Thể loại: Tâm lý
Đạo diễn: Paul Schrader
Diễn viên chính: Ethan Hawke, Amanda Seyfried, Cedric Kyles, Philip Ettinger
Zing.vn đánh giá: 8/10
 |
| First Reformed là bộ phim mới của đạo diễn kiêm biên kịch Paul Schrader, có Ethan Hawke trong vai chính. |
Từng có thời, Đức cha Ernst Toller (Ethan Hawke) tin vào Chúa trời và quân đội. Đó là khi Cha tuyên uý Toller phục vụ trong quân đội Mỹ để truyền đi đức tin mãnh liệt của ông cho binh sĩ nước nhà.
Một người lính được thụ hưởng những lời răn dạy về Chúa trời, về Đức tin của Cha Toller như thế chính là con trai ông. Chàng trai trẻ vâng theo lời khuyến khích của cha mình tham chiến tại Iraq, để rồi phải bỏ mạng nơi đất khách quê người vì cuộc chiến vô nghĩa.
Cái chết của con trai khiến Đức cha Ernst Toller mất đi hoàn toàn niềm tin vào quân đội, vào gia đình, vào chính bản thân. Xuất ngũ, ly dị vợ, cha Toller chỉ còn một nơi nương tựa duy nhất là sự che chở của Chúa trời tại ngôi nhà thờ nhỏ có tên First Reformed ở thị trấn lạnh lẽo Snowbridge.
First Reformed nằm trong danh sách địa danh lịch sử của bang New York với tuổi đời lên tới 250 năm. Nhưng dẫu có nhiệt thành đến mấy với những bài giảng, Đức cha Ernst Toller cũng chẳng thể thu hút nhiều người đến dự lễ trong căn nhà thờ gỗ ọp ẹp, hẻo lánh, nhất là khi những Đại giáo đoàn như Abundant Life đã giành lấy hầu hết người theo đạo nhờ cơ sở vật chất hiện đại, những bài giảng hợp thời, và những nốt thánh ca trầm bổng qua giọng hát của ca đoàn trẻ trung.
Bất chấp khó khăn, cha Toller chẳng hề bận lòng. Bởi dù hàng ngày có phải làm hướng dẫn viên “bất đắc dĩ” cho khách đến tham quan First Reformed, hay phải lặn lội vào tận trung tâm thành phố để làm “công tác ngoại giao” với Mục sư Jeffers (Cedric Kyles), ông vẫn sẵn lòng để ngôi nhà thờ tiếp tục là nơi nương náu cho những tâm hồn còn vững niềm tin ở Chúa trời.
 |
| Cuộc đời của cha Toller đột ngột chuyển hướng khi ông gặp cô gái trẻ Mary. |
Nhưng đến chính niềm tin tưởng chừng chẳng gì có thể lay chuyển của Đức cha Ernst Toller cũng đến lúc gặp thử thách. Đó là khi Mary (Amanda Seyfried) - cô gái thuộc nhóm con chiên ít ỏi còn trung thành với First Reformed - nhờ ông thuyết phục chồng mình là Michael (Philip Ettinger) từ bỏ ý định đi phá cái thai đầu lòng của họ.
Là một nhà hoạt động môi trường cực đoan, lại từng phải ngồi tù vì chống phá quyết liệt các hành động bị coi là phá hoại môi trường của chính phủ và tập đoàn lớn, Michael không muốn đứa con mà Mary đang mang trong bụng ra đời. Đơn giản bởi anh không muốn đẩy đứa bé vào một xã hội đang tiến dần đến bờ vực diệt vong vì biến đổi khí hậu, vì môi trường đã bị phá hoại tới mức không thể cứu vãn.
Thoạt nghe qua, triết lý cực đoan tưởng chừng đơn giản, ngây thơ, và chứng tỏ một cuộc đời còn thiếu trải nghiệm của Michael rõ ràng chẳng thể tác động tới tâm trạng, suy nghĩ, và lòng tin vào Chúa trời của một người đàn ông từng đối mặt với rất nhiều thử thách, đớn đau trong cuộc sống như cha Toller.
Nhưng những sự kiện diễn ra sau cuộc gặp gỡ định mệnh giữa cha Toller và vợ chồng Mary - Michael hoá ra lại đánh dấu bước ngoặt lớn lao cho cuộc sống một màu buồn tẻ của vị giáo sĩ.
