâu đó rồi đi tìm mua từng vitamin giống y như vậy về nghiên cứu ra giá thể nhân tạo.

Lai phải làm đi làm lại hơn 100 giá thể khác nhau, và với từng giá thể phải thử nghiệm trên một nồng độ khác nhau. Rốt cuộc cậu phải làm trên 1.000 thử nghiệm, quên cả ăn ngủ để làm thí nghiệm, chỉ ra khỏi nhà để đi dạy kiếm tiền mua nguyên liệu. Ròng rã một năm như thế thì cậu thành công. Lúc ấy Lai mới dám ngả lưng ngủ một giấc thỏa thuê...

Ở Việt Nam từ lâu đã có nhiều người nghiên cứu về ĐTHT nhưng vẫn chưa có một ai trồng được. Chính vì thế, có thể nói Lai là người đi đầu khi nghiên cứu trồng thành công ĐTHT nhân tạo. Đây là một công trình có tính ứng dụng thực tiễn cao, sẽ góp phần mở ra cho nghề trồng nấm ở Việt Nam một bước phát triển mới...”.

Chẳng hạn trong tự nhiên lượng dược tính Cordycepin chỉ đạt 0,901mg/g, Thái Lan là 2,701mg/g, còn trong sản phẩm của Lai đạt tới 3,34mg/g. Nhiều công ty kinh doanh nấm cũng liên hệ tìm đến mua công nghệ, hoặc hợp tác, mời Lai về phụ trách khâu kỹ thuật, thậm chí chia cả cổ phẩn.

Nhưng Lai từ chối tất cả vì thấy các công ty ấy không đồng quan điểm kinh doanh, tất cả chỉ vì lợi nhuận mà chấp nhận cả chuyện mua hàng rởm, hàng kém chất lượng về gắn mác vào và bán ra với giá cắt cổ. Trong khi đó Lai lại ao ước có được sản phẩm ĐTHT “Made in Vietnam” với chất lượng không thua nước ngoài.

Khi biết được tâm huyết này của cậu, một phụ huynh của học trò Lai dạy, đã đầu tư vốn cho Lai thành lập công ty của riêng mình, mang tên Nấm Ta. Rồi khoảng hơn 10 người bạn từng cùng Lai trực chiến trên từng cây số ở các đề tài nghiên cứu cũng về đầu quân cho Nấm Ta.

Lai đặt trụ sở công ty ở quận 8 với 2 phòng lạnh để nuôi ĐTHT, công suất đạt 150 kg/tháng. Lai vừa thu hoạch mẻ sản phẩm ĐTHT đầu tiên, dự kiến sẽ tung ra thị trường trong 1-2 tháng nữa với nhãn hiệu mang chính tên mình - ĐTHT Kim Lai. Giá bán dự kiến 100 triệu đồng/kg.

Lai mong muốn với giá bán này, người dân Việt Nam sẽ được dùng ĐTHT chất lượng mà không cần sử dụng những sản phẩm rởm, kém chất lượng nhập từ Trung Quốc về nữa.

Hiện công ty Nấm Ta cũng mở thêm một trại trồng các loại nấm ăn và nấm dược liệu quý khác như bào ngư, nấm mối, nấm mèo, nấm rơm, linh chi, đầu khỉ… ở huyện Hóc Môn để cung cấp phôi, chuyển giao công nghệ cho bà con nông dân. “Mình cũng xuất thân từ nông dân nên mình có những dự án hỗ trợ, chuyển giao kỹ thuật trồng nấm cho bà con, trước tiên sẽ từ Phú Yên quê mình” - Lai cho biết.