Đề xuất tính học phí đại học theo thu nhập bình quân đầu người

Sinh viên Đại học Ngoại thương trong lễ tốt nghiệp năm 2024. Ảnh: Tiền Phong.

Ngày 29/3, tại Hải Phòng, Bộ GD&ĐT tổ chức tọa đàm tham vấn chính sách xây dựng Luật Giáo dục Đại học 2018 (Luật số 34).

Tại đây, Bộ GD&ĐT lấy ý kiến các trường đại học 20 nội dung được đề xuất sửa đổi. Trong đó, nội dung được đề xuất là cơ sở giáo dục đại học được tự chủ xác định mức học phí, gắn với cam kết chất lượng đào tạo.

Đối với trường công lập, mức học phí không vượt quá 50% thu nhập bình quân đầu người. Bộ GD&ĐT lý giải tự chủ học phí là một phần của cơ chế tự chủ đại học và cần thiết để các trường nâng cao chất lượng và phát triển bền vững.

Tuy nhiên, cần có giới hạn phù hợp để tránh gánh nặng tài chính cho người học, đặc biệt ở các trường công lập. Hiện, chưa có quy định mang tính nguyên tắc về mức trần học phí so với thu nhập người dân.

Tại Nghị quyết 09/2025 về hội nghị Chính phủ với địa phương và phiên họp Chính phủ thường kì tháng 12/2024 do Chính phủ ban hành, tốc độ tăng GDP quý IV ước tính 7,55%, quy mô nền kinh tế đạt khoảng 476,3 tỷ USD, đứng thứ 33 thế giới; thu nhập bình quân đầu người đạt 4.700 USD.

Như vậy, giả sử mức đề xuất của Bộ GD&ĐT được thông qua, học phí của trường đại học được tính dựa trên thu nhập bình quân đầu người năm 2024 là không vượt quá 2.350 USD.

Bộ GD&ĐT cũng đề xuất việc phân bổ ngân sách nhà nước cho các cơ sở giáo dục đại học phải dựa trên nguyên tắc công bằng, hiệu quả, minh bạch; đồng thời quy định cụ thể trong luật các tiêu chí, công thức và quy tắc phân phổ như sứ mạng, hiệu quả đào tạo, quy mô, chất lượng, uy tín...

Bởi, cơ chế phân bổ ngân sách hiện nay chủ yếu dựa theo đầu vào (biên chế, quy mô tuyển sinh...), chưa khuyến khích nâng cao chất lượng và hiệu quả. Việc chuyển sang phân bổ theo kết quả đầu ra (sinh viên tốt nghiệp, việc làm, công bố khoa học, chuyển giao công nghệ...) sẽ tạo động lực nâng cao chất lượng và thúc đẩy tự chủ thực chất.

Bộ đề xuất thiết lập chính sách học bổng, tín dụng học sinh - sinh viên; ưu tiên cho ngành nghề mũi nhọn, vùng khó khăn; đảm bảo công bằng và mở rộng tiếp cận cơ hội học tập tại đại học cho mọi đối tượng.

Theo Bộ GD&ĐT, cần thiết luật hóa chính sách học bổng, tín dụng sinh viên nhằm bảo đảm quyền tiếp cận giáo dục đại học cho mọi đối tượng, đặc biệt là người học thuộc vùng khó khăn, nhóm yếu thế.

Đây là công cụ thúc đẩy công bằng, hỗ trợ phát triển nhân lực cho các ngành nghề mũi nhọn, vùng ưu tiên; đồng thời tạo cơ sở pháp lý vững chắc để huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực nhà nước và xã hội cho giáo dục đại học.

Bộ GD&ĐT cho rằng cần quy định khung pháp lý rõ ràng cho các chương trình liên kết đào tạo giữa cơ sở giáo dục đại học Việt Nam và nước ngoài; quy định điều kiện thành lập và hoạt động của phân hiệu cơ sở giáo dục nước ngoài tại Việt Nam. Việc này để đảm bảo chất lượng, minh bạch và phù hợp với cam kết hội nhập.

Luật cần quy định rõ về điều kiện, nguyên tắc triển khai các chương trình liên kết đào tạo với nước ngoài, thành lập và vận hành phân hiệu của cơ sở giáo dục nước ngoài tại Việt Nam... nhằm tăng cường quản lý nhà nước, bảo vệ quyền lợi người học và thúc đẩy hội nhập hiệu quả.

Một số đề xuất khác liên quan đến hội đồng trường, miễn thuế doanh nghiệp, miễn thuế đất đai đối với cơ sở đào tạo đại học ngoài công lập...

TS Lê Trường Tùng, Chủ tịch Hội đồng trường Đại học FPT, rất băn khoăn về vấn đề tài chính. Tín dụng sinh viên hiện nay còn mờ nhạt, số lượng sinh viên vay vốn thấp. Trong khi tín dụng sinh viên là nguồn tài chính quan trọng để sinh viên có chỗ dựa đi học.

Ông Tùng đề xuất có thể nâng số sinh viên được vay tín dụng sinh viên lên 1/3 số người đi học. Muốn vậy, Nhà nước phải có sự khơi thông để có thể huy động được nguồn lực tín dụng đủ lớn.