Ilo Ilo, hai tiếng thân thương ấy được đạo diễn Trần Triết Nghệ (Anthony Chen) sử dụng làm nhan đề cho bộ phim đầu tay của anh. Chuyện phim đưa ta trở về với đất nước Singapore cuối thế kỷ XX. Đó là thời điểm các nước châu Á đang phải chịu ảnh hưởng nặng nề từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 1997, và cũng là lúc lòng tin của con người vốn đã vụn vỡ, lại càng trở nên chông chênh như ngọn đèn trước gió.
 |
| Ilo Ilo từng gây bất ngờ khi dành chiến thắng lớn tại giải thưởng điện ảnh Kim Mã lần thứ 50. Phim giành bốn giải thưởng: Phim truyện xuất sắc nhất, Đạo diễn mới xuất sắc nhất và Kịch bản gốc xuất sắc nhất cho Trần Triết Nghệ và Nữ diễn viên phụ xuất sắc nhất cho nữ diễn viên Yeo Yann Yann trong vai bà Leng. |
Ngay từ lúc ra mắt tại LHP Cannes 2013, Ilo Ilo nhanh chóng chinh phục được hội đồng giám khảo với giải thưởng Camera d'Or (Máy quay phim vàng). Đây cũng là lần đầu tiên có một tác phẩm của Singapore giành được giải thưởng từ liên hoan phim danh giá này. Tới tháng 11 năm ngoái, Ilo Ilo đã vượt qua rất nhiều tên tuổi lớn khác như The Grandmaster của Vương Gia Vệ, A Touch of Sin của Giả Chương Kha, Drug War của Đỗ Kỳ Phong… để lên ngôi cao nhất tại lễ trao giải thưởng điện ảnh Kim Mã lần thứ 50. Đây cũng chính là giải thưởng có giá trị tương đương với Oscar dành cho các phim nói tiếng Hoa hàng năm.
 |
| Ilo Ilo được lấy cảm hứng từ chính ký ức tuổi thơ của đạo diễn Trần Triết Nghệ. |
Lấy cảm hứng từ chính ký ức tuổi thơ của nam đạo diễn, Ilo Ilo xoay quanh những sự kiện diễn ra trong gia đình cậu bé Jiale trong suốt thời điểm cuộc khủng hoảng đang diễn ra. Bằng lối dẫn chuyện thẳng thắn, trực diện, Trần Triết Nghệ không đi vào giới thiệu dông dài mà lập tức đưa khán giả bước ngay vào nội dung phim. Ở cảnh đầu tiên, Jiale xuất hiện trước ống kính như là một câu bé ngang bướng, ngỗ ngược, tự mình chà tay vào cửa sổ rồi tìm cách đổ tội cho thầy chủ nhiệm. Đến cảnh quay thứ hai, người xem phần nào hiểu được căn nguyên của vấn đề. Mẹ Jiale là bà Leng, đang mang bầu đứa con thứ hai, vì quá bận rộn với công việc nên không có đủ thời gian chăm sóc cho cậu con trai. Trước sức ép từ phía gia đình và nguy cơ mất việc ngày càng tăng cao, Leng đành bàn bạc với chồng để tìm một cô giúp việc nhằm giảm bớt gánh nặng.
 |
| Terry, cô giúp việc đến từ Philippines, bỗng nhiên xen vào cuộc sống của gia đình Jiale. |
Khi đó, nhân vật Terry từ một người xa lạ bỗng nhiên xen vào cuộc sống của Jiale. Với bản tính sẵn có, cậu bé tất nhiên chẳng dễ chấp nhận “kẻ lạ mặt” mới đến. Jiale không chịu ở cùng phòng với Terry, không cho cô chạm vào di ảnh của ông, không ăn chung, không ngủ chung và tệ hơn, còn tìm cách hãm hại cô trong một lần đi siêu thị. Ngược lại, Terry đối xử với Jiale như con trai, khi cô vừa quan tâm chăm sóc, vừa răn đe dạy dỗ cậu bé. Thực tế, cô không phải người bản địa mà đến từ Philippines, đất nước cách Singapore hơn hai ngàn cây số. Bản thân Terry cũng là một người mẹ, con trai chưa tròn một tuổi đã phải cắn răng nói lời tạm biệt, lặn lội sang tận nước bạn tìm kế mưu sinh.
 |
| Singapore hiện lên như một thành phố lặng lẽ, đầy u buồn với những con người mệt mỏi, ủ rũ trong Ilo Ilo. |
Trong Ilo Ilo, cuộc khủng hoảng kinh tế tồn tại âm ỉ như một cơn bão vô hình. Đạo diễn họ Trần cố tình đẩy người xem vào “tâm bão” bằng những khung hình không cố định, loạng choạng rung lắc như thể báo hiệu một cơn địa chấn thực sự đang sắp sửa diễn ra. Ở đó, Singapore hiện lên như một thành phố lặng lẽ, đầy u buồn với những con người mệt mỏi, ủ rũ. Hàng ngày, mẹ của Jiale phải soạn đơn xin nghỉ việc và chứng kiến từng đồng nghiệp của bà lần lượt ra đi. Ngay cả bố Jiale cũng không thoát khỏi cảnh mất việc. Nhưng ông không dám thú nhận chuyện này với vợ và chấp nhận làm một chân bảo vệ quèn với đồng lương eo hẹp. Thậm chí, anh chàng sống ở tầng trên vì quá bế tắc, không còn cách nào khác nên đành phải tự kết liễu đời mình.
