Đêm Trịnh "phát tán" phim Đất Khổ?

(Zing) - Bộ phim Đất Khổ (Land Of Sorrows) thực hiện năm 1972 tại Sài Gòn chắc chắn không thể phổ biến tại Việt Nam vì nhiều lý do khác nhau.

Cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn

Nhưng thật lạ lùng, trong đêm nhạc kỷ niệm bảy năm ngày mất của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, Đất Khổ sẽ lại được trích chiếu như là một "kỳ công khám phá" từ Ban tổ chức, trước hơn 5.000 khán giả - những người yêu mến cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

"Đất Khổ" là gì?

Vào tháng 5/2007, nhà sản xuất George Wachnis ký hợp đồng với  Công ty sản xuất phim Remis - LLC, cho ra mắt bộ phim Đất Khổ bằng thể loại DVD, với tựa đề tiếng Anh Land Of Sorrows.

Phim do đạo diễn Hà Thúc Cần thực hiện với các diễn viên chính: nữ nghệ sĩ Bích Thuận, Vân Quỳnh, Xuân Hà, Minh Trường Sơn, Jerry Liles… Và đặc biệt nhất là sự tham gia của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

Kịch bản dựa trên hai tác phẩm văn học Đêm Nghe Tiếng Đại Bác và Giải Khăn Sô Cho Huế của Nhã Ca (các tác phẩm này chưa được phép phổ biến tại Việt Nam).

Phim Đất Khổ cũng có sự xuất hiện của diễn viên Hoa Kỳ Jerry Liles, trong vai một người Mỹ sang Việt Nam tìm hiểu về chiến tranh. Anh chàng Mỹ này cao lồng ngồng, bị “mồ côi” và bất lực trong bối cảnh Việt Nam, rất khác với vai trò chủ động của những nhân vật người Mỹ trong những phim ảnh Hollywood về chiến tranh Việt Nam.

Bộ phim lấy bối cảnh từ ba biến cố chính trong lịch sử chiến tranh Việt Nam: vụ Phật giáo tranh đấu năm 1965 ở Huế, Tết Mậu Thân (1968), và Mùa đỏ lửa (1972).

Đây là một bộ phim theo khuynh hướng hiện thực xã hội, có nhiều cảnh tàn khốc về chiến tranh, dùng từ cảnh quay và những thước phim tài liệu. Vì tính chất này mà chính quyền Sài Gòn cũ cảm thấy lo ngại và cấm phổ biến rộng rãi.

Cũng chính vì vậy mà bộ phim nhựa mầu này gần như bị quên lãng trong một xó hầm nhà của George Washnis. Trong thập niên 1970, ông là phu quân của một nhà sản xuất phim ảnh tại Sài Gòn. Sau khi thực hiện xong, phim bị cấm chiếu, ông George Washnis và vợ rời Việt Nam với một ấn bản của phim. Khi hai người ly dị, ông Washnis thừa hưởng “gia tài” Đất Khổ.

Vào năm 1996, George Washnis liên lạc với Viện Phim Ảnh Hoa Kỳ (American Film Institute, “AFI”) ở Kennedy Center, Washington, nhờ cơ quan này phổ biến phim Đất Khổ. Phim được chiếu lần đầu tiên ở rạp hát AFI, sau 23 năm nằm trong hộp đựng phim có niêm dán kín, nhưng với rất ít sự tham dự của khán giả trong vùng, vì không có nhiều quảng cáo.

Vào tháng 11/1996, Đất Khổ coi như được “chính thức” ra mắt khán giả hải ngoại ở Washington, trong chương trình Phim Việt Nam của Liên hoan Phim Mỹ - Á lần thứ XV, ở Viện Đại học George Mason và Viện Đại học Maryland. Sau đó, phim cũng được đi trình chiếu ở Texas và California.

Một số hình ảnh trong phim Đất Khổ

Việc giới thiệu "Đất Khổ" có hợp lý?

Đêm nhạc kỷ niệm cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn ngày 2/4/2008 sẽ là nơi mà Ban tổ chức giới thiệu “khám phá” của một “diễn viên điện ảnh Trịnh Công Sơn”, và sẽ lại là nơi "PR" cho phim Đất Khổ.

Trong hoàn cảnh hiện nay, chắc chắn khó thể cho phép trình chiếu Đất Khổ  tại Việt Nam. Vậy Ban tổ chức có cân nhắc khi giới thiệu về Trịnh Công Sơn – Đất Khổ trước hơn 5.000 khán giả dự kiến sẽ tham gia tại Thành phố Hồ Chí Minh, cho dù chỉ là trình chiếu một số trích đoạn có liên quan đến cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn?

Ban tổ chức có nghĩ rằng đây là một hành động tuyên truyền cho khán giả tò mò tìm mua Đất Khổ ở dạng DVD lậu?

Đất Khổ có rất nhiều hình ảnh đau thương về chiến tranh nhìn từ “phía bên kia” có nghĩa là dù ít, dù nhiều vẫn là cái nhìn của các nhà sản xuất phim của chế độ cũ. 

Theo một người biên tập đêm nhạc thì phim Đất khổ “nằm trong bóng tối cho đến khi đến tay tôi” (?!).

Như đã nói ở trên, chắc chắn không phải người biên tập đêm nhạc Trịnh mới phát hiện phim từ “trong bóng tối”, và vì vậy ông cũng không phải là người “phát hiện ra” Trịnh Công Sơn đóng trong phim này.

Vị biên tập trên còn “nổ” hết cỡ: “Không lý gì tôi (phát hiện ra bộ phim Đất khổ rồi) giữ lại để làm tác quyền riêng cho mình” (?!).

Sao một bộ phim của người khác ông lại có thể giữ làm tác quyền riêng?

Riêng việc tác giả kịch bản là nhà văn Nhã Ca cũng đáng để cơ quan chức năng quản lý văn hóa, điện ảnh quan tâm đến khi bộ phim được đem ra giới thiệu rộng rãi với công chúng trong nước. Hiện nay, tác phẩm của Nhã Ca chưa được phép phát hành trong nước, chẳng lẽ kịch bản phim của Nhã Ca thì được phát hành?

BTC cũng biết rõ đây là một bộ phim khá nhạy cảm nên chỉ trích một số hình ảnh Trịnh Công Sơn hát, một vài đoạn nhạc sĩ giận hờn vu vơ trong phim... Mặc dù chỉ vậy, nhưng có nên chăng?

Thiết nghĩ Trịnh Công Sơn chỉ với âm nhạc của mình cũng đã có đầy đủ chỗ đứng trong lòng người Việt Nam. Có cần phải quảng bá một Trịnh Công Sơn “diễn viên điện ảnh” để rồi đêm tưởng niệm trở thành đêm ra mắt phim Đất Khổ của đồng tác giả Hà Thúc Cần - Nhã Ca trước 5.000 khán giả Việt Nam, điều mà bên Mỹ nằm mơ cũng không có được?

Và điều gì sẽ đến sau đó, phải chăng sẽ là hàng ngàn dĩa DVD lậu của Đất Khổ sẽ được tung ra trong nước, sau cuộc “tiếp thị” rầm rộ này?

LÊ QUANG THANH TÂM