Sự trở lại của nhà biên kịch lão luyện
First Reformed là tác phẩm mới nhất của đạo diễn kiêm biên kịch Paul Schrader.
Với khán giả trẻ, cái tên có lẽ không để lại quá nhiều ấn tượng khi từ lâu ông chỉ trình làng nhiều tác phẩm kinh phí thấp có nội dung ở mức làng nhàng, như The Canyons (2013) - bộ phim được nhớ tới nhiều hơn với sự xuất hiện của ngôi sao thất thế Lindsay Lohan, hay Dog Eat Dog (2016) - bộ phim do một ngôi sao hết thời khác là Nicolas Cage sắm vai chính.
 |
| Đạo diễn Paul Schrader trên trường quay First Reformed cùng Ethan Hawke. |
Song, những người yêu điện ảnh Hollywood thập niên 1970-1980 hẳn không bao giờ quên chuỗi kịch bản mà Paul Schrader đã viết cho đạo diễn Martin Scorsese, như Taxi Driver (1976), Raging Bull (1980) hay The Last Temptation of Christ (1988).
Nằm trong nhóm nổi bật của “New Hollywood” - thế hệ giúp vực dậy sức sáng tạo cho điện ảnh Mỹ trong thập niên 1970, Paul Schrader còn được nhớ tới bởi hàng loạt bài phê bình, phân tích điện ảnh sắc sảo, và đặc biệt là những bài viết giới thiệu các nhà làm phim quốc tế như Robert Bresson hay Yasujiro Ozu đến cho nước Mỹ.
Chính bởi vậy, tuy Schrader đã lâu không có tác phẩm nào đáng chú ý, nhưng không ít người vẫn chờ đợi cơ hội thấy lại tinh thần phản kháng vị nhân sinh mà ông từng thổi vào Taxi Driver hay The Last Temptation of Christ.
Tác phẩm suy tư, mang đậm tinh thần phản kháng
Thời khắc ấy rốt cuộc cũng đến với First Reformed - một tác phẩm mang dòng màu phản kháng như anh chàng tài xế taxi Travis Bickle (nhân vật chính của Taxi Driver), nhưng được đặt trong bối cảnh xã hội nước Mỹ hiện đại.
Những lo âu về di chứng của chiến tranh, về bất bình đẳng giàu nghèo những năm cuối thập niên 1960, đầu thập niên 1970 nay được thay thế bởi mâu thuẫn và băn khoăn không thể giải đáp về di chứng nặng nề của chủ nghĩa vật chất trong xã hội tư bản lên môi trường, lên đức tin tôn giáo, lên giá trị sống của mỗi con người.
Cũng như anh chàng cựu binh cô độc cùng cực tới mức phải lấy tấm gương phản chiếu để làm người bạn đồng hành trong Taxi Driver, người cựu binh Ernst Toller của First Reformed là cá nhân lẻ loi, chỉ biết chia sẻ suy tư với những trang nhật ký trong căn phòng tối tăm và những chai rượu uống dở.
 |
| Người xem dễ dàng liên tưởng nhân vật cha Toller tới Travis Bickle trong Taxi Driver. |
Và cũng như Travis Bickle đột nhiên thức tỉnh trước xã hội đang dần mục nát vì tham nhũng, vì bất bình đẳng sau khi chạm trán cô bé mại dâm vị thành niên Iris, ngọn lửa ham sống, tinh thần tự vấn trước hàng loạt vấn đề nan giải của nước Mỹ hiện đại cũng chỉ được nhen nhóm trong lòng Đức cha Toller bởi người phụ nữ trẻ tuổi, rụt rè, nhưng đầy sức sống có tên Mary.
Tuy nhiên, khác với sự bạo liệt của Travis Bickle, hành động để lập tức phản kháng sự đè nén của các thế lực đen tối trong xã hội, người đàn ông trung niên Ernst Toller dường như cần nhiều thời gian hơn để dọn quang những bụi rậm băn khoăn trong tâm hồn, trước khi có thể tìm thấy con đường đi đích thực cho quãng đời còn lại.
