GS Huỳnh Đình Chiến (Viện Khoa học Sức khỏe - VinUni) và cộng sự đã công bố phương pháp loại bỏ ký sinh trùng sốt rét không gây kháng thuốc và có chi phí chỉ 1 USD/viên. Hiện cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đang xem xét phê chuẩn thành quả nghiên cứu này.
Giải bài toán chi phí điều trị
Tháng 7/2019, tạp chí y khoa hàng đầu thế giới The Lancet đăng tải nghiên cứu về các bệnh nhiệt đới, trong đó khẳng định ký sinh trùng “siêu sốt rét” kháng thuốc đang lây lan ở Đông Nam Á. Nghiên cứu cảnh báo khoảng 1/3 ca điều trị tại Việt Nam đã thất bại; tỷ lệ này ở một số vùng tại Campuchia lên đến 60%. Nếu “siêu sốt rét” lan tới châu Phi - nơi chiếm 92% trong số 200 triệu ca nhiễm mỗi năm trên toàn thế giới - thì đó sẽ là thảm họa toàn cầu.
Thời điểm đó, GS Huỳnh Đình Chiến (Viện Khoa học Sức Khoẻ, Đại học VinUni) cùng đồng nghiệp nước ngoài đã tìm ra công thức thuốc chống sốt rét mới và được cấp bằng sáng chế tại Italy. Nhóm nghiên cứu kết hợp các loại thuốc ức chế enzym Tyrosine Kinase với phác đồ điều trị dùng Artemisinin.
“Trong hàng trăm loại thuốc ức chế enzym Tyrosine Kinase, dùng loại nào để đạt hiệu quả điều trị cao với chi phí thấp là một bài toán khó”, giáo sư Chiến cho biết.
 |
| Biểu đồ về tình trạng kháng thuốc Artemisinin Ảnh: Nature Genetics 47. |
Tại Việt Nam, dù chương trình phòng chống sốt rét quốc gia đạt nhiều thành tựu, dịch bệnh này vẫn hoành hành nhiều nơi ở Tây Nam Bộ, Tây Nguyên và miền Trung, nhất là khu vực biên giới.
Sau thời gian nghiên cứu, GS Huỳnh Đình Chiến cùng đồng nghiệp là GS Philip Low (Đại học Purdue, Mỹ) và GS Francesco Turrini (Đại học Torino, Italy) đã tìm ra phương pháp đặc trị “siêu sốt rét” kháng thuốc. Đó là kết hợp Imatinib - thuốc điều trị ung thư bạch cầu tủy - với phác đồ điều trị chuẩn của thế giới.
Thử nghiệm lâm sàng giai đoạn II tại Hướng Hóa, Quảng Trị - nơi có chủng “siêu sốt rét” kháng thuốc - cho kết quả khả quan. Phương pháp mới giúp loại bỏ toàn bộ ký sinh trùng sốt rét của 90% bệnh nhân trong vòng 48 giờ và của 100% bệnh nhân trong vòng 3 ngày. Quan trọng hơn, phương pháp này không dẫn tới tình trạng kháng thuốc.
 |
| GS Huỳnh Đình Chiến (ngoài cùng bên phải) và nhóm nghiên cứu tại Trung tâm y tế huyện Hướng Hóa (Quảng Trị). |
“Ký sinh trùng sốt rét gây bệnh bằng cách xâm nhập hồng cầu và nhân lên, làm hồng cầu bị phá vỡ. Phương pháp mới giúp màng hồng cầu bền vững hơn, ký sinh trùng nhân lên nhưng không thoát được, cuối cùng bị đào thải. Vì không tác động vào ký sinh trùng sốt rét nên có thể nói đây là phương pháp đầu tiên không gây kháng thuốc”, GS Chiến lý giải.
Theo giáo sư, giá thành loại thuốc kết hợp dược chất từ Imatinib và Artemisinine-Piperaquine vào khoảng 1 USD/viên. Với liệu trình điều trị 3 ngày, chỉ cần 6 USD là bệnh nhân sốt rét có thể khỏi bệnh.
Nhóm nghiên cứu đã nộp đơn cấp bằng sáng chế ưu tiên quốc tế, đồng thời xin phê chuẩn của Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cho thành tựu nghiên cứu mới.
Mang thành tựu nghiên cứu đến nhiều người
Nhóm nghiên cứu cho biết sẵn sàng chuyển giao thành tựu nghiên cứu phi lợi nhuận cho công ty cam kết phân phối thuốc đến các khu vực có dịch sốt rét.
“Bệnh nhân sốt rét đa phần là người nghèo ở vùng sâu, vùng xa, là đối tượng gặp nhiều khó khăn. Chúng tôi mong muốn họ có cuộc sống khỏe mạnh hơn”, GS Chiến chia sẻ.
Đồng quan điểm, GS Đỗ Ngọc Minh - Phó hiệu trưởng Đại học VinUni - khẳng định ứng dụng thành tựu khoa học để phụng sự nhân loại là định hướng VinUni theo đuổi. Hiện nay, các giáo sư, giảng viên tại VinUni tham gia nhiều dự án nghiên cứu hợp tác quốc tế, phần lớn đề tài theo hướng phụng sự cộng đồng.
Cũng theo GS Minh, nhiệm vụ giảng dạy và nghiên cứu của giảng viên quan trọng như nhau. Nghiên cứu không chỉ tạo ra kiến thức mới phục vụ giảng dạy mà còn mang đến cảm hứng cho sinh viên.
VinUni cho phép sinh viên tham gia nghiên cứu cùng giáo sư, giảng viên ngay từ năm đầu tiên. Nhờ đó, sinh viên được trực tiếp kiểm chứng và làm chủ quá trình tạo ra nghiên cứu khoa học, sớm tiếp cận kiến thức hàn lâm của thế giới.
Theo GS Minh, bệ phóng giúp cá nhân trưởng thành đến từ những tấm gương lớn xung quanh. GS Huỳnh Đình Chiến cũng cho rằng mỗi người nếu tự phát triển thì rất khó vươn tầm quốc tế. Ông cũng thừa nhận thành quả nghiên cứu hôm nay khó thành hiện thực nếu không có hàng chục năm đồng hành cùng các cộng sự quốc tế và thừa hưởng tri thức nhân loại.
Bình luận