Hy vọng vào tương lai ‘xóa’ một căn bệnh ung thư tại Việt Nam

Suốt hơn ba thập kỷ gắn bó với nghề, bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Văn Tiến, Trưởng khoa Ngoại 2, Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, đã chứng kiến không ít cảnh đời, nơi nỗi đau và hy vọng đan xen, để rồi mỗi người bệnh lại để lại một dấu ấn khó phai trong hành trình y khoa của ông.

Những ca bệnh nhớ mãi trong ký ức bác sĩ

Bác sĩ Tiến cho biết nhiều năm trong nghề, ông đã quen với những ánh mắt rớm lệ khi người bệnh nhận chẩn đoán ung thư, cảm giác như “sét đánh ngang tai”. Bởi chính ông cũng từng trải qua nỗi mất mát người thân vì ung thư, nên hiểu hơn ai hết nỗi đau này. Riêng ung thư cổ tử cung ở phụ nữ thì lại càng xót xa.

Ông kể, có những cô gái trẻ vừa lập gia đình đã phải đối diện ung thư cổ tử cung. Khi biết tin vợ mắc bệnh, có người chồng lập tức bỏ đi, để lại người vợ một mình chữa bệnh và chịu đựng.

"Tôi nhớ có một trường hợp, Việt kiều từ Mỹ về nước cưới vợ. Mọi thứ gần xong hết rồi, đến lúc đi khám sức khỏe thì phát hiện vợ mắc ung thư cổ tử cung. Lần đầu đến gặp tôi là đi cùng nhau. Nhưng lần sau đó thì chỉ có cô gái. Tôi hỏi thì người bệnh trả lời: 'Anh ấy bỏ em rồi'", bác sĩ Tiến nhớ lại.

Một trong những ký ức còn mãi với bác sĩ Tiến là câu chuyện của người phụ nữ trẻ, mới 28 tuổi, đã lập gia đình nhưng chưa kịp có con. Cuối năm 2021, cô được chẩn đoán ung thư cổ tử cung giai đoạn sớm, sang thương nhỏ, hoàn toàn có thể phẫu thuật bảo tồn để giữ lại khả năng làm mẹ.

Bác sĩ Tiến vừa tham gia mổ, vừa làm công tác quản lý khoa. Ảnh: Quỳnh Danh, BSCC.

Sau khi hội đủ mọi điều kiện, ca mổ được tiến hành thành công. Vài tháng sau, tin vui đến, cô mang thai. Cả gia đình ngập tràn hạnh phúc, họ đến cảm ơn bác sĩ nhiều lần, chờ đợi một thiên thần nhỏ chào đời.

Thế nhưng, ở tuần thai thứ 25, thai nhi có chuyển biến xấu. Các bác sĩ ở bệnh viện phụ sản đặt ra hai lựa chọn, chấm dứt thai kỳ để đảm bảo an toàn cho mẹ, hoặc tiếp tục theo dõi trong rủi ro. Cuối cùng, đứa trẻ không thể chào đời. Sau lần đó, phần cổ tử cung tạo hình bị hỏng, mất khả năng tái tạo, gần như không thể có con nữa.

"Mỗi lần tái khám, người bệnh ấy vẫn khóc. Câu chuyện ấy khiến tôi day dứt mãi", bác sĩ Tiến nghẹn lại.

Không phải trường hợp nào cũng dang dở như thế. Có những ca thành công đã trở thành niềm động viên to lớn. Người phụ nữ từng nghĩ mình không còn cơ hội làm mẹ, sau ca mổ bảo tồn đã sinh con khỏe mạnh. Đứa trẻ lớn lên, gọi bác sĩ Tiến là “ông ngoại”, gửi ảnh, gọi video chào mỗi dịp sinh nhật.

"Hiện có năm đứa trẻ gọi tôi là ba nuôi và thêm ba ca đang mang thai ở Nhật, Canada, Mỹ. Những sinh linh ấy chính là phần thưởng lớn nhất cho hành trình làm nghề của tôi", bác sĩ Tiến chia sẻ.

Ba mươi năm, hàng nghìn ca bệnh, hàng trăm đứa trẻ được sinh ra. Có niềm vui, có nước mắt, có cả những nỗi đau không bao giờ nguôi ngoai. Nhưng sau tất cả, điều ông giữ lại cho riêng mình là những khoảnh khắc hạnh phúc giản dị, một lời cảm ơn, một tiếng gọi “ba nuôi”, hay tấm ảnh đứa trẻ chào đời sau cuộc chiến sinh tử.

Khi hạnh phúc lứa đôi bị đe dọa bởi HPV và các bệnh lý liên quan

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), gần 100% trường hợp ung thư cổ tử cung liên quan đến nhiễm HPV nguy cơ cao. Dù phần lớn các trường hợp nhiễm HPV không có triệu chứng và tự đào thải, nhưng việc nhiễm dai dẳng có thể dẫn đến nhiều bệnh, trong đó có tiền ung thư và ung thư cổ tử cung.

Dù vậy, theo Bác sĩ Tiến, nhiều gia đình còn ngần ngại lựa chọn dự phòng HPV, vì các lý do khác nhau. Ông cũng nhấn mạnh, theo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật (CDC) Mỹ, thời điểm lý tưởng nhất để dự phòng HPV nên là trước khi có bất kỳ sự tiếp xúc nào với vi rút này thông qua quan hệ tình dục.

