Trong những ngày cuối cùng nước Nga đang chuẩn bị cho World Cup 2018, tôi lên đường đến Moscow (Matxcơva). Rồi từ thủ đô của xứ sở bạch dương, tôi dự định xuôi theo dòng sông Volga, đi tới những thành phố sẽ diễn ra các trận đấu quan trọng, để nhìn tận mắt, chạm tận tay, trải nghiệm bằng trái tim bầu không khí tuôn trào nóng bỏng của bữa tiệc bóng đá lớn nhất hành tinh, lần đầu tiên được tổ chức tại quê hương của cây đàn Balalaika.
 |
| Đại học Lomonosov huyền thoại trên đỉnh Đồi Chim sẻ nơi nhìn xuống sân vận động Luzhniki và dòng sông Matxcơva. Ảnh: T.Tuấn. |
Từ tâm hồn Matxcơva
Hỡi em, thấu chăng tình bao lời ca trìu mến
Mát-xcơ-va trong chiều vắng êm đềm.
(Trích Chiều Matxcơva. Nguyên gốc: Если б знали вы, как мне дороги/ Подмосковные вечера)
Người dân thủ đô Moscow cứ mỗi chiều cuối tuần lại rủ nhau về dạo chơi tại Đồi Chim sẻ. Nằm ở độ cao 80 m so với mặt nước sông Moscow (và hơn 200 m so với mặt nước biển), nơi đây được người dân Nga ví như tâm hồn của thành phố.
Ngọn đồi trải dài theo bờ sông, mang theo cảnh đẹp cả 4 mùa nước Nga: trắng ngút ngàn hoa bồ công anh vào mùa xuân, xanh ngắt rừng sồi và bạch dương giữa mùa hè, vàng rực lá phong của mùa thu ngắn ngủi, và trắng xóa màu băng tuyết trong mùa đông kéo dài.
Tôi tới Đồi Chim sẻ vào một chiều cuối tuần đẹp trời. Thủ đô của đất nước rộng nhất thế giới hiện ra thơ mộng nhưng không kém phần lộng lẫy. Bầu trời tháng 6 chuyển giao giữa mùa xuân và mùa hạ có màu xanh dương trong vắt, giúp dễ dàng thu vào đáy mắt toàn cảnh Moscow.
Cánh rừng thiên tạo chạy theo bờ dốc sông, ôm vào lòng khu tổ hợp thể thao Olympic Luzhniki, trong đó có sân vận động Luzhniki, nơi sẽ diễn ra lễ khai mạc, cũng như trận đấu chung kết của World Cup 2018.
 |
| Những công nhân vẫn đang hối hả hoàn thành nốt các hạng mục cải tạo ở sân Luzhniki để kịp cho lễ khai mạc. Ảnh: T.Tuấn. |
Sân Luzhniki, với cái tên ban đầu là Sân Trung tâm Lê Nin, được xây dựng từ những năm 1955, với tham vọng của lãnh đạo Liên Xô trong việc nâng cấp các cơ sở thể thao của đất nước. Đây cũng là nơi từng chứng kiến sự thăng hoa của thể thao trong Thế vận hội 1980; nhìn thấy Quỷ đỏ MU nâng cao cúp Champions League vào năm 2008; chứng nhân cho những thăng trầm của đội bóng nổi tiếng Spartak Moscow,....
Thế nhưng, Luzhniki cũng là nơi xảy ra thảm kịch thể thao tồi tệ nhất của Liên Xô vào năm 1982, khi mà 66 người đã tử vong trong một cuộc chen lấn ăn mừng chiến thắng giữa các cổ động viên trong khuôn khổ Cup UEFA.
