Chuyên gia chỉ cách nhận diện bắt nạt học đường

Bắt nạt học đường có thể ảnh hưởng rất lớn đến thể chất, tinh thần của học sinh. Ảnh: Akipress.

"Trung bình một tháng, đơn vị tiếp nhận 3-4 học sinh bị bắt nạt, bạo lực học đường đến khám. Số lượng ca bệnh này thường đông vào dịp hè hoặc đầu năm học", bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Hoàng Yến, Phòng Sức khỏe tâm thần trẻ em và thanh thiếu niên, Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, chia sẻ tại Hội thảo với chủ đề "Bắt nạt học đường" tại Hà Nội.

Thế nào là bắt nạt học đường?

Bác sĩ Hoàng Yến cho biết bắt nạt học đường là việc sử dụng vũ lực, ép buộc, trêu chọc, đe dọa, lạm dụng được lặp đi, lặp lại của người mạnh mẽ hơn về thể chất hoặc quyền lực hơn về địa vị xã hội đối với những người yếu thế. Các kiểu bắt nạt có thể bằng lời nói, thể chất, quan hệ xã hội và tình dục.

Bắt nạt bằng lời nói là loại thường gặp nhất. Đối tượng bắt nạt sử dụng giọng nói hoặc một số hình thức ngôn ngữ cơ thể nhắm tới nạn nhân.

Ví dụ, gọi tên, biệt danh, lan truyền tin đồn hoặc lời nói không đúng sự thật về nạn nhân. Ngoài ra, la hét, dùng ngôn từ thô lỗ, chế giễu hoặc cười nhạo cũng được xếp vào hành vi bắt nạt bằng lời nói.

Bắt nạt thể chất là hành vi đánh nhau, xô đẩy, phá hủy tài sản... thường xảy ra sau khi có các loại bắt nạt khác trước đó như bằng lời nói, đe dọa, trêu chọc. Hành vi dạng này có thể để lại hậu quả nặng nề về cả thể chất và tinh thần cho nạn nhân.

Bắt nạt bằng quan hệ xã hội là dạng sử dụng mối quan hệ với mục đích làm tổn hại danh tiếng hoặc vị thế xã hội của nạn nhân. Không giống hai loại trên, loại bắt nạt này không công khai và có thể kéo dài mà không bị chú ý.

"Trong thời đại 4.0, xuất hiện cả hình thức bắt nạt qua mạng. Đây là hình thức bắt nạt của thế kỷ XXI, đối tượng sử dụng công nghệ để quấy rối, đe dọa, làm nạn nhân xấu hổ. Hành vi này đang diễn ra ngày càng phổ biến thông qua các mạng xã hội và thường gặp ở học sinh trung học cơ sở hơn là học sinh tiểu học", bác sĩ Yến cho hay.

Ngoài ra, bác sĩ Yến cho biết còn có hành vi bắt nạt tình dục. Đối tượng bắt nạt sử dụng hành vi hoặc lời nói tác động đến giới tính hoặc các vấn đề thuộc về giới tính của người khác. Hành vi đụng chạm vào phần cơ thể nhạy cảm hoặc sử dụng ngôn ngữ xúc phạm về tình dục cũng được coi là bắt nạt tình dục.

Hệ lụy đau lòng

Vị chuyên gia nhấn mạnh bắt nạt học đường có thể ảnh hưởng rất lớn đến thể chất, tinh thần của học sinh.

Điển hình là vụ nữ sinh ở Nghệ An tự tử khiến dư luận dậy sóng. Gần đây nhất, ngày 20/5, UBND Thành phố Hà Nội đã có văn bản gửi Sở Giáo dục Hà Nội yêu cầu làm rõ việc một nữ sinh lớp 8 ở Hoài Đức bị đánh hội đồng.

Bắt nạt qua mạng có thể khiến sức khỏe tinh thần, tâm lý của nạn nhân bị tổn thương nghiêm trọng. Ảnh: NBC News.

"Nạn nhân có thể bị ảnh hưởng ngay sau khi bị bắt nạt, điển hình là nhiều trẻ phải nhập viện sau những vụ bạo hành. Những trẻ bị bắt nạt thường có sức khỏe thể chất kém so với bạn đồng trang lứa. Bị bắt nạt khiến trẻ stress cấp tính và kéo dài", bác sĩ Hoàng Yến nói.

Việc lặp đi lặp lại của hành vi bắt nạt làm thay đổi sự đáp ứng với stress của nạn nhân. Đặc biệt, trong thời gian dài, hệ thống hormone đáp ứng stress suy giảm chức năng và dẫn đến phản ứng căng thẳng yếu đi, từ đó dẫn tới vấn đề như rối loạn giấc ngủ, cảm xúc, chú ý, học tập…

Bên cạnh đó, trẻ còn gặp các vấn đề trầm cảm, lo âu. Nhiều nghiên cứu chỉ ra trẻ bị bắt nạt thường có xu thế lòng tự trọng thấp, cảm thấy chán nản, lo lắng và cô đơn. Những cá nhân từng bị bắt nạt trên mạng cho biết mức độ trầm cảm và ý định tự tử cao hơn.

Đặc biệt, những trẻ bị bắt nạt có thành tích học tập giảm sút, giảm tương tác xã hội. Vì vậy, việc phát hiện và can thiệp kịp thời sẽ giúp trẻ vượt qua hành vi bắt nạt, đồng thời tránh những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe thể chất, tinh thần và học tập của trẻ.

Giải pháp

Để phòng chống bạo lực học đường, BSCKII Nguyễn Hoàng Yến cho rằng ở cấp độ cá nhân, mỗi học sinh cần tự học hỏi, rèn luyện các kỹ năng sống cần thiết như giao tiếp, kiểm soát cảm xúc, giải quyết vấn đề, từ chối…

Trẻ cần chủ động tìm hiểu và hỏi thêm thầy cô, cha mẹ để biết cách phòng tránh trong những tình huống nguy hiểm có thể bất ngờ xảy đến. Ngoài ra, khi con gặp sự việc khó giải quyết, hãy chia sẻ, tâm sự với người lớn, bạn bè xung quanh.

Ở cấp độ trường học, nhà trường cần lồng ghép nội dung giảng dạy phòng chống bạo lực học đường vào các hoạt động sinh hoạt tập thể để tuyên truyền, phổ biến đến học sinh về biểu hiện, hậu quả và cách ứng phó với bạo lực học đường.

Đồng thời, nhà trường có thể cung cấp các chỉ dẫn ứng phó trong tình huống bạo lực học đường bằng các áp phích, tranh, ảnh… dán ở nhiều nơi phù hợp. Trong đó, các trường học cần đặc biệt lưu ý làm nổi bật thông tin về đường dây nóng hỗ trợ học sinh bất cứ lúc nào có hiện tượng bạo lực hay bắt nạt xảy ra.

Mặt khác, nhà trường cần tổ chức nhiều chuyên đề nhằm giúp nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cán bộ giáo viên, nhân viên trong nhà trường về phòng chống bạo lực học đường.

Đối với cấp độ xã hội, các cấp quản lý cao hơn có thể cân nhắc về việc tăng cường tuyên truyền phòng chống bạo lực học đường trên phương tiện thông tin đại chúng.