Trong một mùa hè đầy rẫy những bom tấn tiền truyện, hậu truyện, ngoại truyện, phim tái khởi động, cũng như tại thời điểm phim siêu anh hùng lên ngôi, có một cái tên quyết tâm đứng ngoài trào lưu ấy: Christopher Nolan.
Trên thực tế, ông từng thực hiện bộ ba phim về Người Dơi với ngôi sao Christian Bale và gặt hái vô số thành công. Nhưng Nolan vốn nổi tiếng là người theo đuổi những dự án đột phá về mặt ý tưởng và cách thể hiện. Mùa hè năm 2017, nhà làm phim người Anh lần đầu thử sức trong dòng phim chiến tranh với Dunkirk.
Từ một cảm giác cách đây hai thập kỷ
Câu chuyện về Dunkirk thực chất bắt đầu từ cách đây hơn 20 năm. Đó là lần Christopher Nolan cùng Emma Thomas - nhà sản xuất, đồng thời là vợ lúc này của Nolan - cùng bạn bè đi thuyền dọc theo eo biển Manche, nơi nhiều người dân từng cố gắng giải cứu binh lính Anh di tản từ Dunkirk.
Đó lẽ ra là chuyến đi kéo dài khoảng tám tiếng. Nhưng thời tiết xấu và biển động khiến tất cả phải ngồi trên thuyền tới 19 tiếng trong sự mệt mỏi xen lẫn hoảng sợ.
Chia sẻ với tạp chí Total Film, Christopher Nolan hồi tưởng: “Đó là một cơn ác mộng thực sự. Khi tới Dunkirk, chúng tôi thực sự cảm thấy xúc động bởi sự kiện có thật. Những gì bản thân vừa trải qua còn chưa có bom đạn trên đầu”.
 |
| Đạo diễn Christopher Nolan bên cạnh Harry Styles trên trường quay của Dunkirk. |
Buổi đầu của Thế chiến thứ II, phát xít Đức làm mưa làm gió trên chiến trường châu Âu. Thủ tướng Anh Winston Churchill phải phát động chiến dịch Dynamo kéo dài từ 26/5 tới 4/6/1940 nhằm giải cứu quân đội viễn chinh Anh tại Dunkirk (Pháp), khi họ đứng trước nguy cơ bị xóa sổ.
Khi bị Đức bao vây, người Anh chỉ còn có thể tháo lui bằng đường biển. Họ sử dụng tất cả các phương tiện có trong tay, kể cả xuồng lẫn tàu đánh cá nhỏ của người dân, để thoát khỏi vòng kiềm tỏa. Kết thúc chiến dịch, khoảng 218.000 binh lính Anh, cùng 120.000 binh lính Pháp và Bỉ được giải cứu.
Khoảng 68.000 quân viễn chinh Anh thiệt mạng và bị bắt làm tù binh, nhưng chiến dịch Dynamo vẫn được đánh giá là thành công khi những người sống sót sau này trở thành hạt nhân của lực lượng đánh bại quân đội phát xít Đức vào năm 1945.
Ông ngoại của Christopher Nolan từng phục vụ cho lực lượng Không quân Hoàng gia Anh và bỏ mạng trong thời kỳ Thế chiến thứ II. Và điều đó càng thôi thúc ông kể lại sự kiện lịch sử quan trọng trên màn ảnh.
 |
| Nolan khẳng định ông không muốn tái tạo những điều Steven Spielberg đã làm với Saving Private Ryan (1998). |
“Có một điều gì đó rất đặc biệt về cuộc rút quân. Như Churchill đã nói, đây là một chiến thắng nằm trong tổng thể thất bại. Nó khiến tôi nghĩ tới The Seven Samurai, và những tác phẩm xoay quanh chiến thắng cay đắng, hoặc thất bại vinh quang. Câu chuyện ở Dunkirk thực sự mang đậm tính điện ảnh”, Nolan nói.
Nhưng Christopher Nolan mất rất nhiều thời gian để tìm ra cách kể lại sự kiện đúng đắn. Ông từng mượn Steven Spielberg một bản phim nhựa của Saving Private Ryan - Giải cứu Binh nhì Ryan (1998) - để học hỏi.
“Bộ phim rất có ích, bởi nó giúp tôi nhận ra rằng mình không muốn thực hiện những điều như thế. Bầu không khí căng thẳng và đáng sợ của chiến tranh được thể hiện rất tốt trong phim. Nhưng tôi lại muốn tìm kiếm một kiểu gay cấn khác”, Nolan cho biết.
