Tướng Maximo Gomez, một nhân vật tiêu biểu trong cuộc chiến giành độc lập của Cuba trước người Tây Ban Nha vào thế kỷ 19, từng có câu nói nổi tiếng: "Người Cuba, một là không đạt được kế hoạch, hai là vượt qua kế hoạch đã đề ra".
Hơn một thế kỷ sau, câu châm ngôn này trở nên đúng hơn bao giờ hết với chiến dịch tiêm chủng chống Covid-19 của quốc gia Trung Mỹ. Mặc dù vẫn đang phải đối mặt với tình trạng thiếu điện và nhiều hàng hóa cơ bản, đất nước này đã đạt tỷ lệ tiêm chủng thậm chí còn cao hơn nhiều nước giàu trên thế giới.
 |
| Một y tá ở Cuba được tiêm vaccine Soberana 02 do nước này tự phát triển hồi tháng 3/2021. Ảnh: Reuters. |
Tốt nhất là tự lập
Hơn 90% dân số Cuba đã được tiêm ít nhất một liều vaccine Covid-19 do quốc gia này tự sản xuất, còn số người được tiêm chủng đầy đủ đạt tỷ lệ 83%. Trong số các nước với dân số lớn hơn một triệu, chỉ có Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) là có tỷ lệ tiêm chủng cao hơn Cuba.
"Cuba là một câu chuyện theo kiểu chủ nghĩa hiện thực huyền ảo", ông John Kirk, giáo sư nghiên cứu về các nước Mỹ Latin ở Đại học Dalhousie ở Canada, nhận định.
"Ý tưởng về Cuba - một đất nước với chỉ 11 triệu dân với ngân sách ít ỏi - trở thành cường quốc về công nghệ y sinh, có thể là điều khó hiểu với ai đó đang làm việc cho Pfizer, nhưng với Cuba thì điều đó hoàn toàn có thể", ông Kirk nói thêm.
Cũng giống như nhiều nước Mỹ Latin khác, chính quyền Cuba biết chắc rằng họ sẽ gặp vô vàn khó khăn trong việc mua vaccine từ thị trường quốc tế.
Vì lẽ đó, vào tháng 3/2020, khi dự trữ ngoại tệ sụt giảm mạnh vì không còn khách du lịch và cũng một phần vì chính quyền Trump đã tái siết chặt các lệnh trừng phạt, các nhà khoa học hàng đầu của Cuba nhận được yêu cầu từ chính phủ nhằm tự phát triển vaccine chống lại virus corona.
"Việc tốt nhất để bảo vệ người dân của chúng tôi, là trở nên tự lập", ông Vicente Verez Bencomo, Giám đốc Viện Vaccine Finlay ở Havana, chia sẻ.
Những nỗ lực này đã mang lại thành quả. Trong một nghiên cứu được xuất bản trên medRxiv (nơi các nhà khoa học đăng tải sớm những nghiên cứu trước khi công bố trên các tạp chí khoa học), ông Verez Bencomo và các đồng nghiệp cho biết một trong những loại vaccine Covid-19 do Cuba tự phát triển có tên Soberana 02 đạt hiệu quả 90% trong việc bảo vệ người bệnh khỏi những triệu chứng nặng của virus SARS-CoV-2.
Điều đặc biệt là vaccine Soberana 02 khi được kết hợp với một loại vaccine khác do Cuba phát triển cũng đạt hiệu quả bảo vệ trước chủng Delta, khi đó đang là chủng trội ở nhiều nơi trên thế giới.
Kể từ đó, hệ thống y tế cộng đồng của Cuba đã thực hiện một chiến dịch tiêm chủng quy mô lớn, và không chỉ dành cho người trưởng thành, vaccine Covid-19 của Cuba cũng dành cho trẻ em từ 2 tuổi trở lên.
 |
| Cuộc sống ở thủ đô Havana đã trở lại bình thường, khi những tuần qua số ca nhiễm trên cả nước chỉ ở mức dưới 100 trường hợp. Ảnh: Reuters. |
Theo các thử nghiệm lâm sàng được tiến hành ở Cuba vào mùa xuân năm 2021, cả 2 loại vacicne Soberana 02 và Abdala đều đạt hiệu quả bảo vệ hơn 90%. Chiến dịch tiêm chủng nhanh chóng cũng giúp tỷ lệ lây nhiễm ở Cuba giảm mạnh.
Tháng 8/2021, hòn đảo này báo cáo hàng trăm ca tử vong vì Covid-19 mỗi tuần, nhưng trong những tuần gần đây, con số này chỉ loanh quanh ở mốc từ 1 đến 3.
Thành quả từ quyết định cách đây 25 năm
Thành công của Cuba trong việc tự phát triển, sản xuất và tiêm chủng vaccine Covid-19 còn trở nên nổi bật hơn khi so sánh với hiện trạng của hệ thống chăm sóc sức khỏe của chính quốc gia này.
Nền kinh tế bị ảnh hưởng mạnh mẽ do đại dịch trong hai năm qua khiến tình trạng thiếu thốn thuốc men và thiết bị y tế trở nên phổ biến ở Cuba.
Hiện tại, giá một hộp thuốc kháng sinh amoxicillin trên thị trường chợ đen ngang bằng một tháng lương tối thiểu của công chức nhà nước. Trong khi đó, do thiếu thạch cao để bó bột, bác sĩ ở một số khu vực của Cuba phải dùng bìa cứng để định hình nếu có người bị gãy xương.
"Kể từ cuộc cách mạng năm 1959, Cuba đã nhiều lần dấn thân vào những cuộc đấu tranh kỳ lạ nhưng phần lớn đều thành công", ông Gregory Biniowsky, một luật sư tại Havana, chia sẻ.
Một trong những ví dụ nổi bật nhất là kế hoạch của Chủ tịch Fidel Castro nhằm đầu tư khoảng một tỷ USD cho công nghệ y sinh sau khi Liên Xô tan rã.
"Bất cứ cố vấn nào cũng có thể nói rằng đó không phải là lúc để đầu tư một khoản tiền lớn như vậy vào một ngành mà bạn chỉ có thể thu lại những kết quả vào 25 năm sau. Nhưng giờ thì chúng ta đang ở đây, nơi những trái ngọt từ kế hoạch đó đang giúp cứu sống nhiều mạng người", ông Biniowsky nói thêm.
 |
| Người dân Cuba chờ đợi để được tiêm mũi vaccine Covid-19 thứ 3 hồi tháng 12 vừa qua. Ảnh: Reuters. |
"Ý tưởng điện hóa cả đất nước trong vòng ít hơn một thập kỷ, xóa mù chữ trong 2 năm rưỡi và xây dựng tầm ảnh hưởng quốc tế bằng việc xuất khẩu bác sĩ - đó đều là những kế hoạch điên rồ, nhưng Cuba đã làm được", ông Hal Klepak, giáo sư sử học tại Trường Quân sự Hoàng gia Canada, nhận định.
Sau khi chỉ ghi nhận ít hơn 100 ca nhiễm mỗi ngày trong nhiều tuần qua, tỷ lệ lây nhiễm Covid-19 ở Cuba đang có xu hướng gia tăng do biến chủng Omicron. Các nhà khoa học Cuba chưa công bố dữ liệu nào về hiệu quả của vaccine nội địa trước biến chủng này, nhưng họ đã bắt đầu công việc để cập nhật vaccine nhằm chống lại biến chủng mới.
Trong khi đó, Bộ Y tế Cộng đồng Cuba đặt mục tiêu sẽ tiêm mũi bổ sung cho toàn bộ người dân của đất nước ngay trong tháng này.