 |
| Trong phim, Terry gần như không bao giờ được bà Leng tin tưởng. |
Niềm tin dường như trở thành một điều xa xỉ vào thời điểm đó. “Ở nơi này chẳng có Chúa trời đâu” là lời khuyên đầu tiên mà cô giúp việc bên nhà hàng xóm dành cho Terry. Không đâu xa, ngay cả bà Leng cũng chưa một lần tin tưởng người giúp việc mới thuê. Bà cất giữ hộ chiếu phòng trường hợp cô bỏ trốn, không cho cô gọi điện về nước bằng máy điện thoại trong nhà, liên tục đặt nghi vấn về từng cử chỉ, hành động dù là nhỏ nhất của Terry. Cả ba thành viên trong gia đình Jiale đều “đánh mất” một điều gì đó trong cuộc đời, để rồi tìm cách bấu víu niềm tin vào những thứ vô định khác: bố Jiale bị đuổi việc, mẹ Jiale lo sợ tình cảm con trai dành cho bà ngày một vơi đi, còn Jiale thì vừa từ giã người bạn thân thiết nhất là ông ngoại.
 |
| Bốn nhân vật trong phim được xử lý ở mức cân bằng, không có người nào quá nổi trội hoặc quá mờ nhạt, nhưng đều có tính cách rõ nét. |
Phong cách làm phim của Trần Triết Nghệ là đặt tính trung thực lên trên hết. Anh chủ động thu hẹp khung hình ở tiêu cự sâu, sử dụng những cú máy quay cận mặt để dẫn dắt câu chuyện thông qua diễn xuất của các diễn viên. Bốn nhân vật trong phim được xử lý ở mức cân bằng, không có người nào quá nổi trội hoặc quá mờ nhạt, nhưng đều có tính cách rõ nét. Bố Jiale hiền lành và có phần nhu nhược, trong khi mẹ Jiale hội đủ những đặc điểm của người phụ nữ trung lưu xã hội cũ, vì mang bầu nên lại càng khó ở. Cô giúp việc Terry thì gần gũi, đời thường, còn cậu bé Jiale hiếu động, nghịch ngợm, đáng thương chứ không hề đáng trách.
 |
| Thật kỳ lạ khi một người phụ nữ không cùng huyết thống, không chung quốc tịch lại có thể thuần phục được "chú ngựa hoang" Jiale. |
Nhan đề Ilo Ilo bắt nguồn từ tên của một tỉnh nghèo nằm trên đảo Panay thuộc Philippines, cũng là quê hương của nhân vật Terry. Được xây dựng từ chính người bảo mẫu năm xưa của đạo diễn, Terry là đại diện cho hàng ngàn người phụ nữ Phillipines đã và đang phải sống vất vưởng nơi xứ người để kiếm miếng cơm manh áo. Kỳ lạ thay, một người phụ nữ không cùng huyết thống, không chung quốc tịch lại có thể thuần phục được “chú ngựa hoang” Jiale. Trần Triết Nghệ không chủ định sử dụng âm nhạc trong suốt bộ phim. Duy chỉ đến những phút cuối cùng, khi ca khúc Kahapon at Pag-Ibig được nhóm Lolita Carbon thể hiện vang lên, thì cũng là lúc mọi ký ức về Terry đã in hằn sâu đậm trong tâm trí của Jiale, hay chính khán giả, tự lúc nào. Mùi tóc của cô, giai điệu của cô, hình ảnh của cô, tất cả không biến mất mà chợt ùa về, là nguồn cảm hứng cho đạo diễn Trần Triết Nghệ thực hiện bộ phim tinh tế và đầy cảm xúc này.
 |
| Ilo Ilo gửi gắm một thông điệp không bao giờ cũ: niềm tin chính là điều nuôi dưỡng sự sống. |
Ilo Ilo bắt đầu bằng sự kiện ông ngoại Jiale vừa mới qua đời, nhưng kết thúc bằng cảnh bà Leng sinh hạ em bé, giống như một vòng luân hồi của cuộc đời. Hình ảnh ấy tượng trưng cho tất cả niềm tin và hy vọng của đất nước Singapore đều đổ dồn vào lớp thế hệ tiếp theo, những mầm non đâm chồi sau cơn bão. So với các nhân vật còn lại, Terry là người phải hy sinh tất cả, từ gia đình cho đến quê hương. Song, cô chưa từng một lần gục ngã dù hoàn toàn trơ trọi giữa miền đất xa lạ này. Bởi một lẽ giản dị như chính bộ phim, niềm tin là điều nuôi dưỡng sự sống.
