Khi tìm hiều về Greenland, tôi rất muốn thử đi xe chó kéo, phương tiện của những cư dân bản địa đã dùng để di chuyển và đi săn trong suốt chiều lịch sử 5.000 năm nay.
Xe chó kéo, phương tiện di chuyển và đi săn có lịch sử 5.000 năm
Việc dùng chó kéo đã có lịch sử 5.000 năm trong hành trình đi săn và di chuyển ở Greenland, quốc gia tự trị thuộc Vương quốc Đan Mạch. Tất cả các con chó được sử dụng để kéo xe ở vành đai Bắc Cực đều phải là giống chó Greenland, giống chó lớn thuộc loại chó husky, được nuôi như chó kéo xe, săn gấu trắng Bắc Cực và hải cẩu. Chúng được mang từ Siberia đến Bắc Mỹ bởi người Thule cách đây 1.000 năm, cùng với Chó Canada Eskimo giống hệt về mặt di truyền., nếu con nào đã đi xuống phía Nam, ra khỏi vành đai này thì không được phép trở về lại nữa. Người bản địa lo sợ chúng bị lai tạp hoặc nhiễm bệnh dịch. Đây là lần đầu tiên tôi đặt chân đến vùng đất cận Bắc Cực, tới vùng Ilulissat (Greenland), nên rất mong chờ một chuyến đi săn hải cẩu bằng xe chó kéo đúng nghĩa, không giống những tour đi chó kéo kiểu dịch vụ, dễ dàng có ở khắp nơi trên thế giới. May mắn thay, tôi ở trọ tại nhà của một chú thợ săn tên John, người đã gần nửa thế kỷ làm thợ săn thực thụ và di chuyển bằng xe chó kéo để đi săn hải cẩu, săn nai... suốt vào những ngày tuyết rơi quanh năm ở Greenland. Những người như chú John là hậu duệ của người Inuit, người Eskimo xa xưa. Tôi đã cùng người đàn ông này trải nghiệm cuộc săn bắt như những ngư dân và thợ săn thực thụ, được trực tiếp xem và săn hải cẩu, nhìn người bản địa chế biến món ăn truyền thống từ loài vật này và nghe vô vàn câu chuyện từ xưa đến nay về những cư dân của vùng Bắc Cực lạnh giá.
Loài chó Greenlandic, người bạn đồng hành của những thợ săn Bắc Cực
Đến năm 2002, có khoảng 4.700 con chó ở Ilulissat được nuôi bằng thịt hải cẩu, cá chim... Khoảng 10-12 con có thể kéo 300 kg hàng từ Nunatarsuaq (Greenland) băng qua những dãy đồi cao vút để đến Ilulissat trong vòng 4 tiếng. Greenlandic là giống chó sói hoang dã đã được con người thuần chủng và phục vụ cho việc đi lại, săn bắn trong 5.000 năm nay. Nhà chú John có tổng cộng 23 con, trong đó có khoảng 5 con còn nhỏ, 18 con còn lại thay phiên nhau kéo xe đi săn bắn khoảng 2-3 lần/tuần. Tốc độ của chúng khá nhanh trong điều kiện khắc nghiệt và ngập tuyết ở vùng vành đai Bắc Cực. Mỗi đàn chó kéo có 2 con thủ lĩnh, chúng là 2 con đẹp nhất đàn, được ăn trước và nhiều thịt hơn, ở gần chủ hơn, bù lại chúng luôn phải chạy đầu, giữ nhịp cho cả bầy. Các con chó khi kéo xe luôn cố gắng đi ở giữa, có lẽ để tránh mất sức và ấm hơn khi đi ngoài rìa. Bầy chó thường được chủ cột ngoài trời, nằm trên nền tuyết để làm quen với cái lạnh, chịu được sự giá rét.
Hải cẩu - nhu yếu phẩm của người bản địa Greenland
Có thể nhiều người sẽ thấy tội nghiệp những con hải cẩu to béo bị săn bắt, nằm lạnh cóng, cứng đơ trên băng, nhưng đối với người dân Ilulissat, hải cẩu là nguồn thực phẩm chính cho cả gia đình. Ở vùng đất quanh năm băng giá này, người dân không trồng trọt được gì. Họ sinh sống chủ yếu bằng nghề săn bắt. Hải cẩu ở đây rất nhiều và sẵn. Họ câu hải cẩu lấy thịt cho cả gia đình, làm thức ăn cho bầy chó kéo, lấy da của chúng làm quần áo và đem thịt bán sang các vùng khác để có nguồn thu nhập. Người dân Ilulissat có cách câu hải cẩu được lưu truyền qua hàng trăm năm. Sau khi di chuyển đàn chó kéo đến bờ các tảng băng, thợ săn đục vài lỗ trên băng và giăng lưới ngầm dưới hố. Bầy hải cẩu đi vào trú hay kiếm ăn sẽ mắc lưới, sau vài ngày họ cầm xà beng tới xúc lớp băng đá ở bề mặt đi, kéo lưới lên, kiểu gì cũng có hải cẩu mắc lưới. Những con hải cẩu mắc bẫy đều chết cóng, đông cứng dưới lớp băng tuyết. Thợ săn sử dụng nước dưới lớp băng để rửa thịt hải cẩu, làm nước nấu, thậm chí nước trong những hố băng có thể uống được vì rất sạch và tinh khiết.
Vẻ đẹp của miền đất lạnh giá, khắc nghiệt
Thời tiết vào mùa đông ở Ilulissat lạnh thấu xương, nhiệt độ xuống tới âm 18 độ hoặc thậm chí thấp hơn. Những người đi săn phải có trang phục chuyên dụng. Quần của họ được làm từ lông gấu Bắc Cực, tránh tuyết bám. Giày họ đi là loại chống nước. Giữa băng tuyết trắng xóa một vùng đồi núi thấp thoáng bóng dáng chòi gỗ nhỏ, đó là nơi nghỉ chân của những người thợ săn. Những căn nhà nhỏ đơn sơ trên vùng đất băng tuyết Bắc Cực khiến tôi cảm thấy khâm phục cuộc sống của những con người gắn bó với miền đất khắc nghiệt này. Người Ilulissat nói riêng hay người Greenland nói chung, họ rất hạnh phúc và hài lòng với cuộc sống của mình. Họ vẫn duy trì được truyền thống tổ tiên qua hàng nghìn năm, tạo nên nét đẹp văn hóa đậm bản sắc riêng.
Ánh sáng kỳ diệu từ phương Bắc xa xôi
Đến nơi được biết nhiều nhất với màn đêm lung linh ánh sáng xanh huyền ảo của cực quang, trong đó đa phần cực quang đều có màu xanh lá, tôi may mắn khi được chiêm ngưỡng bầu trời đêm kỳ ảo nơi phương xa với nhiều màu xen kẽ, ngắm cả bầu trời đầy sao, sáng thành vệt. Thứ ánh sáng này là món quà tuyệt diệu mà thiên nhiên ban tặng cho miền đất băng giá khắc nghiệt. Đêm, tôi chụp bầu trời Ilulissat, nhiệt độ ngoài trời chỉ âm 18 độ C, vì nơi này sát vịnh biển, thêm nữa lại gần chỗ tảng băng trôi nên có thể nhiệt độ xuống tới âm 20 độ, gió rít lạnh tận xương. Được ngắm thiên nhiên diệu kỳ, lắng nghe câu chuyện về người phương Bắc, trải nghiệm nét văn hóa hàng nghìn năm của người bản địa vùng cận Bắc Cực... là những món quà quý mà người lữ khách như tôi ưu ái được nhận khi tới Greenland.