Những ngày này, Luzhniki đang được thay màu áo mới. Dưới chân bức tượng Lenin được xây dựng từ năm 1960, các sân khấu được lắp đặt, hàng trăm công nhân gấp rút thi công. Hệ thống nước, lưới điện… đã được cải tạo để chuẩn bị cho lễ khai mạc. World Cup chỉ còn cách nước Nga vài ngày.
 |
| Phóng viên Zing.vn trả lời phỏng vấn của đài truyền hình Nga tại trung tâm báo chí Luzhniki. Ảnh: T.Tuấn. |
Những cùng cực của tính cách Nga
“Rồi con sẽ nhìn thấy nhiều điều trong cuộc đời, rồi con sẽ đi cả nước ngoài nữa, nhưng hãy tự hào được là người Nga”, đại thi hào Lev Tolstoy, trích truyện ngắn “Tính cách Nga”
Là quốc gia rộng lớn, có nhiều dân tộc kết liền Đông với Tây, văn hóa Nga chịu ảnh hưởng của nền tư tưởng tôn giáo chính thống Slavơ. Nga cũng là cái nôi của hệ thống giáo dục hàn lâm cũng như nhiều ngành khoa học tự nhiên khác.
Người dân ở quê hương cô búp bê Matrioska có niềm tự hào dân tộc khó đất nước nào sánh được. Năm 2016, Trung tâm nghiên cứu dư luận xã hội Nga (VTsIOM) tiến hành một cuộc khảo sát. Kết quả cho thấy, 90% người Nga tự hào về lịch sử của đất nước, 88% cho rằng văn hóa Slavơ là độc nhất, 82% khẳng định sẵn sàng giới thiệu các thành tựu khoa học của đất nước với du khách.
Không rõ thiên nhiên, khí hậu, tính cách hay guồng quay cuộc sống của người Nga là lý do đất nước này luôn đẩy cảm xúc của người tới đây lên tới cùng cực. Nhịp sống ở Moscow gấp gáp nhưng luôn có chỗ cho những cuộc dạo chơi thong thả. Người Nga sẵn sàng bắt tay, mỉm cười, ôm chặt hay hôn má những người không quen.
Có thể bạn vừa phát điên vì nhân viên nhập cảnh ở sân bay nhưng lại nhanh chóng cười xòa khi được những người trẻ ở đây hỏi bằng thứ tiếng Anh không sõi “Xin lỗi, hãy cho tôi cơ hội được giúp bạn”.
Cái cách mà những người Nga đi thăng bằng giữa truyền thống và hiện đại, một bên giữ khư khư sự tự hào truyền thống của dân tộc có nền văn hóa lâu đời nhất nhì thế giới, một bên bận rộn với cuộc sống hiện đại của quốc gia đang trỗi dậy nhằm khôi phục địa vị siêu cường khiến tôi khi tới đất nước này luôn mang trong mình những mâu thuẫn lạ lùng.
Không sai nếu nói đây là một đất nước thần kỳ, có thể âm thầm gây ảnh hưởng cho thế giới bằng phương thức không ai nghĩ đến, nhưng cũng thu hút sự chú ý của mọi người bằng cách ồn ào nhất. Nhìn từ bên ngoài, Moscow đẹp quyến rũ tựa bức tranh cổ tích. Nhưng sau cảnh sắc thanh bình đó là bao vấn đề phức tạp, những mạch ngầm dữ dội, mà chính người dân ở đây cũng phải thốt lên “Lý trí không lý giải được nước Nga, đối với nước Nga, bạn chỉ có thể tin tưởng nó” (lời nhà thơ Fedor Ivanovich Tyutchev).
 |
| Bức tượng Lê Nin đứng bên ngoài sân vận động Luzhniki. Ảnh: T.Tuấn. |
World Cup lần đầu và "trái tim trống rỗng"
Sau cuộc bỏ phiếu năm 2010, nước Nga giành quyền đăng cai World Cup 2018. Điều này đồng nghĩa với việc đây là lần đầu tiên giải được tổ chức tại một quốc gia thuộc khu vực Đông Âu, cũng là lần đầu tiên được diễn ra tại một đất nước thuộc Liên Xô cũ.
