Được tài trợ hơn 2,2 triệu USD, vì sao voi nhà vẫn phải 'cõng' khách?

Đắk Lắk từng có khoảng 500 cá thể voi nhà song theo thời gian bị suy giảm. Theo thống kê của Trung tâm Bảo tồn Voi, Cứu hộ động vật và quản lý bảo vệ rừng tỉnh Đắk Lắk (gọi tắt Trung tâm bảo tồn voi Đắk Lắk), toàn tỉnh hiện còn 33 cá thể voi nhà.

Voi không chỉ giảm số lượng mà gần như “vô sinh”. Đắk Lắk từng có 3 cá thể voi nhà mang thai thuộc chương trình “Nghiên cứu khả năng sinh sản trên voi thuần dưỡng (Elephas maximus) tại tỉnh Đắk Lắk” năm 2017-2020. Tuy nhiên, cả 3 cá thể voi con sinh ra đều bị chết ngạt.

Không chỉ hành trình ghép đôi để voi sinh sản gặp khó, công tác bảo tồn đàn voi nhà còn lại cũng đang gặp nhiều thách thức.

Mới đây, một con voi cái tên Bắk Khăm (51 tuổi) thuộc sở hữu của gia đình ông Y Thanh Uông (xã Liên Sơn Lắk) chết, do gặp tai nạn trong quá trình giao phối với con voi đực.

Voi Bắk Khăm chết do gặp nạn. Ảnh: Y Thanh.

Bà Heidi Quine - Trưởng đại diện AAF tại Việt Nam - đã gửi lời chia buồn đến chủ voi và cộng đồng địa phương về sự ra đi của voi Bắk Khăm.

Phía AAF bày tỏ những sự việc như trên cho thấy rõ những thách thức trong việc quản lý voi già cũng như những rủi ro khi voi giao phối trong điều kiện nuôi nhốt.

Năm 2021, AAF ký biên bản thoả thuận với UBND tỉnh Đắk Lắk về việc cam kết hỗ trợ hơn 2,2 triệu USD nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi từ du lịch cưỡi voi sang mô hình du lịch trải nghiệm sinh thái thân thiện với voi, đồng thời đảm bảo sinh kế cho cộng đồng địa phương.

Mục tiêu của dự án là bảo tồn những cá thể voi nhà còn lại, đồng thời đảm bảo sinh kế cho các chủ voi và quản tượng (người chăm sóc voi) tại địa phương.

Mô hình du lịch voi thân thiện sẽ cải thiện điều kiện sống, tăng phúc lợi cho voi. Ảnh: Đức Phương.

Mô hình đầu tiên được thực hiện tại Vườn quốc gia Yok Đôn vào năm 2018. Đến nay đã có hơn 2.300 lượt khách trải nghiệm du lịch không cưỡi voi. Dự án đang được mở rộng đến xã Liên Sơn Lắk.

Song song với hoạt động hỗ trợ chuyển đổi mô hình du lịch, AAF cũng đặc biệt chú trọng đến công tác giáo dục và truyền thông “Ngừng cưỡi voi - Để voi trở về rừng”.

Dù đã đạt được những bước tiến đáng khích lệ song hiện vẫn còn voi nhà chở khách. Ông Nguyễn Công Chung, Phó Giám đốc Trung tâm bảo tồn voi Đắk Lắk, cho biết hiện nay còn 12/33 voi còn tham gia du lịch cưỡi voi, trong đó xã Liên Sơn Lắk còn 9 cá thể; khu vực Buôn Đôn 3 voi nhưng rất hạn chế cho cưỡi voi, chủ yếu cho chụp hình thân thiện.

Du khách ngắm voi từ xa thông qua mô hình du lịch thân thiện. Ảnh: Đức Phương.

Về việc thuyết phục chủ voi tham gia mô hình du lịch thân thiện, ông Chung nói có nhiều khó khăn khi chưa có quy định chính thức về dừng cưỡi voi. Hơn nữa, các chủ voi vẫn muốn kiếm thu nhập từ du lịch cưỡi voi hơn là tham gia vào dự án. Hiện không có quy định về mức hỗ trợ cho chủ voi nên các chủ voi thường yêu cầu mức giá quá cao so với thực tế và khả năng hỗ trợ của nhà tài trợ.

"Một tín hiệu đáng mừng là vừa qua các đơn vị đã mời các chủ voi tại xã Liên Sơn Lắk tới trao đổi, trong đó phía nhà tài trợ đã tăng mức hỗ trợ cho chủ voi lên thành 20 triệu/voi/tháng. Ban quản lý rừng Lịch sử, Văn hóa, Môi trường hồ Lắk đồng ý hỗ trợ thêm cho gia đình có voi 50% phí thu từ nguồn du khách trải nghiệm mô hình du lịch voi thân thiện", ông Chung chia sẻ thêm.

Trước đây, dự án dự kiến thành lập Hợp tác xã du lịch cộng đồng với sự tham gia của các chủ voi để vận hành mô hình này. Tuy nhiên, đến nay các chủ voi đã xác nhận không muốn quản lý và vận hành mô hình này.

Ngoài ra, việc dừng cưỡi voi ở Buôn Đôn làm cho lượng du khách đổ sang khu vực huyện Lắk ngày càng nhiều, gây nhiều áp lực và vấn đề phúc lợi cho voi tại đây. Đồng thời, việc chuyến đổi sang mô hình du lịch thân thiện với voi ở Lắk cũng khó hơn do không cạnh tranh được với du lịch cưỡi voi.

Trước những khó khăn trên, trung tâm đã đàm phán và được Ban quản lý rừng lịch sử, văn hóa, môi trường hồ Lắk đồng ý vận hành mô hình du lịch voi thân thiện. Đến nay đơn vị này bắt đầu nhận voi vào tham gia du lịch thân thiện.

Đối với đề tài nghiên cứu khả năng sinh sản trên voi nhà, ông Chung cho biết chương trình đã triển khai xong năm 2021. Tuy nhiên, hiện nay trung tâm vẫn đang theo dõi và thực hiện lấy mẫu máu để xác định chu kỳ động dục của voi cái, nhằm ghép cặp giao phối, thực hiện theo Nghị quyết 78/2012 về chính sách cho voi nhà sinh sản.