Khi Nolan phá cách với phim chiến tranh
Rốt cuộc, Christopher Nolan tìm đến các phim của Alfred Hitchcock, tác phẩm kinh điển The Wages of Fear (1953), và nhiều bộ phim câm. Ông gần như triệt tiêu hoàn toàn tiểu sử các nhân vật, mà chỉ muốn ê-kíp diễn viên thể hiện cảm xúc của từng khoảnh khắc quan trọng như khi tiễn biệt người thân lên đường, hoặc sẵn sàng đối mặt với quân đội Đức trong buồng lái máy bay…
Nam diễn viên Fionn Whitehead của bộ phim giải thích: “Khán giả hiện đại khó có thể tưởng tượng ra cảm xúc thực sự của binh lính khi ấy. Tôi nghĩ Christopher Nolan muốn tìm ra chỉ những khoảnh khắc đắt nhất, qua đó đẩy khán giả vào nỗi sợ hãi đến tê cóng giống như nhân vật trên màn ảnh”.
 |
| Dunkirk chứa đựng rất ít lời thoại xuyên suốt tác phẩm. |
Kết quả chính là việc phim chỉ dài 107 phút, có rất ít lời thoại, khi ngay cả ngôi sao Tom Hardy chỉ được nói khoảng trên dưới 10 câu. Thậm chí, có một số nhân vật mà khán giả còn không biết rõ tên tuổi (như của Cillian Murphy).
Christopher Nolan chủ trương không xây dựng mô-típ người hùng quen thuộc, bởi ông muốn tạo ra một tác phẩm chiến tranh thật nhất có thể, khi những người lính có thể ngã xuống bất cứ lúc nào, bên cạnh những người mà họ không hề thân thuộc.
Để tạo ra tính chân thực, Christopher Nolan còn hợp tác với nhà quay phim Hoyte van Hoytema. Đó cũng là người đứng sau phần hình ảnh tuyệt mỹ của bom tấn khoa học viễn tưởng Interstellar (2014). Toàn bộ Dunkirk nay được quay bằng máy IMAX và 65 mm - điều mà Hoytema chưa từng thực hiện.
“Để khán giả có được trải nghiệm độc đáo, bản thân người làm phim phải tự đặt ra cho mình thách thức sáng tạo. Công nghệ giờ rất phát triển, và những người như chúng tôi không được phép lười biếng”, nhà làm phim người Hà Lan bộc bạch.
Đích đến thương mại và Oscar
Đối với Warner Bros., Dunkirk không phải là tác phẩm dễ bán vé, đặc biệt tại Bắc Mỹ. Phim không có ngôi sao hạng A nào của xứ sở cờ hoa, và sự kiện Dunkirk không nổi tiếng bằng trận Trân Châu Cảng đối với người dân nơi đây.
Phim ra mắt vào trung tuần tháng 7, thời điểm khá chật chội tại các rạp chiếu bóng. Và có một thực tế rằng kể từ sau khi Saving Private Ryan thu 481 triệu USD toàn cầu, không có nhiều bộ phim mang đề tài Thế chiến thứ II thành công ở phòng vé.
 |
| Dunkirk nhiều khả năng sẽ mang về cho Christopher Nolan đề cử Oscar Đạo diễn xuất sắc đầu tiên trong sự nghiệp. |
Christopher Nolan hoàn toàn hiểu Dunkirk là một canh bạc, nhưng ông tỏ ra không lo lắng. “Tôi nghĩ Warner Bros. hiểu và tin tôi, bằng không họ đã bắt tôi ‘Mỹ hóa’ câu chuyện. Trên hết, đây là một bộ phim mang chủ đề sinh tồn, chứ không đơn thuần là phim chiến tranh”, nhà làm phim khẳng định.
Ngoài ra, bởi Inception (2010) của mình từng thu 825 triệu USD hồi mùa hè 2010, Nolan tin rằng vẫn luôn có chỗ cho các dự án không phải là phim tiền truyện, hậu truyện hoặc ngoại truyện vào thời điểm nóng nhất tại phòng vé trong năm.
Kể lại sự kiện Dunkirk có thể giúp bộ phim dễ lấy lòng Viện hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh nước Mỹ (AMPAS) - những người vốn yêu thích các tác phẩm xoay quanh Thế chiến thứ II - trong cuộc đua tới giải thưởng Oscar cuối năm. Và sự ủng hộ của giới phê bình chính là lợi thế đầu tiên trên chuyến hành trình đó.
Phim hiện đạt điểm 96% trên Rotten Tomatoes, tạm thời đứng cao nhất trong nhóm các tác phẩm mà Christopher Nolan từng thực hiện. Một số kênh truyền thông cũng dự đoán Dunkirk sẽ giúp điều mà nhà làm phim người Anh còn thiếu trong sự nghiệp lừng lẫy: đề cử Oscar tại hạng mục Đạo diễn xuất sắc.
Dunkirk chính thức khởi chiếu tại Việt Nam dưới tựa đề Cuộc di tản Dunkirk từ ngày 21/7.