Do đó, tuy có cấu trúc khá giống Taxi Driver với nhiều mô-típ tương tự trải đều từ đầu đến cuối phim, nhưng First Reformed lại tạo ra cho khán giả cảm giác suy tư, nặng nề hơn hẳn nếu so với nhịp phim gấp gáp, đầy sức sống của tác phẩm cách đây hơn bốn thập kỷ.
Taxi Driver đã ra đời cách đây 41 năm. Có lẽ chừng ấy thời gian trải nghiệm cuộc đời với đủ các quãng thăng trầm đã khiến Paul Schrader tạo ra First Reformed vẫn phản kháng, vẫn lo âu, nhưng đã trầm ngâm, và bi quan hơn rất nhiều.
Khán giả vẫn cần những bộ phim thế này để gợi nhắc về những khó khăn mà nhân loại đang đối mặt, về những bài toán hóc búa về môi trường, về mặt trái của chủ nghĩa tư bản…
Ethan Hawke xuất sắc, xứng đáng làm ứng viên Oscar
Nếu như tiếng vang của Taxi Driver không chỉ đến từ kịch bản mang đầy hơi thở cuộc sống mà còn từ diễn xuất đã đi vào huyền thoại của Robert De Niro trong vai Travis Bickle, thì Paul Schrader có lẽ cũng hoàn toàn hài lòng với lựa chọn Ethan Hawke cho vai Đức cha Ernst Toller.
Nếu như De Niro bùng nổ, ngạo nghễ bao nhiêu trong Taxi Driver, thì Ethan Hawke lại lặng lẽ, trầm ngâm bấy nhiêu trước số phận cô đơn, trước một xã hội hiện đại đang bắt đầu có dấu hiệu suy tàn.
Theo dõi Hawke, khán giả luôn cảm thấy bất an trước một tâm hồn cô độc, đang dần mất đi chỗ bám víu cuối cùng là đức tin vào Chúa trời, nhưng bỗng nhiên tìm thấy sợi dây yêu thương sự sống.
 |
| Ethan Hawke thực sự là linh hồn đối với toàn bộ phim. |
Với những ai từng dõi theo bước đường sự nghiệp của Paul Schrader, sự tương phản giữa hai vai diễn hết sức xuất sắc nhưng cách nhau tới hơn bốn thập kỷ của De Niro và Hawke hẳn đem lại rất nhiều cảm xúc, suy tư. Nó đồng thời nói lên bộ mặt đổi thay của xã hội, về cách tư duy vốn không còn như xưa của con người hiện đại.
Taxi Driver tuy đầy bạo lực, đầy hình ảnh tăm tối của nước Mỹ, nhưng cuối cùng lại khơi dậy trong lòng khán giả sự tin tưởng nhất định vào tâm hồn Mỹ mạnh mẽ, có khả năng thay đổi xã hội theo chiều hướng tốt đẹp hơn.
Ngược lại, First Reformed tuy thanh bình, nhẹ nhàng, nhưng lại ẩn chứa nhiều suy nghĩ bi quan về đà tụt dốc không gì có thể cứu vãn của xã hội hiện đại trước tổn hại nặng nề về môi trường, về giá trị niềm tin.
Trong bối cảnh nước Mỹ đang bị chia rẽ hơn bao giờ hết về mặt chính trị và quan điểm đối với vấn đề biến đổi khí hậu, khán giả có lẽ cũng có thể hiểu phần nào sự khác biệt về thế giới quan, về nhân sinh quan mà Paul Schrader muốn truyền tải tới khán giả sau hơn 40 năm.
Nhưng cũng đừng quên rằng dù đối diện với cuộc khủng hoảng niềm tin và sức khoẻ tưởng chừng không thể cứu vãn, Đức cha Ernst Toller vẫn luôn suy tư, vẫn luôn cố gắng lấy lại ý nghĩa cho cuộc đời, và làm một điều gì đó để xã hội trở nên tốt đẹp hơn.
Đó có lẽ cũng là thông điệp mà nhà làm phim muốn truyền tải tới người xem. Dẫu có bất lực hay bi quan, nếu muốn tìm thấy lại ý nghĩa cuộc sống, muốn không trở nên cô đơn, thì cách duy nhất là tự cải tổ bản thân để nhận ra những bất công, những vấn đề nan giải trong cuộc sống, để rồi từ đó tìm thấy lẽ sống cho riêng mình.
