Gia đình nghệ nhân Nguyễn Bá Châu nhiều đời nay làm nghề đúc tượng đồng. Đặc biệt là sản phẩm đôi tượng thần đèn ngồi quỳ và chiếc trống đồng hai mặt đánh kêu như trống da đã được xác lập kỷ lục Guinness Việt Nam.
Hai hiện vật này được lưu giữ tại chùa Đông Sơn và Thiền viện trúc lâm Hàm Rồng.
 |
| Nghệ nhân Nguyễn Bá Châu với sản phẩm tượng mẹ Âu Cơ, được chọn làm quà tặng tại hội nghị APEC. |
Cũng chính ông Châu là tác giả của chiếc trống đồng kỷ lục cao 1,6 m, rộng 2,4 m đang trưng bày tại khu dã ngoại huyện Long Khánh, tỉnh Đồng Nai.
Ông Châu kể, nghề đúc đồng của gia đình đã lưu truyền qua bao nhiêu thế hệ. Bản thân ông thành công đến ngày hôm nay cũng là nhờ vào sự “truyền lửa” của bố mình trước đó.
Năm 1969, bố ông đang là Chủ nhiệm HTX đúc đồng Thiệu Trung thì được Phòng Công thương giao đúc pho tượng đồng Bác Hồ theo mẫu do nhà điêu khắc Lê Đình Quỳ tạc bằng đất.
“Bố tôi cùng với mười mấy gia đình lần đầu tiên đúc pho tượng đồng nặng 470 kg. Tôi mới 7 tuổi nhưng vẫn nhớ như in kỷ niệm đó. Bố chỉ đạo, trực tiếp nấu rất nhiều nồi đồng nhỏ và rót vào khuôn với sự cẩn trọng cao độ”, ông kể.
Hiện bức tượng Bác Hồ vẫn đang lưu giữ tại UBND huyện Thiệu Hoá. Từ đó ông Châu đam mê nghề đúc đồng truyền thống của gia đình.
 |
| Những bức tượng được đúc tinh xảo. |
Tuy nhiên, nghề đúc đồng ở Thiệu Trung ngày một mai một. Đến năm 1998, ông Châu bắt tay xây dựng lại làng nghề truyền thống.
Năm 2000 ông đúc thành công chiếc trống đồng đầu tiên sau hàng nghìn năm lịch sử bị thất truyền và tặng sản phẩm đầu tay cho UBND tỉnh Thanh Hoá. Nghề đúc đồng ở địa phương bất đầu được khôi phục từ đó.
Đúc 1.000 pho tượng mẹ Âu Cơ cho APEC
Bằng tài năng của mình, ông Châu được giao trọng trách đúc 1.000 pho tượng mẹ Âu Cơ làm quà tặng các nguyên thủ, chính khách của 21 nền kinh tế đến dự hội nghị Cấp cao APEC tổ chức tại Đà Nẵng hồi tháng 11/2017.
Tượng mẹ Âu Cơ được thiết kế đứng trước biển với 3 người con, tượng trưng cho 3 miền Bắc, Trung, Nam.
Phía sau thân tượng ban đầu thể hiện cánh đồng lúa nhưng cuối cùng được thiết kế dải trứng, nòng nọc tượng trưng cho việc duy trì giống nòi. Mẹ Âu Cơ đội mũ lông chim, đeo khuyên tai, vòng cổ, mặc áo yếm, váy thổ cẩm; các con đóng khố…
“Đơn vị nắm giữ bản quyền độc bản Việt Nam đưa ra tiêu chí, đúc mẫu và công bố rộng rãi đến các nghệ nhân hoạt động trong lĩnh vực đúc đồng ở các làng nghề Nam Định, Huế, Bắc Ninh, Ngũ Xá...
 |
| Ông Châu rất tâm đắc với sản phẩm có ý nghĩa này. |
Nhiều nghệ nhân vào cuộc làm thử nhưng không thành công. Tôi là người làm cuối cùng, khi đúc xong mấy pho tượng mẫu, ban tổ chức hội nghị Cấp cao APEC 2017 đưa ra so sánh với sản phẩm của các đơn vị cùng đăng ký thi tài và tôi may mắn được lựa chọn”, ông Châu tự hào nói.
Nhận nhiệm vụ rồi, ông Châu suy nghĩ, tính toán và xác định, trong số 1.000 pho tượng mẹ, không được phép để lỗi bất cứ pho tượng nào. Ông phải cẩn trọng từng chi tiết.
1.000 pho tượng mẹ lần lượt được ra đời đúng như kỳ vọng của đơn vị đặt hàng.
Sau khi hoàn thiện, có rất nhiều người tâm đắc, ngưỡng mộ, ngợi khen sản phẩm bức tượng mẹ và ngỏ ý muốn mua nhưng ông Châu không thể bán, tặng.
Ông bảo, đó là bức tượng độc bản, độc quyền, không ai được sản xuất. Mỗi pho tượng đều được đánh số từ 0001 đến 1000. Tượng cao 30 cm, nặng 2,6 kg/pho được đúc bằng 66% nguyên liệu đồng và vàng, 34% hợp kim.
Ông Hồ Quang Sơn, Chủ tịch Hội di sản văn hoá Lam Kinh ghi nhận, đánh giá cao tâm sức của nghệ nhân ưu tú Nguyễn Bá Châu.
Đây là niềm vinh dự của những nghệ nhân đúc đồng truyền thống xứ Thanh.
“Những thành quả của nghệ nhân Châu đóng góp quan trọng vào sự hồi sinh, phát triển làng nghề đúc đồng truyền thống theo phương pháp thủ công Trà Đông”, ông Sơn chia sẻ.
