Nhà vườn nguyên là phủ đệ của các ông hoàng, bà chúa, hoàng thân, quốc thích được xây dựng qua nhiều thời kỳ khác nhau. Cùng với những lăng tẩm, cung điện, đền đài, nhà vườn chính là hồn cốt của xứ kinh kỳ, làm nên sức hấp dẫn đặc biệt của kinh thành Huế.
Nói đến nhà vườn Huế không thể không nhắc đến tư dinh của Ngọc Sơn Công chúa ẩn mình trong một ngôi vườn rộng trên 2.000 m2, bên đường Nguyễn Chí Thanh. Đây là một trong những ngôi nhà còn được giữ gìn gần như nguyên vẹn, dù đã trải qua 5 thế hệ.
 |
| Nhà vườn Ngọc Sơn Công chúa. |
Chủ nhân của ngôi nhà là nhà nghiên cứu Phan Thuận An và vợ là bà Nguyễn Thị Sương cho biết: Đây là nhà của Công chúa Ngọc Sơn, con gái của Vua Đồng Khánh. Theo sử sách, khi Công chúa hạ giá, Vua cha đã cấp cho một khu đất để lập phủ. Bà Nguyễn Thị Sương là cháu của Công chúa Ngọc Sơn. Toàn bộ mặt bằng khuôn viên được xây dựng theo nguyên tắc phong thủy của phương Đông, với các yếu tố: tiền án (bình phong), minh đường (hồ nước), và ở thế long chầu hổ phục với dạng kiến trúc nhà rường truyền thống tạo cho ngôi nhà nét trang nghiêm, cổ kính.
Đặc biệt tại ngôi nhà này vẫn còn lưu giữ nhiều kỷ vật của gia đình Công chúa Ngọc Sơn như sắc phong, đồ chơi đổ xâm hường, chén bát của Trung Quốc được sản xuất cách đây khoảng 500 năm. Một ngôi nhà cổ kính, một khu vườn rộng lớn, nhiều cây trái xum xuê, với mùi hương sen thơm ngát sẽ đem lại cho du khách nhiều ấn tượng đẹp, man mác chút hoài cổ, gợi nhớ về kinh đô vàng son thời quá vãng xa xăm…
Những bông hoa sim dại tím biếc xen lẫn giữa những bông hồng ngoại rực rỡ quý phái, thoang thoảng mùi hoa nhài quyến rũ, nhành phong lan kiêu sa đang vẫy gió. Cây măng cụt trĩu quả, cây hồng xiêm Tiên Điền được trồng cách đây trên 70 năm, do ông Nghè Mai, chắt nội của đại thi hào Nguyễn Du mang từ quê hương vào tặng chủ nhân, đang đơm trái... Một khu vườn rộng 500 m2 với đầy đủ cây trái khắp 3 miền hội tụ... Đó là ngôi nhà vườn nổi tiếng - vườn An Hiên (ở thôn Xuân Hòa, xã Hương Long, TP Huế), từng là nguồn cảm hứng sáng tác của không ít nhà văn khi đến Huế.
Khu vườn này nguyên là phủ của Công chúa thứ 18 của Vua Dục Đức, xây dựng trước năm 1895. Sau khi nhường lại cho vài chủ nhân khác, đến người sở hữu cuối cùng là Tuần vũ Nguyễn Đình Chi, có vợ là bà Đào Thị Xuân Yến - người đã cầm đầu cuộc bãi khóa chống thực dân Pháp của nữ sinh Đồng Khánh, sau đó là Hiệu trưởng Trường Đồng Khánh, từng là Đại biểu Quốc hội của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
 |
| Vườn An Hiên. |
Ngôi nhà xưa 3 gian 2 chái, với cổng nhà vườn xây vòm cổ kính cùng những nét hoa văn cách điệu, tinh tế. Đến thăm vườn An Hiên, du khách sẽ có được cảm giác bình yên, thanh thản, nhẹ nhàng.
Đến với nhà vườn Lạc Tịnh ở đường Phan Đình Phùng, bên dòng sông An Cựu, ngoài việc tiếp xúc với chủ nhân mang đậm cốt cách Huế, cấu trúc của cụm nhà rường này giúp du khách hiểu hơn về sự nho nhã, thanh tao, hiếu học của người Huế.
Trong khu vườn có 4 ngôi nhà liền nhau. Mỗi ngôi nhà có một tên gọi riêng, mang ý nghĩa đặc biệt, gắn liền với quan hệ thực tại của chủ nhân: nhà Nhân hậu - nơi có rất nhiều chậu hoa, cây cảnh, cũng là nơi chủ nhân tiếp khách, thưởng ngoạn trăng, hoa và phát chẩn cho người nghèo; nhà Vấn trai - nơi làm việc đồng thời để nghỉ ngơi của chủ nhân; nhà Di tâm thích thể đường - nơi sinh hoạt, học hành của con cháu và một ngôi nhà dành riêng để thờ tự.
Khu nhà vườn Lạc Tịnh rộng trên 2000 m2, do Hồng Khẳng, cháu nội Vua Minh Mạng xây dựng năm 1889. Huế còn có rất nhiều nhà vườn nổi tiếng như nhà vườn Ý Thảo, Tịnh Gia Viên, cụm nhà vườn Phú Mộng - Kim Long... Những ngôi nhà vườn trên không chỉ là điểm tham quan lý tưởng, sẽ làm say đắm du khách mỗi lần đến Huế mà còn là hồn cốt xứ kinh kỳ để người ta hoài niệm về một thời ngai vàng, bệ ngọc chưa xa.
