Có rất nhiều tình huống dở khóc dở cười khi luật sư ra tòa bào chữa, bảo vệ. Thậm chí, có trường hợp luật sư bị hạ uy tín ngay tại phiên tòa. Dưới đây là những chuyện điển hình.
Tòa thẩm tra lý lịch luật sư
Luật sư Trung (Đoàn Luật sư TP Đà Nẵng) kể lại chuyện bị một tòa quận tại Đà Nẵng thẩm tra lý lịch ngay tại phiên xử. Đó là tại phiên tòa hình sự, sau khi thẩm tra lý lịch của bị cáo, bị hại và những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan, vị chủ tọa quay qua phía luật sư đề nghị đứng dậy để thẩm tra căn cước.
Tòa: “Luật sư Trung cho biết họ tên đầy đủ…?”. Nghĩ chủ tọa nhầm, luật sư Trung không muốn làm căng nên đứng dậy nói rõ họ tên, kể cả tên văn phòng luật sư của mình. Tưởng xong, ai dè chủ tọa dấn tới: “Luật sư nói rõ ngày tháng năm sinh”. Tiếp đó, chủ tọa lại yêu cầu luật sư nói rõ nơi cư trú, địa chỉ văn phòng.
Dù khó chịu nhưng luật sư Trung vẫn trả lời và chờ phiên tòa kết thúc sẽ nhắc nhở vị chủ tọa. Khi luật sư nhắc nhở chủ tọa thẩm tra lý lịch như vậy là không đúng nguyên tắc, thì chủ tọa nói “nhầm” và hứa lần sau sẽ rút kinh nghiệm.
 |
| Tại TAND TP Đà Nẵng, luật sư ngồi ngang hàng với kiểm sát viên. |
Thế nhưng cũng tại tòa này, sau đó không lâu, luật sư Trung lại thêm một lần nữa bị chính người thẩm phán này “thẩm tra lý lịch”. Lúc này, luật sư Trung phải phản ánh với chánh án để lãnh đạo tòa rút kinh nghiệm vị thẩm phán nói trên.
Luật sư Trung bức xúc: “Mình là luật sư chứ đâu phải là bị cáo, bị hại hay người liên quan, mà chủ tọa đòi thẩm tra lý lịch. Trước đó, để tham gia bào chữa tại phiên tòa, luật sư đã làm thủ tục để được cấp giấy chứng nhận bào chữa, nay ra tòa chủ tọa lại thẩm tra là không đúng.
Vị trí của luật sư khi tham gia phiên tòa cũng ngang hàng với đại diện viện kiểm sát, vì họ là bên buộc tội, luật sư là bên gỡ tội thì hà cớ gì tòa thẩm tra lý lịch luật sư. Chẳng lẽ chủ tọa sợ có ai ‘mạo nhận’ luật sư để vào bào chữa tại tòa. Hay HĐXX đang mặc nhiên cho rằng luật sư cũng như bị cáo, bị hại, người liên quan trong vụ án?”.
Kiểm sát viên: Luật sư học gì ra?
Còn luật sư Hòa (Đoàn Luật sư TP HCM) thì kể lại câu chuyện bị đại diện viện kiểm sát “hạ bệ” tại tòa tạo tình huống khôi hài, căng thẳng, làm giảm không khí trang nghiêm tại chốn công đường.
Tại một phiên tòa lưu động xử án giết người do TAND TP HCM xét xử, bị cáo bị truy tố tội giết người với tình tiết tăng nặng là giết người man rợ (do sau khi bóp cổ nạn nhân chết, bị cáo đã phân xác nạn nhân vứt xuống kênh rạch để tránh bị phát hiện). Khi tranh luận, luật sư Hòa cho rằng, đây không phải là hành vi giết người man rợ vì hành vi giết người đã xong, còn việc phân xác là nhằm che giấu hành vi giết người trước đó.
Thế nhưng khi tranh luận lại, thay vì đồng ý hoặc phản đối, đại diện viện kiểm sát đã bất ngờ đặt câu hỏi chất vấn luật sư rằng: “Luật sư học gì ra vậy?”.
Dù bất ngờ nhưng luật sư vẫn bình tĩnh và nói trong ôn hòa: “Đại diện viện kiểm sát không có quyền đặt câu hỏi như vậy với luật sư!”. Đại diện viện kiểm sát vẫn bồi tiếp: “Trường nào mà dạy luật sư kiểu phân xác là không man rợ?”.