Thẳng thắn mà nói, tại Nga, bóng đá dù là môn thể thao phổ biến, nhưng không hoàn toàn là “vua”. Phần vì khả năng của đội tuyển quốc gia còn nhiều hạn chế, thể hiện ở bảng xếp hạng FIFA, đội tuyển Nga xếp thứ 70 (thấp nhất trong các đội tuyển dự World Cup lần này). Người dân xứ sở bạch dương vẫn yêu thích World Cup, nhưng không tin những người đồng hương sẽ đưa bóng đá Nga trở lại thời kỳ hoàng kim, khi mà đội tuyển lọt vào tới tận bán kết Euro vào năm 2008.
Bên cạnh đó, Thế vận hội mùa đông Sochi 2014 quá tốn kém càng khiến người Nga e ngại với những sự kiện thể thao lớn. Tiền đầu tư khổng lồ nhưng thu lại không được là bao, người dân đất nước này bỗng nhiên thấy mình bớt hồ hởi với việc phải mở hầu bao.
Những thách thức về mặt an ninh cũng là điều khiến nhiều người Nga e ngại. Theo FIFA, ước chừng sẽ có khoảng 2 triệu cổ động viên từ khắp thế giới sẽ đặt chân đến xứ sở bạch dương để tận hưởng không khí của ngày hội bóng đá này. Nguy cơ khủng bố, nạn hooligan, bạo lực trong thể thao… là những gì người Nga sẽ phải đau đầu tìm cách hạn chế.
Quốc gia này đang chưa tìm được cách giải quyết với nạn hooligan ngay tại đất nước mình, ngoài việc bắt buộc công dân Nga phải đăng ký tạm trú tạm vắng khi đến các thành phố khác xem World Cup 2018, hay cấm bán đồ uống có cồn, bất kể là bia, rượu, các loại nước uống bình thường trong chai thủy tinh.
“Tôi không mơ mộng đến chiến thắng của đội tuyển quốc gia, mà hy vọng đất nước mình được sống trong sự kiện an toàn tuyệt đối, chứng minh được với khách du lịch sự thân thiện, mến khách, vẻ đẹp của nước chủ nhà”, tình nguyện viên Tatiana Mayskaya (22 tuổi, sinh viên Đại học MTUCI) nói với tôi từ trung tâm báo chí tại Sân vận động Luzhnitki.
World Cup chính là một cơ hội giúp nước Nga tăng cường tầm ảnh hưởng về mặt truyền thông, cải thiện hình ảnh trong mắt bạn bè thế giới. Nhưng đây cũng là một dịp để các quốc gia khác soi kính lúp vào đất nước này. Bất cứ người dân Nga nào khi được hỏi, đều chia sẻ hy vọng tận dụng tối đa cơ hội của giải đấu, mang lòng hiếu khách xóa đi ít nhiều định kiến.
Trả lời bức thư đầy những câu hỏi băn khoăn của tôi về chuyến đi, cô Olga Belskaya, một cô giáo cũ người Nga đã trả lời ngắn gọn:
“Hãy tiếp xúc với người dân, lưu lại hình ảnh đêm trắng bên bờ Volga, dòng sông Đông êm đềm lãng mạn, hay chiều êm đềm bình dị của Moscow thực thụ. Trước khi lên đường, hãy quên đi mọi hình dung, để trái tim trống rỗng, không mong chờ, đừng phán đoán. Hãy tới đất nước này với khát khao được tìm hiểu, được ngắm nhìn, em sẽ thấy World Cup 2018 đơn giản là một ngày hội của những trái tim yêu thể thao, và xứ sở rộng lớn này dù có thể lấy đi của em những giọt nước mắt, nhưng sẽ trả lại trải nghiệm khó quên".
Vậy là, tôi đã có mặt tại Matxcova ngay trước ngày khai mạc World Cup 2018. Một khi đã đến đất nước của điện Kremlin, quảng trưởng Đỏ, ủng Valenki, rượu Vodka, với trái tim này rộng mở, chắc chắn nước Nga và thể thao sẽ mở lòng với tôi.
