Dịch đậu mùa khỉ vẫn gây lo ngại dù đã suy giảm

Số ca mắc đậu mùa khỉ tại Mỹ giảm nhưng vẫn gây lo ngại. Ảnh: gadiel_lazcano.

Gần 4 tháng sau báo cáo đầu tiên về bệnh đậu mùa khỉ ở Mỹ, loại virus này đang có những dấu hiệu thoái lui, từ đó giảm bớt lo ngại chúng có thể lây nhiễm sang nhóm người lớn tuổi, phụ nữ mang thai và trẻ nhỏ.

Nguồn cung cấp vaccine cho bệnh lý này đã được cải thiện. Trong khi đó, các quan chức y tế liên bang đã bắt đầu thử nghiệm lâm sàng để hiểu rõ hơn về hiệu quả bảo vệ từ vaccine và thuốc điều trị với các nhóm đối tượng khác nhau.

Tuy nhiên, số ca nhiễm virus đậu mùa khỉ ở một số tiểu bang và khu vực bao gồm Indiana, Virginia và Massachusetts (Mỹ) lại đang có dấu hiệu tăng nhanh. Đàn ông da màu và gốc Tây Ban Nha đang chiếm gần 2/3 số người mắc bệnh. Điều đáng nói, đến nay, chỉ khoảng 1/4 số người trong nhóm này được tiêm chủng.

Hàng người chờ tiêm vaccine đậu mùa khỉ tại Los Angeles - nơi vừa ghi nhận ca tử vong đầu tiên trên toàn nước Mỹ do đậu mùa khỉ trong tháng này. Ảnh: Caroline Brehman.

David Harvey, Giám đốc Điều hành của Liên minh Quốc gia về vấn đề STD, nhận định đợt bùng phát dịch này còn lâu nữa mới có thể kết thúc.

Dịch đậu mùa khỉ vẫn gây lo ngại

Các báo cáo gần đây cho thấy một liều vaccine duy nhất - Jynneos - có thể không đủ bảo vệ để bảo vệ trước sự tấn công của virus đậu mùa khỉ. Điều này đang dấy lên những lo ngại mới về kế hoạch phân phối vaccine của chính quyền Biden.

Trong khi đó, các quan chức y tế liên bang cũng đã cảnh báo virus đậu mùa khỉ có thể dần kháng lại tecovirimat - phương pháp điều trị an toàn duy nhất cho những người mắc đậu mùa khỉ đến nay.

Tiến sĩ Anthony S. Fauci, cố vấn y tế hàng đầu của chính quyền Biden, cho biết: “Việc chúng ta chỉ có một loại thuốc trong 'kho vũ khí' của mình tạo cảm giác bấp bênh. Nhưng chúng ta phải sử dụng những gì đang có, đồng thời thử nghiệm và phát triển các loại thuốc bổ sung".

Tính đến ngày 23/9, gần 25.000 trường hợp mắc bệnh đậu mùa khỉ ở tất cả 50 tiểu bang, Đặc khu Columbia và Puerto Rico. Mỹ cũng chiếm gần 40% ca bệnh đậu mùa khỉ trên tổng số bệnh nhân toàn cầu.

Nhưng các trường hợp mắc mới đã giảm liên tục trong những tuần qua, từ trung bình hơn 500 trường hợp mỗi ngày hồi đầu tháng 8 xuống mức 208 vào ngày 22/9.

Sở Y tế Công cộng Los Angeles gần đây xác nhận trường hợp tử vong đầu tiên trên toàn quốc do bệnh đậu mùa ở khỉ. Đây là một trường hợp bị suy giảm miễn dịch nghiêm trọng. Ngoài ra, các quan chức y tế ở Texas đang xác minh một ca tử vong khác có khả năng liên quan đến nhiễm trùng.

Những người biểu tình ở San Francisco yêu cầu tăng cường khả năng tiếp cận với các phương pháp điều trị bệnh đậu mùa khỉ và vaccine. Ảnh: Justin Sullivan.

Các trường hợp biến chứng viêm não tủy - tình trạng viêm trong não và tủy sống - cũng đã được báo cáo. Tình trạng này xuất hiện ở những người đàn ông đồng tính khỏe mạnh trong độ tuổi 30.

