Những người kiểm duyệt nội dung được thuê bởi các công ty công nghệ hàng đầu Trung Quốc, có nhiệm vụ dành nhiều tiếng đồng hồ mỗi ngày để xem xét bất kỳ thứ gì liên quan đến kinh dị, bạo lực, khiêu dâm và thông tin bị coi là nhạy cảm chính trị.
Đội quân kiểm duyệt xem xét loạt nội dung do người dùng tạo ra, bao gồm video, hình ảnh, bình luận và hồ sơ cá nhân. Họ liên tục nhìm chằm chằm vào màn hình để không bỏ sót thứ gì nhạy cảm, với cái giá phải trả là sức khỏe thể chất lẫn tinh thần đi xuống.
 |
| Đội quân kiểm duyệt nội dung có nhiệm vụ giữ cho nền tảng luôn "trong sạch". Ảnh: Fanatic Studio/VCG. |
Làm việc đến chết
Sáu nhân viên cũ trong bộ phận kiểm duyệt nội dung tại các công ty công nghệ lớn tại Trung Quốc nhận lời phỏng vấn với Sixth Tone đều nói rằng công việc yêu cầu họ phải theo dõi nội dung trực tuyến liên tục, đôi khi khoảng 14-15 tiếng/ngày.
Nhiều người trong số đó là những sinh viên mới tốt nghiệp bị thu hút trở thành nhân sự cho các công ty lớn hàng đầu, song phản ánh bản thân bị đè nặng bởi thời gian làm việc kéo dài, đánh giá hiệu suất căng thẳng và triển vọng nghề nghiệp kém hấp dẫn.
"Chúng tôi giống như những công nhân của một nhà máy điện tử. Khác biệt duy nhất là chúng tôi làm việc trong tòa nhà văn phòng", Chen Xiaowen, cựu điều hành viên nội dung tại công ty Internet hàng đầu Trung Quốc ByteDance, nói với Sixth Tone.
 |
| Những nhân viên kiểm duyệt nội dung liên tục làm thêm giờ, mệt mỏi đến kiệt sức. Ảnh: BBC. |
Văn hóa làm thêm giờ "996" ( làm từ 9h sáng tới 9h tối, 6 ngày/tuần) đã trở thành vấn đề nhức nhối kéo dài. Năm 2021, các nhà chức trách xứ Trung đã phải lên tiếng nhấn mạnh rằng nó là bất hợp pháp.
Trong vòng một năm qua, chiến dịch nhấn mạnh về quyền của người lao động đã diễn ra, cho thấy điều kiện làm việc thiếu lành mạnh vốn là chuyện quen thuộc là nguyên nhân dẫn đến những cái chết của các nhân viên công ty công nghệ trong nước.
Ngày 4/2, cái chết của Mu Se Mu Xin, một nhân viên kiểm duyệt nội dung tại "ông lớn" ngành video ngắn Bilibili, được cho do làm việc quá sức, một lần nữa khiến dư luận phẫn nộ. Dù vậy, ban lãnh đạo công ty nói rằng nam nhân viên 25 tuổi này không làm thêm giờ, chỉ làm theo ca 8 tiếng trong dịp Tết Nguyên đán.
Cái chết của nam nhân viên do xuất huyết não đã dấy lên làn sóng phẫn nộ và thương xót. Trường hợp của anh cũng cho thấy góc nhìn về cuộc sống cá nhân và công việc của hàng chục nghìn người trong đội quân kiểm duyệt nội dung. Họ đang làm nhiệm vụ quan trọng nhưng dường như đang bị các công ty Internet bỏ rơi.
Kiệt quệ cả thể chất lẫn tinh thần
Sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng chia sẻ nội dung trực tuyến và sự giám sát chặt chẽ từ chính phủ trong những năm qua đã khiến các công ty công nghệ phải mở rộng đội ngũ kiểm duyệt của mình.
ByteDance, công ty mẹ của TikTok phiên bản Trung Quốc, được gọi là Douyin, báo cáo có hơn 20.000 người kiểm duyệt nội dung, trong khi Bilibili có hơn 2.400 người vào cuối năm 2020.
