Chốn biên cương 'trời thấp, đất cao' ở Nậm Cắn

Tôi luôn nhớ về miền đất ấy. Nỗi nhớ như một dòng suối ngầm mạnh mẽ chảy trong lòng, nhắc rằng tôi đã đến và đã thấy, đã thở và đã sống, đã gặp và yêu. Từ cành hoa đào nở ở ven con đường chênh vênh lên bản, nơi bờ rào gỗ bên nhà... như những đốm sáng nhỏ xíu mà ấm áp giữa cái mờ sương trên độ cao hơn 1.400 m của dãy Phuxailaileng. Từ vẻ ngẫm nghĩ của ngọn cỏ khô vương trên cánh cổng gỗ đến cái chênh chao, thoáng đãng của những dãy núi mờ xanh bất tận miền biên viễn. Chốn biên cương nơi địa đầu Tổ quốc ấy từng ghi dấu trong tôi hai chữ: Nậm Cắn.

Xã vùng cao ấy nằm bên Quốc lộ 7A, nối xứ Nghệ với địa đầu miền Tây, cách thị trấn Mường Xén 20 km lên hướng biên cương. Cùng với những chuyến xe chở bao mặt hàng thông thương, đưa biết bao người Việt, người Lào qua lại làm ăn buôn bán, cái tên Nậm Cắn đã bước ra ngoài những mái gỗ xám, bay cao hơn những con đường mòn vắt vẻo lưng chừng trời, đã trở thành một cái tên quen thuộc với bao người, đặc biệt là với các lữ khách lang thang.            

Năm tháng đi qua vẫn không làm miền đất ấy đổi thay. Vẫn còn nguyên đó những mái nhà gỗ xám của người Mông nằm im lìm sau hàng rào gỗ, hàng mận xanh trong trẻo, nắng sớm tràn về qua khe núi dệt thành tấm áo lưới óng mềm như tơ lụa, cái lạnh của rẻo cao vẫn ngấm ngầm thấm vào da thịt, và tiếng khèn Mông còn da diết, trầm bổng dưới hiên nhà.

Bạn bảo, người dân Nậm Cắn mấy năm nay đã được nghe bản tin vùng biên của bộ đội biên phòng (BĐBP), lại có nhiều người dân nghe BĐBP trồng hoa lys bán về làm đẹp miền xuôi, và giúp người ở mường "trời thấp, đất cao" chốn biên viễn này bớt đi nhiều vất vả. Nghe vậy, lòng chợt như ấm lại nhiều, lại cứ muốn la đà, chênh chao vướng vít cùng sương và mây Nậm Cắn.

Đường lên Nậm Cắn ù tai vì độ cao, vì những gì mà người đi xa không biết nữa. Có phải tôi đang đi cùng cả miền Tây xứ Nghệ, nơi triền miên thẫm xanh đại ngàn đang ùa vào tôi trên độ cao hơn 1.400 m của Puxailaileng trầm mặc.

Ông già người Mông ngồi trên chiếc ghế gỗ, đồ đạc trong nhà hầu như không có gì, chủ yếu là củi khô xếp đầy trong nhà và cũng là thứ chất đầy ngoài ngõ. Nhưng cái sức sống mãnh liệt của những người dân rẻo cao ở sau vẻ mộc mạc và chân phương ấy tựa như những mầm cải, cây ngô đang trỗi mình trong rẫy để vươn lên cao.

Nậm Cắn ngày tôi qua, có cô gái quay tơ bên khung cửi sớm bên đường. Một cách giản đơn và mộc mạc đến khó tin, chiếc khung cửi được làm từ những dóng tre khô, hình thoi, đặt ngay trước sân nhà. 

Bóng đứng se sợi in hình dưới nắng sớm, trong không gian tĩnh lặng đến nao lòng, ngỡ như nghe thấy cả tiếng gió đang reo trên cây, tiếng cánh hoa hồng bật nở sau bờ rào gỗ, tiếng trẻ con khóc lẫn trong tiếng vỗ về nghe như xa như gần, tiếng bước chân lạo xạo trên đường.

Từ hướng Mường Xén lên Nậm Cắn, đứng từ con đèo ngã ba Noọng Dẻ là cao điểm đẹp nhất để ngắm toàn cảnh thung lũng Mường Xén. Đường 7A mềm như một dải lụa đào vắt ngang lòng thung lũng, hàng sa mộc kiêu hãnh vươn mình dưới ánh mặt trời, và những mái nhà gỗ xám mốc phảng phất làn khói hư ảo sau những bờ rào đá.

Ở nơi tận cùng cực Tây ấy, Nậm Cắn giống như một cô sơn nữ mới lớn, vừa căng tràn sức trẻ lại vừa e ấp vụng về. Dưới kia, thị trấn Mường Xén như một bức tranh bé xíu nhưng sắc nét của một thị trấn vùng biên với rộn rã sắc màu của những mái nhà cao thấp lô nhô bên cái thẫm xanh trầm mặc của đại ngàn và thao thiết chảy một dòng Nậm Mộ, như sợi chỉ trắng yêu thương ôm ấp thị trấn miền sơn cước.

Đặt balô xuống, người lữ khách ngồi tận hưởng không gian thanh bình của nơi bản nhỏ, đối diện với một cánh đồng ngô bên kia đường. Lòng nhẹ tênh, thấy rộn ràng, vui khi gặp đám trẻ tan học, dăm ba chiếc gùi qua lại, đôi chiếc xe đạp vội vàng.

Cũng thấy lòng vương vấn khi gặp em cô gái Nậm Cắn với ánh mắt buồn rười rượi, quanh quẩn cả buổi bên khung cửi, không quay một vòng, không một lần chạm vào gióng tre.

Bất chợt, như dâng lên từ núi, nắng đã xuyên những sợi vàng lung linh lên trập trùng Nậm Cắn. Những người phụ nữ quanh quẩn trong nhà bước ra hiên ngồi hong nắng và thêu thùa. Một buổi sáng lung linh, nắng sớm, sương mai, ánh sáng, hơi thở của núi, của rừng, sắc xanh của trời, tiếng rì rầm của rẻo cao… Tất cả kể về một Nậm Cắn đã trong tôi.