Tuy nhiên, nhìn chung, các quan chức y tế liên bang lạc quan rằng dịch bệnh đậu mùa khỉ đang suy yếu. Trong khi việc thử nghiệm thuốc và vaccine tiếp tục được coi là nhiệm vụ trọng yếu, các quan chức đã hình dung ra viễn cảnh bệnh đậu mùa được kiểm soát bằng cách theo dõi tiếp xúc, tiêm phòng và điều trị sớm.

Tiến sĩ Demetre Daskalakis, Phó điều phối viên về ứng phó với bệnh đậu khỉ của Nhà Trắng, cho biết: “Tôi nghĩ bệnh đậu mùa khỉ sẽ khá giống các trường hợp lây lan trong cụm cư dân nhỏ với nhiều làn sóng liên tiếp”.

Vị chuyên gia nhận định sự suy giảm của ca mắc đậu mùa khỉ gần đây có thể là kết quả của việc tiêm chủng, khả năng miễn dịch đạt được sau khi một nhóm dân số nguy cơ cao bị nhiễm trùng cũng như sự thay đổi hành vi trong nhóm này.

Trong một cuộc khảo sát do US CDC thực hiện vào tháng 8, khoảng một nửa số nam giới quan hệ tình dục đồng giới cho biết họ đã giảm số lượng bạn tình và số lần quan hệ tình một đêm.

Tuy nhiên, số ca mắc giảm có thể khiến những người này chủ quan và tin rằng mối đe dọa đã qua đi.

Tiến sĩ Daskalakis nói: “Chúng ta không thể yêu cầu mọi người thay đổi hành vi của họ mãi mãi. Thực tế đã chứng minh với HIV. Vì vậy, nó cũng sẽ không hiệu quả với đậu mùa khỉ".

Mặt khác, vị chuyên gia nhận định tiêm phòng có thể là chiến lược ngăn chặn hiệu quả hơn trong kế hoạch phòng dịch dài hạn.

Một mũi vaccine là chưa đủ

Tính đến ngày 20/9, các quan chức y tế đang quản lý gần 700.000 liều Jynneos trong 48 khu vực pháp lý được báo cáo. Dù đây là một sự cải thiện đáng kể về số lượng vaccine so với những tuần đầu bùng phát dịch, con số này nó chỉ chiếm 22% số liều cần thiết để bảo vệ 1,6 triệu người Mỹ nguy cơ cao.

Dù các ca nhiễm virus đậu mùa khỉ giảm, tỷ lệ các ca bệnh ở nam giới da màu và gốc Tây Ban Nha vẫn tăng lên 70% vào giữa tháng 9 (từ 37% vào cuối tháng 5).

Tecovirimat (Tpoxx) là loại thuốc duy nhất được sử dụng để điều trị bệnh đậu mùa khỉ, trong khi các thuốc thay thế có thể gây tác dụng phụ độc hại. Ảnh: Yuki Iwamura.

Tuy nhiên, đàn ông da màu chỉ nhận được gần 9% liều vaccine được sử dụng cho đến nay. Con số này với đàn ông gốc Tây Ban Nha là khoảng 16%.

Các quan chức y tế liên bang đang tăng cường nỗ lực tiếp cận các nhóm có nguy cơ cao và đã tiêm vaccine cho ít nhất 11.000 người tham dự tại các khu vực tập trung đông đàn ông da màu và gốc Tây Ban Nha như Atlanta Black Pride.

US CDC đã công bố chương trình mới có thể cung cấp 10.000 lọ vaccine hoặc 50.000 liều dành cho các cộng đồng còn do dự hoặc vướng phải rào cản ngôn ngữ, nhập cư hay gặp trở ngại khác ngăn cản việc tiêm chủng.

Theo phân tích của Kaiser Family Foundation, vaccine bị phân tán theo vị trí và các tiêu chí thường không rõ ràng. Một số bang như Indiana và New Mexico không cung cấp thông tin trực tuyến về người đủ điều kiện tiêm chủng.

Các nhân viên phòng thí nghiệm, nhân viên y tế có nguy cơ cao tiếp xúc với virus đậu mùa khỉ chỉ đủ điều kiện ở 18 tiểu bang và thành phố.

