Đại học công lập chịu sự quản lý của nhà nước. Nhìn chung, học phí của các cơ sở giáo dục này do nhà nước quy định hoặc chịu ảnh hưởng từ chính sách, khả năng phân bổ ngân sách của chính phủ hay chính quyền bang.
Châu Âu miễn hoặc thu học phí đại học công lập thấp
Phần lớn đại học ở Áo là trường công lập. Học phí do nhà nước quy định và có mức chung cho tất cả trường công.
Sinh viên thuộc các nước EU không phải đóng học phí trong hai học kỳ đầu. Sau đó, họ đóng 363 euro/học kỳ (khoảng 9,6 triệu đồng). Sinh viên các nước khác đóng gần 727 euro/học kỳ (hơn 19 triệu đồng).
 |
| Nhiều nước châu Âu miễn học phí hoặc thu học phí thấp đối với sinh viên đại học công lập. Ảnh: Master Postal. |
Tại 4 nước Bắc Âu, hầu hết trường đại học ở Đan Mạch, Thụy Điển, Na Uy và tất cả trường đại học của Phần Lan là trường công lập. Bốn nước này không thu học phí của sinh viên.
Đức cũng từng thực hiện chính sách miễn học phí đại học công lập trong giai đoạn 1972-1998. Sau đó, một số bang bắt đầu thu học phí giáo dục bậc cao. Tuy nhiên, khoản phí này rất thấp.
Đến năm 2014, các bang của nước này lại quyết định miễn học phí cho sinh viên. Du học sinh nước ngoài cũng không phải đóng học phí và được miễn hoặc giảm học phí khi học lên chương trình cao hơn.
Scotland tài trợ học phí cho tất cả sinh viên trường công lập ở văn bằng thứ nhất.
Tại Pháp, mức học phí trường công khác nhau cho từng loại hình. Cụ thể, học phí của đại học công lập chưa tự chủ được quy định bởi Bộ Giáo dục. Mức phí này được phân chia theo trình độ đào tạo, một số ngành đặc thù có mức riêng.
Hiện nay, học phí đối với chương trình cử nhân khoảng 190 euro/năm (tương đương 5 triệu đồng). Sinh viên ngành Kỹ thuật phải đóng phí cao hơn, khoảng 620 euro/năm (16,4 triệu đồng). Học phí sinh viên Y khoa là 450 euro/năm (gần 12 triệu đồng).
Với chương trình thạc sĩ, sinh viên đóng khoảng 260 euro/năm (gần 7 triệu đồng). Pháp áp dụng mức phí 396 euro/năm (khoảng 10,5 triệu đồng) cho chương trình tiến sĩ. Một số ngành có học phí cao hơn.
Từ năm 2007, Pháp cho phép đại học công lập thực hiện tự chủ. Những trường này tự quy định học phí. Nhà nước quy định mức trần cho chương trình cử nhân và để trường hoàn toàn tự quyết mức phí cho chương trình thạc sĩ, tiến sĩ.
ĐH Paris-Dauphine là một trong những trường đầu tiên thực hiện tự chủ. Học phí trường này tăng mạnh so với trước khi tự chủ, từ 210 euro/năm (5,5 triệu đồng - mức phí theo quy định chung) lên 4.000 euro/năm (gần 106 triệu đồng) đối với chương trình thạc sĩ.
Đến nay, hầu hết đại học ở Pháp thực hiện tự chủ với học phí cao hơn hẳn trường chưa tự chủ.
Ngoài ra, Pháp có thêm loại hình cơ sở giáo dục bậc cao, khác hơn so với đại học ở chỗ những trường này có thi tuyển sinh. Học phí ở đây cũng cao hơn đại học công lập nhưng vẫn ở mức khá thấp so với thế giới, dao động từ 450 đến 1.100 euro/năm.
Anh thu học phí công lập cao nhất thế giới
Trong khi đó, từng thuộc EU song Anh thu học phí sinh viên trường công cao nhất thế giới. Mức học phí được nhà nước quy định và áp dụng chung cho hầu hết đại học trên toàn quốc.
 |
| Học phí ở Anh cao nhất thế giới và tiếp tục tăng. Ảnh: Getty. |
Từ năm 2012 trở về trước, sinh viên nước này đóng mức học phí thấp: 1.820 bảng/năm (hơn 54 triệu đồng). Từ năm học 2012-2013 đến 2017-2018, học phí là 9.000 bảng/năm (gần 269 triệu đồng). Mức thu này tăng lên 9.250 bảng/năm (hơn 276 triệu đồng) từ năm học 2018-2019.