Đến đây thì chủ tọa phải nhắc đại diện viện kiểm sát nên đi vào trọng tâm phần tranh luận. Sự căng thẳng tạm thời lắng xuống.
Tranh luận nhằm “hạ bệ”
Cũng gặp tình trạng tương tự, luật sư Tùng (Đoàn Luật sư TP HCM) kể tại một phiên tòa, khi tranh luận lại với luật sư, đại diện viện kiểm sát đã vặn hỏi luật sư một cách không thể chấp nhận được.
Luật sư Tùng bức xúc kể: “Sau khi tôi trình bày phần bào chữa cho bị cáo, đại diện viện kiểm sát giữ quyền công tố tại tòa đã tranh luận lại theo kiểu chất vấn rất lạ đời”.
Cụ thể, đại diện viện kiểm sát nói: “Yêu cầu luật sư trả lời cho tôi ba câu hỏi như sau: Thứ nhất, luật sư học trường nào ra? Thứ hai, luật sư tham khảo sách luật nào? Thứ ba, giảng viên nào dạy luật sư kiểu tranh luận như vậy?”.
Khi đại diện viện kiểm sát kết thúc ba câu hỏi, vị chủ tọa nhắc nhở ngay: “Viện kiểm sát tranh luận lại hoặc đồng ý hoặc phản đối chứ không được phép đặt câu hỏi cho luật sư như vậy”.
Theo luật sư Tùng, viện kiểm sát tranh luận như vậy là nhằm “hạ bệ” uy tín luật sư. “Những kiểu hạ bệ này thường xuất hiện khi kiểm sát viên đuối lý, không đủ lý lẽ để tranh luận lại. Vì vậy, họ không đi vào trọng tâm nội dung tranh luận mà quay sang công kích cá nhân để khỏa lấp đi sự hạn chế của mình”, luật sư Tùng nói.
Tại tòa, luật sư và kiểm sát viên có vai trò, vị trí ngang nhau, trong đó luật trao quyền cho kiểm sát viên buộc tội, còn luật sư thì gỡ tội. Quá trình tranh luận và tranh tụng là nhằm để tìm ra sự thật khách quan của vụ án, để tránh sót người, lọt tội và không làm oan người vô tội.
Vì vậy, giữa hai bên cần tôn trọng nhau, tôn trọng nghề nghiệp, công việc của nhau, không lý gì kiểm sát viên phải tìm cách “dìm hàng”, hạ uy tín của luật sư khi mình… đuối lý. Đó vừa là văn minh tranh luận, vừa thể hiện văn hóa pháp đình.
Thiếu bình đẳng
Tại một hội thảo diễn ra tại Đà Nẵng mới đây, luật sư Phan Trung Hoài (Ủy viên Ban Thường vụ, hiện là phó chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam) phản ánh tình trạng luật sư bị “bạc đãi”. Luật sư Hoài kể lại diễn biến tại phiên tòa Huỳnh Thị Huyền Như ở TAND TP HCM. Do tính chất phức tạp của vụ án nên tất cả những người tham dự phiên tòa đều phải đi qua cổng an ninh để kiểm tra (giống kiểm tra khi lên máy bay). Theo đó, luật sư cũng phải đi qua cổng này, phải mở cặp cho an ninh kiểm tra.
Trong khi đó, công tố viên tham gia phiên tòa thì lại đi cổng riêng và không phải qua cổng kiểm tra này. Khi tham gia phiên tòa, thư ký có máy tính, còn luật sư thì chỉ được phép mang tài liệu bằng giấy vào phiên tòa. Dù luật sư nói rằng toàn bộ tài liệu nằm trong máy tính nhưng không được chấp nhận. Luật sư Hoài cho rằng như vậy là phân biệt, thiếu bình đẳng đối với luật sư.
“Ăn miếng trả miếng”
Giới luật sư truyền tụng câu chuyện “ăn miếng trả miếng” khi bị một kiểm sát viên hạch hỏi tại tòa. Tại một phiên xử, sau khi nghe luật sư trình bày, kiểm sát viên không tranh tụng mà lại quay sang hỏi luật sư: “Luật sư học trường nào ra vậy…?”.
Không may cho kiểm sát viên, hôm ấy ông đã gặp một luật sư “không phải dạng vừa”. Luật sư “đốp” lại ngay: “Tôi học đại học nào cũng không có nghĩa vụ phải trả lời cho kiểm sát viên, kiểm sát viên chỉ cần biết rằng tôi không học ở trường cao đẳng kiểm sát là được”.
* Tên một số nhân vật đã thay đổi.
