Độc chất mạnh gấp trăm lần xyanua, có nhiều trong hải sản

Bữa ăn hải sản ven biển đã biến thành thảm kịch. Chỉ một con cá nóc nặng chừng 200 g được thả vào nồi lẩu cùng mực, bề bề, rau mồng tơi và mì tôm đã cướp đi mạng sống của thanh niên 21 tuổi. Hai người bạn đi cùng cũng phải nhập viện khẩn cấp vì ngộ độc.

Bữa ăn định mệnh với cá nóc

Theo thông tin từ Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), sáng 23/8, nhóm 3 thanh niên ra biển bắt cá rồi cùng nhau chế biến món ăn. Trong nồi lẩu gồm cá nghéo, bề bề, mực, mồng tơi, mì tôm và một con cá nóc. Một trong ba người trực tiếp làm sạch, nấu chín rồi ăn toàn bộ phần cá nóc.

Khoảng 20 phút sau, người này xuất hiện đau đầu dữ dội, buồn nôn, ý thức lơ mơ và nhanh chóng rơi vào tình trạng nguy kịch. Dù được đưa đi cấp cứu, chỉ sau 2 giờ, nạn nhân ngừng tim và tử vong trên đường đến bệnh viện.

Hai người còn lại không trực tiếp ăn cá nóc, chỉ dùng phần nước và thức ăn trong nồi. Khoảng 4 giờ sau, họ có biểu hiện tê bì đầu ngón tay nhưng không chóng mặt, không nôn. Khi nhập viện, cả hai đều tỉnh táo, các chỉ số sinh tồn ổn định và không bị liệt.

Nhiều trường hợp tử vong thương tâm do ngộ độc cá nóc. Ảnh: CNN.

Đây không phải lần đầu cá nóc gây ra hậu quả nghiêm trọng. Tháng 3/2025, huyện Phú Tân (Cà Mau) ghi nhận 5 trường hợp ngộ độc sau khi ăn cá nóc tại xã Cái Đôi Vàm và xã Phú Mỹ. Các bệnh nhân nhập viện trong tình trạng suy hô hấp nặng, song may mắn được cứu sống nhờ điều trị kịp thời.

Mặc dù ngành y tế nhiều lần khuyến cáo người dân tuyệt đối không sử dụng cá nóc làm thực phẩm, tình trạng ăn cá nóc vẫn tái diễn, đặc biệt tại các vùng ven biển, nơi người dân quen khai thác hải sản tự nhiên.

Cá nóc còn có tên gọi khác là cá đùi gà, cá cóc, cá bống biển. Trên thế giới ghi nhận hơn 400 loài cá nóc, trong đó nhiều loài chứa độc tố cực mạnh, có thể gây tử vong chỉ trong thời gian ngắn nếu ăn phải.

"Tử thần" dưới biển

Việt Nam hiện ghi nhận hơn 70 loài cá nóc, trong đó nhiều loài chứa độc tố cực mạnh. Một số loài thường gặp gồm cá nóc chấm cam, cá nóc chuột, cá nóc gai. Độc tố xuất hiện ở nhiều bộ phận như nội tạng, túi tinh, cơ bụng, trứng, đặc biệt tập trung nhiều ở buồng trứng và da.

TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết độc tố chính của cá nóc là tetrodotoxin - chất do vi khuẩn cộng sinh trong cơ thể cá sinh ra. Đây là loại độc tố thần kinh có sức mạnh khủng khiếp, mạnh gấp 275 lần xyanua. Chỉ cần nửa mg đã đủ gây tử vong cho người trưởng thành.

Điều đáng lo ngại, tetrodotoxin không bị phá hủy bởi nhiệt độ cao. Nghĩa là dù cá được luộc, hấp, nướng hay chiên, nguy cơ ngộ độc vẫn nguyên vẹn.

Bác sĩ Dương Thị Tú, Trưởng phòng Dân số - Truyền thông và Giáo dục sức khỏe, Trung tâm Y tế Cái Nước (Cà Mau), cũng cho hay ngộ độc thường xảy ra do người dân không biết cách loại bỏ bộ phận chứa độc hoặc nhầm lẫn cá nóc với loài cá khác. Một số người thậm chí còn chủ quan cho rằng "chế biến kỹ sẽ an toàn".

"Ngộ độc cá nóc luôn nằm trong nhóm nguy hiểm nhất, tỷ lệ tử vong rất cao. Không chỉ cá nóc, nhiều sinh vật biển khác như bạch tuộc vòng xanh, một số loài ốc biển, con so… cũng chứa tetrodotoxin và có thể gây tử vong nhanh chóng", TS.BS Nguyễn Trung Nguyên cảnh báo.

Ngộ độc cá nóc luôn nằm trong nhóm nguy hiểm nhất, tỷ lệ tử vong rất cao. Ảnh: Theguardian.

Thực tế, Trung tâm Chống độc Bạch Mai từng ghi nhận nhiều ca ngộ độc từ các sản phẩm chế biến sẵn như chả cá, cá khô tẩm vừng có lẫn cá nóc. Điều này khiến nguy cơ càng trở nên khó lường.

Triệu chứng ngộ độc cá nóc thường xuất hiện chỉ sau vài phút: tê bì môi, lưỡi, mặt, rồi lan ra toàn thân, kèm theo liệt cơ, loạn nhịp tim, tụt huyết áp, co giật, hôn mê. Phần lớn các ca tử vong do liệt cơ hô hấp dẫn đến ngừng thở. Hiện chưa có thuốc giải độc đặc hiệu cho tetrodotoxin, biện pháp duy nhất là cấp cứu hỗ trợ hô hấp và tuần hoàn kịp thời.

Xử trí khi nghi ngờ ngộ độc cá nóc

Theo Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế), nếu nghi ngờ có người bị ngộ độc cá nóc, cần xử lý thật nhanh theo các bước:

• Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức.
• Nếu bệnh nhân còn tỉnh: cho uống nhiều nước ấm pha muối loãng rồi móc họng để nôn hết thức ăn ra ngoài.
• Cho uống than hoạt tính (nếu có) để giảm hấp thu độc tố.
• Nhanh chóng đưa tới cơ sở y tế gần nhất.

Lưu ý: Tuyệt đối không tự ý điều trị tại nhà, bởi tetrodotoxin trong cá nóc cực kỳ nguy hiểm và chưa có thuốc giải đặc hiệu.

Phòng tránh ngộ độc cá nóc:

• Tuyệt đối không ăn cá nóc, dù là cá tươi hay cá khô.
• Không mua hoặc tiêu thụ cá có hình dạng giống cá nóc, kể cả bán ở chợ hải sản.
• Ngư dân cần nhận diện chính xác cá nóc để tránh đánh bắt nhầm.
• Tăng cường tuyên truyền về nguy cơ ngộ độc, nhất là tại các vùng ven biển.
• Tuân thủ quy định pháp luật cấm buôn bán, chế biến cá nóc.

Các chuyên gia khuyến cáo cách bảo vệ an toàn nhất là tuyệt đối không ăn cá nóc dưới bất kỳ hình thức nào. Nếu phát hiện cá nghi là cá nóc được bày bán, người dân cần báo ngay cho chính quyền địa phương.