|
|
Từ matcha đến tiểu thuyết kinh điển, màn diễn tinh tế của "performative male" để gây chú ý. Ảnh; GQ. |
Trên mạng xã hội, một kiểu đàn ông mới đang gây chú ý và tranh cãi. Họ tự gọi mình là "tiến bộ", tỏ ra am hiểu nữ quyền, nghệ thuật hay âm nhạc tinh tế.
Nhưng cách thể hiện ấy lại khiến nhiều người cho rằng đây chỉ là một màn trình diễn. Kiểu đàn ông này được gắn cho cái tên: "performative male" - đàn ông diễn xuất, theo The Guardian.
"Performative male" là ai?
Bạn có thể bắt gặp họ trên phố với một ly matcha sữa yến mạch, vờ đọc The Bell Jar (một tiểu thuyết nổi tiếng của Sylvia Plath), hay nghe Lana Del Rey nhưng tai nghe chưa cắm dây. Có người còn mang theo cả tampon (loại băng vệ sinh dạng ống nhỏ, được đưa trực tiếp vào bên trong âm đạo để thấm hút máu kinh nguyệt) để tạo hình ảnh "luôn sẵn sàng giúp đỡ phụ nữ".
Những dấu hiệu dễ nhận thấy khác gồm: túi tote in khẩu hiệu nữ quyền, đeo labubu, vòng cổ Vivienne Westwood, quần ống rộng từ denim Nhật, hoặc máy ảnh film treo lủng lẳng. Họ thường nói mình thích nhạc Joni Mitchell hay đã đọc hết tác phẩm của Sally Rooney, nhưng thực chất lại không thuộc nổi một ca khúc hay đoạn trích.
J’Nae Phillips, chuyên gia dự báo xu hướng thời trang, lý giải: "Performative male không hẳn là con người thật của ai đó. Họ biết rõ nam tính đang bị theo dõi và đánh giá, nên biến nó thành một màn trình diễn, nhất là trên mạng xã hội".
Trên TikTok, nhiều phụ nữ chia sẻ hình ảnh bắt gặp kiểu đàn ông này đọc sách triết học nơi công cộng, thậm chí tự quay phim cảnh đó để đăng.
 |
| Nhiều đàn ông tự quay cảnh mình đọc sách để chia sẻ trên mạng hội. Ảnh: Warner Bros. |
Nội dung châm biếm cũng nở rộ: trong một clip, một "đàn ông diễn xuất" vừa chơi ukulele (đàn guitar nhỏ 4 dây) bài Run the World (Girls) của Beyoncé, vừa yêu cầu bạn gái giữ im lặng để anh đọc nốt sách của Angela Davis - một nhà hoạt động nữ quyền nổi tiếng.
Không chỉ trên mạng, nhiều nơi còn tổ chức cuộc thi dành cho "performative male", từ Seattle, Chicago (Mỹ), Sydney (Australia) cho tới Jakarta (Indonesia). Ở Ottawa (Canada), có thí sinh tuyên bố mẹ mình là "nguồn cảm hứng thẩm mỹ và văn hóa".
Người tổ chức cuộc thi tại Seattle, Lanna Rain, nói: "Đây là kiểu đàn ông khoác lên mình vẻ nữ quyền và sự mềm mại để hấp dẫn phụ nữ, nhưng thực ra không hiểu gì về những điều họ thể hiện".
Marcus Jernigan, người thắng cuộc tại Seattle, cho rằng hiện tượng này bắt nguồn từ việc một số đàn ông thật sự yêu thích các hoạt động hay phong cách ấy, nhưng rồi bị người khác "mượn tạm" để gây ấn tượng với phụ nữ.
Vì sao "diễn" nam tính lại thành trào lưu?
Các học giả ví "performative male" với "poser" của thập niên 1990 - những người khoe mẽ bằng xe sang hay đồ đắt tiền. Nhưng khác biệt là phiên bản 2025 lại nhấn mạnh sự mềm mại, bao trùm và "tiến bộ" hơn.
Tiến sĩ Ashley Morgan, chuyên gia nghiên cứu nam tính tại Đại học Cardiff Metropolitan (Anh), nhận định: "Điều này mở rộng định nghĩa về nam tính, cho thấy nó không chỉ gói gọn trong sức mạnh hay vật chất, mà còn có nhiều sắc thái khác".
Một số nhà nghiên cứu còn xem "performative male" là hậu duệ của "softboi" - kiểu đàn ông cuối thập niên 2010 thích tỏ ra nhạy cảm, khác biệt so với số đông. Nếu softboi thường khoe gu nhạc lạ và sự "sâu sắc cảm xúc", thì performative male lại diễn đủ loại vai: từ mạnh mẽ, dịu dàng, chính trị, tâm linh cho tới cả sự vụng về, miễn là được thể hiện như một màn trình diễn.
Sự nổi lên của hình mẫu này gắn với bối cảnh nhiều đàn ông tin rằng "nam tính truyền thống" đang khủng hoảng. Năm 2023, gần một nửa đàn ông Mỹ cho rằng giá trị nam tính cũ đang bị đe dọa.
"Khi vai trò giới tính truyền thống dần tan rã, đàn ông tìm kịch bản mới để nhập vai. Biểu diễn công khai là cách họ thử nghiệm những kịch bản đó", Phillips nhận xét.
 |
| Phụ kiện và thời trang không chỉ để mặc, mà còn để "diễn" trong thế giới performative male. Ảnh: @haileyjhoffman/Instagram. |
Một số người coi hiện tượng này là "tấm gương ngược" của trào lưu trad wife - những người phụ nữ tô vẽ hình ảnh nội trợ truyền thống. Nếu trad wife làm "nữ tính hóa" quá mức, thì performative male lại "biểu diễn hóa" nam tính. Cả hai, theo Phillips, đều phản ánh nhu cầu chung là tìm kiếm bản sắc và sự ổn định trong một thế giới hỗn loạn.
Chuyên gia thương hiệu Eugene Healey chỉ ra nghịch lý rằng dù chế giễu hiện tượng này, đàn ông tham gia vẫn thực sự đang diễn. Anh dẫn lời triết gia Slavoj Žižek: "Ngay cả khi ta giữ khoảng cách mỉa mai, ta vẫn đang làm điều đó".
Theo Healey, nhận thức được sự diễn không giúp thoát khỏi nó, mà chỉ thêm một lớp diễn khác.
Trong khi đó, những người thật sự yêu thích matcha, túi tote hay Lana Del Rey lại thấy mình bị "vạ lây". Một người dùng mạng xã hội viết: "Hãy để tôi tận hưởng ly matcha và chiếc túi tote của mình. Tôi đã làm điều đó từ năm 2020 rồi".
Kể từ khi ra đời vào khoảng năm 1873, chủ nghĩa nữ quyền đã góp phần định hình hệ thống luật pháp, văn hóa và xã hội trên toàn thế giới. Cuốn sách Nữ quyền - Khái lược những tư tưởng lớn mang đến cái nhìn tổng quan sinh động về một trong những phong trào xã hội quan trọng và có ảnh hưởng, nhưng cũng gây tranh cãi bậc nhất trong lịch sử nhân loại.