"Có những người bệnh từng tầm soát phát hiện nhiễm HPV, nhưng chủ quan không tiếp tục theo dõi, vài năm sau khi thăm khám lại thì phát hiện tiền ung thư và ung thư. Đó là điều rất đáng tiếc", bác sĩ Tiến nói.

Bác sĩ Tiến cho biết, 2 type HPV nguy cơ cao 16 và 18 là nguyên nhân gây ra 71% các trường hợp ung thư cổ tử cung xâm lấn. Ước tính thời gian từ tế bào bất thường đến khi thành ung thư có thể kéo dài 15-20 năm, nên nhiều người chủ quan.

Bác sĩ Tiến kể lại hành trình đi tìm phương pháp bảo tồn thiên chức làm mẹ cho phụ nữ. Ảnh: Quỳnh Danh.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư cổ tử cung là loại ung thư phổ biến thứ tư ở phụ nữ trên toàn cầu với khoảng 660.000 ca mắc mới vào năm 2022.

Theo bác sĩ Tiến, những năm gần đây, ung thư cổ tử cung xuất hiện ở phụ nữ ngày càng trẻ. Dù ung thư cổ tử cung có thể được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, nhưng việc có thể mất đi thiên chức làm mẹ đã khiến nhiều gia đình tan vỡ.

Với bác sĩ, những lời tâm sự và hy vọng của người bệnh là điều khiến ông phải cố gắng mỗi ngày. Ảnh: Quỳnh Danh.

Chính thực tế này thôi thúc các bác sĩ sản phụ khoa đi tìm phương pháp điều trị tối ưu, không chỉ để cứu sống mà còn giúp phụ nữ giữ lại cơ hội sinh con. Theo bác sĩ Tiến, từ năm 2018, kỹ thuật cắt cổ tử cung bảo tồn sinh sản đã được triển khai tại bệnh viện Ung bướu TP.HCM.

“Phẫu thuật bảo tồn bao gồm khoét chóp và cắt cổ tử cung tận gốc. Nếu chọn đúng phương pháp cho từng người bệnh, hiệu quả kiểm soát ung thư tương đương với cắt tử cung tận gốc.”, bác sĩ Tiến cho biết thêm.

Với phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, điều họ sợ nhất không phải chỉ là thể xác bị tổn thương, mà là gia đình rạn nứt, chồng bỏ rơi, kỳ thị, mất đi tình cảm trong giai đoạn khó khăn

Bác sĩ Nguyễn Văn Tiến

“Nỗi lo mất đi thiên chức làm mẹ có thể khiến họ không tha thiết điều trị, dẫn đến suy giảm miễn dịch, bệnh tái phát nhanh và thất bại trong điều trị”, bác sĩ Tiến trăn trở.

Bác sĩ Tiến cho biết thêm, khó khăn lớn nhất với bác sĩ là vừa đảm bảo an toàn ung thư học, vừa giữ được khả năng làm mẹ. Theo ông, kỹ thuật khoét chóp mang lại tỷ lệ sinh con cao nhất nhưng chỉ áp dụng cho giai đoạn vi xâm lấn nguy cơ thấp. Còn cắt cổ tử cung tận gốc áp dụng cho nhiều trường hợp hơn, song tỷ lệ sinh con thành công chỉ khoảng 25-50%, và thường cần hỗ trợ sinh sản từ bác sĩ sản khoa.

Khát vọng “xóa” ung thư cổ tử cung

Theo bác sĩ Tiến, trong y văn “xóa ung thư cổ tử cung” không có nghĩa loại bỏ hoàn toàn ca bệnh, mà là đưa tỷ lệ mắc xuống mức rất thấp, dưới 4/100.000 phụ nữ/năm. Các biện pháp để đạt được điều này gồm lối sống lành mạnh, tiêm phòng, tầm soát ung thư cổ tử cung, điều trị tiền ung thư bằng khoét chóp, LEEP hoặc áp lạnh, cùng với đó là các hoạt động truyền thông đồng bộ ở tầm quốc gia.

Trong quá trình công tác tại bệnh viện Ung bướu TP.HCM, bác sĩ Tiến nhận thấy ung thư cổ tử cung vẫn tập trung ở nhóm phụ nữ 40-70 tuổi, nhưng đang trẻ hóa, nhiều ca xuất hiện ở tuổi 20.

Theo ông, nguyên nhân có thể đến từ tỷ lệ dự phòng thấp, chỉ ít phụ nữ 15-29 tuổi được dự phòng HPV, cũng không nhiều phụ nữ 30-49 tuổi từng tầm soát bệnh. Ngoài ra, ông nhận định Việt Nam chưa có chương trình quốc gia quy mô, chi phí cao và nhận thức cộng đồng chưa đầy đủ.

Bác sĩ Tiến kiểm tra vết mổ cho một người bệnh. Ảnh: Quỳnh Danh.

"Thay đổi lối sống lành mạnh, tiêm phòng HPV, tầm soát ung thư cổ tử cung, chủ động bảo vệ sức khỏe và tuân thủ điều trị là những yếu tố then chốt. Hy vọng về một tương lai “xóa” ung thư cổ tử cung sẽ không còn xa", bác sĩ Tiến khẳng định.