Tại Bilibili, nền tảng phát triển từ một cộng đồng game và anime thành một trang web chia sẻ video chính thống với 267 triệu người dùng hoạt động hàng tháng, người kiểm duyệt nội dung chiếm 28% tổng số nhân viên vào cuối năm 2020.
Năm 2018, số nhân viên kiểm duyệt của công ty này là 21%. Họ đã mở rộng đội quân kiểm duyệt sau vụ bị tạm dừng hoạt động một tháng do xuất hiện nội dung mà các nhà quản lý cho là không phù hợp.
 |
| Làm hơn 10 tiếng mỗi ngày, phải trực ca đêm khiến nhiều nhân viên có dấu hiệu bệnh tâm thần. Ảnh: Jayachandran/Mint. |
Zhang Jun (27 tuổi), cựu trưởng nhóm tại một trung tâm kiểm duyệt nội dung Bilibili được đặt ở thành phố hạng 3, cho biết nhóm của mình đã tăng từ 10 công nhân lên khoảng 200 người chỉ trong một năm.
Anh cho biết mình được yêu cầu xử lý ít nhất 1.600 video trong ca làm 12 tiếng, tức khoảng 2 video/phút, nhiều trường hợp một số nhân viên đã xử lý tới 2.900 video trong một ca làm việc.
Hou, một nhân viên kiểm duyệt 23 tuổi làm việc tại văn phòng Vũ Hán của Bilibili, cũng xác nhận ca làm việc kéo dài 12 tiếng. Anh cho biết 3 tháng 1 lần, các nhân viên phải thực hiện trực ca đêm, kéo dài từ 21h tối đến 9h sáng hôm sau.
Tình hình trở nên tệ hơn vào thời gian đầu đại dịch bùng phát vào năm 2020, khi hàng chục triệu người tập trung vào mạng xã hội do buộc phải ở trong nhà. Trong quý đầu tiên của năm này, số người sáng tạo nội dung và số lượt gửi sản phẩm trên Bilibili đã tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm 2019.
Điều này khiến những người kiểm duyệt không thể kiểm soát hết nội dung, dẫn đến tồn đọng 1 triệu video cần xem trong mỗi tuần, dù người kiểm duyệt đã phải tăng ca ngay cả cuối tuần.
"Làm ca đêm khiến tôi kiệt sức, mắt thì mở nhưng đầu óc trống rỗng", Cui Yu, một nhân viên Bilibili gia nhập công ty vào cuối năm 2019, cho biết. Cô cho biết sau một tháng trực đêm, chu kỳ kinh nguyệt không đều, cô mệt mỏi và mờ mắt, dẫn đến sai sót và bị cắt lương.
 |
| Kiểm duyệt viên sa sút tinh thần dẫn đến sai sót và bị trừ lương. Ảnh: Moment/VCG. |
Các nhân viên tại ByteDance và một nền tảng video ngắn khác là Kuaishou cũng chia sẻ trải nghiệm làm việc tương tự.
Chen (26 tuổi), phụ trách theo dõi các đoạn video ngắn tại văn phòng ByteDance's Chongqing, cho biết ca làm việc của mình kéo dài 9 tiếng, bao gồm 60 phút nghỉ đi ăn. Nhưng khối lượng công việc hàng ngày và sự lo lắng về việc đánh giá hiệu suất khiến cô phải làm việc trong cả bữa trưa.
"Công ty cho rằng chúng tôi có thể xem 2.000 clip mỗi ngày, vì vậy mỗi ca có số người nhất định, được chia theo tổng số video. Để đạt được mục tiêu, không ai dám nghỉ ngơi. Tôi đã tăng 10 kg do lối sinh hoạt không điều độ khi làm việc ở đó, làm thâu đêm suốt sáng khiến tôi có cảm giác như sắp chết".
Wang Yi làm nhân viên kiểm duyệt bình luận tại nhóm của Kuaishou ở phía đông thành phố Vô Tích từ tháng 3/2020 đến tháng 12/2021. Anh thường làm thêm 20 đến 30 giờ mỗi tháng nhưng chỉ kiếm được khoảng 6.000 nhân dân tệ sau thuế.
“Chúng tôi không thể ngủ được trong thời gian nghỉ ca đêm kéo dài một tiếng, nhiều người đã được chẩn đoán mắc chứng tâm thần”, chàng trai 24 tuổi ám chỉ các chứng rối loạn tâm lý thường trầm trọng hơn do kiệt sức về tinh thần.