Sinh viên thuộc các nước ngoài EU sẽ phải đóng mức học phí cao hơn, từ 14.250 bảng đến 16.920 bảng/năm (áp dụng cho năm học 2018-2019).
Không những thu học phí cao nhất, chính phủ Anh còn tăng học phí với tốc độ chóng mặt, khi học phí năm 2018-2019 tăng hơn 5 lần so với 7 năm trước.
Mức học phí hiện nay được đánh giá là ngoài tầm với của nhiều người. Dù nước này có chính sách hỗ trợ vay vốn dành cho sinh viên, giới chuyên gia lo ngại cơ hội tiếp cận giáo dục bậc cao của người dân nước này sẽ bị hạn chế khi trong vài năm tới, chính phủ tiếp tục tăng học phí.
Đồng thời, Anh có khả năng sẽ cho phép những trường hàng đầu trong nước thu mức học phí cao hơn mặt bằng chung.
Đại học công lập Mỹ tăng học phí hàng năm
Dù học phí không cao bằng Anh, Mỹ lại gây ấn tượng bởi từ năm 1980 đến nay, năm nào cũng tăng học phí.
 |
Nếu tính chung, chi phí học đại học ở Mỹ rất đắt đỏ. Tuy nhiên, học phí cao chỉ rơi vào các trường tư thục.
Ở khu vực công lập, học phí được xác định dự trên hỗ trợ tài chính từ chính quyền bang, có sự khác biệt giữa loại hình đào tạo và áp dụng mức riêng cho sinh viên trong, ngoài bang.
Cụ thể, năm học 2016-2017, mức học phí trung bình của chương trình đào tạo hai năm chỉ ở mức 3.520 USD/năm (hơn 80 triệu đồng). Học phí trung bình của chương trình 4 năm là 9.650 USD/năm (khoảng 220 triệu đồng) với sinh viên trong bang và 24.930 USD/năm (gần 567 triệu đồng) với sinh viên ngoài bang.
Dù học phí trung bình ở Mỹ thấp hơn Anh nhưng không có gì đảm bảo sinh viên nước này dễ tiếp cận giáo dục đại học hơn khi học phí trường công liên tục tăng trong thời gian qua.
Theo thống kê của Hội nghị Quốc gia các Cơ quan Lập pháp Nhà nước, từ năm 1980 đến nay, học phí đại học công lập ở Mỹ tăng dần qua mỗi năm.
Đặc biệt, trong giai đoạn 1990-2015, học phí chương trình đại học 4 năm tăng 161% (đã điều chỉnh căn cứ trên tình hình lạm phát). Mức thu của chương trình đào tạo hai năm tăng 102%.
Chuyên gia lý giải đại học công lập Mỹ tăng học phí là điều dễ hiểu. Thứ nhất, suy thoái kinh tế ảnh hưởng tới ngân sách bang buộc chính quyền giảm bớt tài chính phân bổ cho các lĩnh vực, bao gồm giáo dục đại học. Để đảm bảo quá trình hoạt động, các trường phải tăng học phí.
Bên cạnh đó, tỷ lệ nhập học ở các cơ sở giáo dục đại học công lập tăng nhanh chóng trong vài thập kỷ trở lại đây cũng là nguyên nhân học phí tăng.
Thực ra, các bang ở Mỹ không trực tiếp quy định học phí cho các trường mà số tiền bang phân bổ cho trường ảnh hưởng đến mức học phí của trường. Học phí tăng đang là mối lo lớn ở nước này. Do đó, nhiều bang bắt đầu quy định học phí tối đa trường được phép tăng so với năm trước.
Ví dụ, bang Colorado cho phép đại học công lập trên địa bàn tăng học phí tối đa 6% qua mỗi năm. Bang North Dakota quy định mức tăng học phí là 2,5% từ năm học 2015-2016 đến 2016-2017.
