Con cá đuối tròn gây sốt vì tự sinh sản đơn tính

Hiện tượng này không chỉ thu hút sự quan tâm lớn của người dân và truyền thông khắp thế giới, mà còn khiến giới khoa học tò mò.

Tưởng ung thư hóa ra "có bầu"

Con cá đuối tròn có tên Charlotte sống ở Thủy cung & Phòng thí nghiệm Cá mập ở Henderson, Bắc Carolina (Mỹ) hơn 8 năm qua, bắt đầu có biểu hiện bất thường trên cơ thể vào khoảng cuối tháng 11/2023, theo BBC. Con vật được cho là từ 12 đến 14 tuổi.

Ban đầu nhân viên lo lắng rằng con vật có thể có một khối u.

Kinsley Boyette, trợ lý giám đốc thủy cung và là người chăm sóc lâu năm của Charlotte, cho biết: “Khối u của con cá bắt đầu lớn dần và chúng tôi nghĩ rằng nó có thể bị ung thư”.

Những u nang như vậy đôi khi hình thành trong cơ quan sinh sản của cá đuối khi chúng không giao phối.

Nhóm nghiên cứu tại thủy cung đã siêu âm và gửi kết quả cho các nhà khoa học. Họ xác nhận rằng Charlotte đang mang trứng. Những lần siêu âm tiếp theo thậm chí còn cho thấy những chiếc đuôi nhỏ đang vẫy.

Ngày sinh cụ thể vẫn chưa thể xác định nhưng được cho là có thể diễn ra vào bất cứ lúc nào trong thời gian sắp tới. Những ca sinh nở như vậy là cực kỳ hiếm gặp, thời gian mang thai thông thường của cá đuối tròn có thể thay đổi từ ba đến bốn tháng.

Vụ việc đang thu hút được sự quan tâm lớn trong cộng đồng địa phương.

“Sau thời gian dài cải tạo, thủy cung đã mở cửa trở lại hôm 15/2 và gần như tất cả mọi người tới thủy cung đều muốn gặp Charlotte. Điều đó rất, rất thú vị”, bà Boyette nói.

Charlotte chưa từng sống chung bể với một con đực cùng loài. Ảnh: Aquarium and Shark Lab.

Ngoài trường hợp sinh sản bất thường của mình, Charlotte - chỉ lớn bằng một chiếc đĩa ăn tối và sống cùng với năm con cá mập nhỏ trong bể, còn thu hút công chúng bằng tính cách lôi cuốn của mình.

Bà Boyette chia sẻ: “Charlotte bơi vòng tròn vì sáng nay chúng tôi có một lớp học dành cho trẻ em ở đây và con cá thực sự thích sự chú ý”.

Charlotte thường tiến tới chỗ tấm kính của bể nếu có người đến gần và khi những người mà nó yêu thích bước vào bể, con vật thích được âu yếm. Món ăn yêu thích của nó là tôm.

“Nó rất ngọt ngào”, bà Boyette nói.

Cá đuối tròn thường ấp trứng bên trong trước khi sinh. Mỗi lần sinh sản thường từ một đến bốn con.

Các chuyên gia cho biết tỷ lệ gặp các vấn đề về sức khỏe và tử vong cao hơn ở những ca sinh nở đơn tính.

Charlotte hiện sống trong một bể chứa 8.300 l. Thủy cung hy vọng có thể tăng gấp đôi kích thước bể này nếu việc sinh nở suôn sẻ.

Sinh sản đơn tính

Khả năng tự sinh sản của các loài không có sự tham gia di truyền của con đực từ lâu vẫn rất hiếm gặp, nhưng trong những năm gần đây đã được ghi nhận ở nhiều loài động vật có xương sống bao gồm chim, bò sát và cá. Chưa từng có ca nào như vậy ở động vật có vú.

Bryan Legare, người quản lý chương trình sinh thái cá mập tại Trung tâm Nghiên cứu Bờ biển ở Provincetown, Massachusetts, cho hay nếu nói theo Công viên kỷ Jura thì “cuộc đời sẽ luôn tìm được một lối ra”.

Siêu âm cho thấy Charlotte có thể sinh nhất nhất 2 con. Ảnh: Aquarium and Shark Lab.

Theo giải thích của chuyên gia này, những động vật có khả năng sinh sản nhưng không có điều kiện giao phối do nuôi nhốt đôi khi sẽ trải qua một quá trình gọi là sinh sản đơn tính.

Điều này có nghĩa là các tế bào nhỏ gọi là "thân cực", được hình thành cùng lúc với trứng và hợp nhất lại với trứng, cung cấp vật liệu di truyền cần thiết để tạo ra phôi.

Hiện chưa rõ tần suất xảy ra hiện tượng này. Ông Legare nói thêm: “Một trường hợp xảy ra ở cá mập hoặc cá đuối trong bể nuôi được báo cáo mỗi năm hoặc hai năm. Nó cũng có thể xảy ra trong tự nhiên, mặc dù điều này không thể được xác nhận nếu không xét nghiệm di truyền”.

Các nhà khoa học lưu ý rằng mặc dù sinh sản hữu tính tốt cho quá trình tiến hóa nhưng lại cần bỏ công sức tìm đối tác. Còn với sinh sản đơn tính thì độc thân không phải vấn đề.