“Người kiểm duyệt nội dung phải làm việc suốt ngày đêm. Họ không thể sống như những người bình thường", Wang nói thêm.
Tương lai mờ mịt
Trong khi Bilibili từ chối trả lời các câu hỏi của Sixth Tone về điều kiện làm việc cụ thể, trước đó công ty này cho biết sẽ thuê thêm 1.000 người kiểm duyệt nội dung trong năm nay để “giảm bớt áp lực công việc trên đầu người” và tăng cường theo dõi sức khỏe của nhân viên sau cái chết của Mu Se Mu Xin.
Cả ByteDance và Kuaishou đều không trả lời yêu cầu bình luận.
Trong khi người kiểm duyệt đang xem xét nội dung người dùng trên màn hình, công ty đồng thời giám sát hiệu quả của họ. Các cựu kiểm duyệt viên nói với Sixth Tone rằng một hệ thống máy tính đã phân tích hoạt động của họ dựa trên số lượng và tốc độ, điều này cuối cùng sẽ ảnh hưởng đến việc đánh giá hiệu suất và số tiền họ được nhận.
Chen cho biết ByteDance đánh giá những nhân viên hàng tháng với số điểm từ A đến D, tùy thuộc vào hoạt động hàng ngày của họ. Trong khi những người được chấm điểm cao nhất hệ thống có khả năng kiếm thêm hàng chục nghìn nhân dân tệ hàng năm, các nhân viên bị xếp hạng thấp nhất hai lần liên tiếp bị yêu cầu nghỉ việc.
"Nó giống như chế tạo linh kiện tại một nhà máy điện tử. Nếu bạn kiểm được nhiều hơn, kiểm duyệt được tốt và nhanh, bạn là người giỏi nhất. Nếu bạn tụt lại phía sau hoặc từ bỏ cạnh tranh, điều đó có nghĩa là bạn đã làm việc vô ích", Chen nói.
 |
Tháng 11/2021, ByteDance cho biết chỉ yêu cầu nhân viên làm việc từ 10h đến 19h.
Trong khi đó, tại Kuaishou, Wang cho biết công ty đã giới hạn nghiêm ngặt thời gian nghỉ của họ xuống còn 40 phút, giảm so với khoảng 60 phút trước đó - trong ca làm việc kéo dài 8 tiếng bắt đầu từ tháng 11 năm ngoái. Giờ ăn cũng giảm xuống còn 30 phút và một hệ thống máy tính sẽ tự động bắt đầu lập bảng thời gian nghỉ nếu màn hình giám sát của nhân viên không hoạt động trong một phút.
Nhiều công ty Internet lớn đã thuê giám sát nội dung bên ngoài hoặc chuyển toàn bộ bộ phận của họ đến các thành phố cấp thấp như Thiên Tân, Tế Nam và Tây An, nơi mức lương và tiền thuê nhà thường thấp hơn các siêu đô thị hàng đầu, nhằm cắt giảm chi phí hoạt động.
Chiến lược này đã thu hút những sinh viên mới tốt nghiệp từ các thành phố nhỏ hơn muốn tìm kiếm vị trí trong các công ty lớn, mặc dù họ sớm nhận ra cơ hội phát triển nghề nghiệp hạn chế.
Khoảng 20%-30% kiểm duyệt viên tại Bilibili sẽ rời đi trong 3 tháng đầu tiên, nhiều người trong số họ chọn các vị trí tương tự tại các công ty khác, Zhang nói. Nhưng bài đăng tuyển dụng không yêu cầu trình độ hoặc kỹ năng cao, có nghĩa nhân viên có rất ít cơ hội để leo lên nấc thang mới của công ty.
Sau hơn một năm làm việc tại ByteDance, Chen cho biết cô đã nghỉ việc vào cuối năm 2020, nhưng không thể chuyển sang lĩnh vực mới. Công việc kiểm duyệt nội dung không trang bị cho cô bất kỳ kỹ năng mới nào.
"Sơ yếu lý lịch của tôi không khác gì CV của một sinh viên mới ra trường. Khi đi tìm việc, những người ở lĩnh vực khác coi thường tôi”, Chen nói.
