Khi cái chết không báo trước

Cứ 4 người thì có 1 người có nguy cơ đột quỵ trong đời. Đây không còn là bệnh hiếm gặp mà là mối nguy sức khỏe hiện hữu mỗi ngày.

Khoảng hai năm trước, thông tin từ Hội Đột quỵ Thế giới (World Stroke Organization) đã công bố một con số khiến nhiều người giật mình: Cứ 4 người trên thế giới thì có 1 người sẽ bị đột quỵ trong suốt cuộc đời (lifetime risk = 25%).

Dù đây là số liệu được xây dựng dựa trên các nghiên cứu dịch tễ học quy mô lớn, nhiều người vẫn tỏ ra nghi ngờ vì con số quá cao. Tuy nhiên, nếu xét về mặt thống kê, so với nhiều bệnh lý khác, kể cả tim mạch hay ung thư, nguy cơ mắc đột quỵ trong suốt cuộc đời còn cao hơn.

Điều này cho thấy đột quỵ không phải là căn bệnh “ít gặp”, mà thực sự đang trở nên phổ biến và đáng báo động.

Tại Việt Nam, dù chưa có thống kê chính thức về tỷ lệ đột tử ở người trẻ (dưới 45 tuổi), thực tế lâm sàng cho thấy xu hướng ngày càng gia tăng, đặc biệt liên quan đến các bệnh lý tim mạch như rối loạn nhịp tim, nhồi máu cơ tim, hoặc đột quỵ não. Rất nhiều ca tử vong đột ngột xảy ra khi nạn nhân vẫn đang trong độ tuổi lao động, thậm chí là độ tuổi sung sức nhất.

PGS.TS Nguyễn Huy Thắng. Ảnh: BVCC.

Một trong những nguyên nhân chính là lối sống hiện đại đã khiến người trẻ đối mặt sớm hơn với các yếu tố nguy cơ: tăng huyết áp, đái tháo đường, béo phì, rối loạn lipid máu, hút thuốc lá, lạm dụng chất kích thích (cần sa, cocaine...). Chế độ ăn nhiều muối, nhiều đường, ít rau xanh và chất xơ, kèm theo lối sống ít vận động, làm việc căng thẳng kéo dài càng làm gia tăng gánh nặng lên tim mạch.

Sau đại dịch Covid-19, một số nghiên cứu tại Mỹ cho thấy số ca tử vong do nguyên nhân tim mạch ở nhóm tuổi 25-44 tăng rõ rệt, với hơn 90.000 trường hợp tử vong liên quan trong hai năm đầu đại dịch, được cho là có liên quan đến biến chứng viêm cơ tim hoặc tăng nguy cơ hình thành huyết khối sau nhiễm virus SARS-CoV-2.

Với đột tử do nguyên nhân thần kinh (đột quỵ não), xuất huyết não là một trong những nguyên nhân hàng đầu, thường xảy ra trên nền tăng huyết áp nhưng không được kiểm soát tốt.

Đáng lo ngại, khá nhiều người trẻ hiện nay rất chủ quan với tình trạng sức khỏe của mình, dù huyết áp luôn ở mức cao. Nhiều người không biết rằng tăng huyết áp là “kẻ giết người thầm lặng”, hoàn toàn có thể không gây ra triệu chứng nào, kể cả khi huyết áp đã vượt quá 200 mmHg.

Một khi biến cố xảy ra, dù là nhồi máu cơ tim, rối loạn nhịp nguy hiểm hay đột quỵ xuất huyết não, thì cơ hội cứu chữa thường rất mong manh, đặc biệt nếu không được phát hiện và can thiệp trong “giờ vàng”.

Cần nhấn mạnh rằng, rất hiếm khi đột quỵ hay đột tử xảy ra trên người hoàn toàn không có yếu tố nguy cơ nào. Phần lớn các trường hợp đều có một hoặc nhiều yếu tố nền tảng như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, bệnh mạch vành, nhịp tim bất thường, hoặc có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch.

Vấn đề nằm ở chỗ, nhiều người không biết mình mắc bệnh, hoặc đánh giá thấp mức độ nguy hiểm của nó, đặc biệt khi không có biểu hiện rõ ràng.

Sự chủ quan xuất phát từ tâm lý “tôi còn trẻ, tôi vẫn khoẻ” khiến việc kiểm tra sức khỏe định kỳ bị bỏ qua. Trong khi đó, các yếu tố nguy cơ vẫn âm thầm tiến triển, và chỉ được phát hiện khi đã muộn.

Mọi người đều nói rằng “sức khỏe là tài sản quý giá nhất”, nhưng đã bao giờ tự hỏi: mình đã quan tâm đúng mức chưa? Đã từng đi khám tổng quát bao giờ chưa? Lần gần nhất gặp bác sĩ là khi nào? Mỗi năm dành bao nhiêu thời gian và chi phí để tầm soát bệnh tim mạch, đột quỵ hay các yếu tố nguy cơ đi kèm?

Thay vì mua thêm một đôi giày cho tủ đồ vốn đã chật chội, hãy dành khoản đó để mua một máy đo huyết áp tại nhà, làm các xét nghiệm cơ bản, đo điện tim, siêu âm tim, hoặc gặp bác sĩ tim mạch, đột quỵ ít nhất một lần mỗi năm. Nếu bạn đang có sẵn yếu tố nguy cơ, cần thực hiện tầm soát sớm hơn và đều đặn hơn.

Chắc chắn, nếu mỗi người quan tâm sức khỏe đúng cách và đúng thời điểm, xã hội sẽ ít phải thốt lên những câu như “Sao bây giờ đột quỵ hay đột tử nhiều vậy?”