Nhiều người có nguy cơ cao vẫn chỉ được tiêm một liều vaccine duy nhất. Số lượng này có thể không đủ bảo vệ họ trước virus. Mặc dù tỷ lệ tiêm mũi thứ hai đã tăng lên, cho đến nay, 77% liều vaccine được sử dụng vẫn là mũi đầu tiên.

Một nghiên cứu mới cho thấy việc chỉ tiêm một mũi vaccine sẽ không đủ để ngăn ngừa nhiễm trùng hoặc các triệu chứng nặng. Các nhà nghiên cứu Hà Lan phát hiện ra rằng một liều Jynneos đầy đủ tạo ra lượng kháng thể khá thấp đối với bệnh đậu mùa khỉ.

Tiến sĩ Marion Koopmans, Trưởng khoa Virus học tại Trung tâm Y tế Erasmus ở Rotterdam, Hà Lan, người đứng đầu nghiên cứu, cho biết hai liều đầy đủ sẽ mang lại hiệu quả tốt hơn nhưng vẫn ở mức “khiêm tốn”.

“Hiệu quả của loại vaccine này đặt ra câu hỏi rằng liệu chúng có thể bảo vệ tốt như thế nào. Nguyên nhân là chúng tôi không biết nhiều về nó. Tôi nghĩ rằng chúng ta thực sự cần phải tìm hiểu về những gì đang xảy ra”, vị chuyên gia nhận định.

Trong nỗ lực để kéo dài nguồn cung cấp vaccine, chính quyền Biden đã áp dụng chiến lược chia nhỏ liều, trong đó, 1/5 liều thông thường được đưa vào da - phương pháp tiêm dưới da - thay vì vào phần chất béo bên dưới. Cách tiếp cận này đã được thử nghiệm trong các trường hợp thiếu vaccine khác.

Nhưng các nhà khoa học lên tiếng phản ánh sự phụ thuộc của chính quyền vào việc phân chia liều lượng. Họ nhấn mạnh các quan chức liên bang đã chậm trễ trong cung cấp hàng triệu liều Jynneos do nhà sản xuất ở Đan Mạch nắm giữ.

James Krellenstein, người sáng lập PrEP4All, một nhóm khuyến khích tiếp cận dịch vụ chăm sóc HIV, cho biết: “Điều đáng nói là chúng ta không nên rơi vào tình huống này”.

Vị lãnh đạo lưu ý có rất ít nghiên cứu chứng minh hiệu quả của phương pháp chia nhỏ liều thay vì liều đầy đủ thông thường.

Nhóm nghiên cứu tại Hà Lan đã không phân tích liều lượng 1/5 vaccine Jynneos có hiệu quả bảo vệ trước bệnh đậu mùa ở khỉ như thế nào. Tuy nhiên, trong một nghiên cứu trước đó, họ thử nghiệm loại vaccine cúm gia cầm tương tự Jynneos và nhận thấy hai liều được phân đoạn tạo ra lượng kháng thể thấp hơn nhiều so với hai liều đầy đủ.

“Tuy nhiên, sự kết hợp của một liều đầy đủ và một liều chia nhỏ có thể hoạt động tốt”, tiến sĩ Koopmans lưu ý.

Đến nay, chúng ta vẫn biết rất ít về hiệu quả của liều vaccine thông thường, chưa nói đến liều phân nhỏ. Nguyên nhân là Jynneos được phê duyệt chủ yếu dựa trên dữ liệu từ động vật.

“Dẫu vậy, các bằng chứng cho đến nay cho thấy 2 liều vẫn tốt hơn một liều”, tiến sĩ Peter Marks, cơ quan quản lý vaccine hàng đầu của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA), cho biết.

Một số bằng chứng cho thấy mũi thứ ba được tiêm một năm sau 2 liều đầu tiên sẽ tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh hơn. Nếu điều này trở thành sự thật, một liệu trình 3 liều có thể là phương pháp lý tưởng để kiểm soát nhiễm virus đậu mùa khỉ trong tương lai.

Tiến sĩ Marks cho biết các nhà khoa học liên bang vẫn đang tranh luận về việc có nên thử nghiệm liều thứ ba hay không.