Zing.vn tổng hợp bài viết trên các trang CNBC, Forbes, Business Insider & The Guardian, đề cập đến xu hướng việc làm trong tương lai, khi tấm bằng đại học chỉ là yếu tố phụ và các kỹ năng nghề nghiệp lên ngôi.
Il Kadyov, kỹ sư phát triển Blockchain, sở hữu kết quả học tập xuất sắc những năm trung học. Anh nhận được huy chương danh dự cho các học sinh có thành tích nổi bật nhất và nhập học tại một trong những đại học danh giá hàng đầu nước Nga về công nghệ máy tính.
Trong suy nghĩ số đông, Kadyov dễ dàng trải qua bốn năm học hành và ra trường với tấm bằng tốt nghiệp loại giỏi.
Trên thực tế, chàng trai bỏ dở đại học khi mới kết thúc năm hai vì cảm thấy môi trường, thầy cô và giảng đường không còn giúp ích cho mình nữa.
“Nhiều người hỏi tôi về lý do bỏ học giữa chừng và liệu tôi có hối hận về điều đó. Câu trả lời là tôi chưa bao giờ thất vọng với quyết định của mình”, Kadyov tự tin nói.
“Không học đại học nữa, tôi trở thành con người năng động hơn và có thêm nhiều thời gian học thứ có ích cho bản thân. Tôi đi làm ở một vài công ty và điều họ quan tâm không phải là bằng cấp, mà là khả năng giải quyết công việc của tôi”, anh chàng nói thêm.
Qua nhiều trải nghiệm, Kadyov khẳng định cuộc sống không có sự xuất hiện của tấm bằng đại học hoàn toàn không phải là vấn đề.
Khi các "ông lớn" cũng "lắc đầu" với tấm bằng đại học
Thực tế, nhiều công ty, tập đoàn lớn hàng đầu thế giới không còn quan trọng ứng viên phải sở hữu bảng điểm đẹp, thành tích học tập nổi trội hay tấm bằng tốt nghiệp loại xuất sắc.
Năm 2018, trang tìm kiếm việc làm Glassdoor công bố danh sách 15 doanh nghiệp không còn yêu cầu bằng cấp, trong đó có những cái tên lớn như Google, Apple, Starbuck…
Phó chủ tịch Ginni Rometty của IBM - Tập đoàn công nghệ máy tính đa quốc gia có trụ sở tại Mỹ, cho biết 15% nhân viên của công ty không có bằng đại học hệ 4 năm.
“Thay vì chỉ nhìn vào điểm số, chúng tôi hiện nhắm tới những người có trải nghiệm thực tế và kinh nghiệm đối với các ngành nghề liên quan mật thiết đến công việc của tập đoàn”, bà Ginni cho hay.
 |
| Trong tương lai, nhiều nghề nghiệp mới liên tục ra đời, đòi hỏi thế hệ Z phải thích nghi liên tục. Ảnh: LinkedIn. |
Laszlo Bock, cựu phó chủ tịch nhân sự cấp cao của Google, cũng thể hiện quan điểm tương tự.
Theo ông Bock, kết quả học tập nổi trội phán ánh sự chăm chỉ khổ luyện và chỉ đơn thuần là thành quả của việc được đào tạo bài bản.
“Những người không đến trường và tự đi con đường của mình trên thế giới này mới là người đặc biêt. Và Google làm mọi thứ để tìm những người đó”, cựu phó chủ tịch khẳng định.
“Trình độ học vấn sẽ được ghi nhận và vẫn là một cân nhắc cần thiết khi đánh giá toàn diện một ứng viên. Tuy nhiên nó sẽ không là yếu tố cản trở một người bước chân vào doanh nghiệp của chúng tôi”, bà Maggie Stillwell, lãnh đạo cấp cao của Ernst & Young, kết luận.
Stephane Kasriel, CEO của mạng lưới Upwork chuyên kết nối giữa những người làm việc tự do và các công ty, khẳng định bộ mặt của việc làm trong tương lai phụ thuộc vào các kỹ năng nghề nghiệp và tấm bằng đại học chỉ là yếu tố phụ.
Gánh nặng thi cử nặng nề cùng “án” trả nợ học phí cả đời
Trong bối cảnh bằng cấp dần có xu hướng bị xem nhẹ, các câu chuyện xoay quanh câu chuyện học đại học cũng trở thành vấn đề được đem ra “mổ xẻ” ở nhiều quốc gia trên thế giới.
Tại châu Á, tính chất khốc liệt của các kỳ thi đại học ở Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore đã trở nên quá nổi tiếng và quen thuộc.
Mọi việc không đơn giản ở mức một cuộc thi cuối cấp, mà là “tấm vé vàng” thông hành cho tương lai, sự nghiệp sau này. Lý do cốt lõi đó biến thi cử thành một “cuộc chiến sinh tử” của cả xã hội, nơi ai cũng sẵn sàng làm tất cả mọi cách để đỗ đạt.
Hình ảnh những đứa trẻ ngày ngày “vùi đầu” vào hàng tá sách vở, bài tập cao ngất, ngồi chật ních trong các trung tâm luyện thi từ sáng sớm đến tối khuya, phản chiếu chính xác tâm lý bằng đại học quyết định tất cả vẫn còn in sâu.
Đỗ đại học danh tiếng có thể là thành quả ngọt ngào của cả học sinh và cha mẹ. Song, cái giá phải đánh đổi cũng "đắng ngắt" không kém khi nhiều em vì quá căng thẳng, áp lực mà trở nên trầm cảm, tìm đến các loại thuốc gây nghiện.
Tồi tệ hơn, có người tìm đến cái chết để giải thoát. Tháng 4 vừa qua, 20 học sinh Ấn Độ tự tử do thất vọng bản thân thất bại trong kỳ thi đại học.
 |
| Gánh nặng học hành, thi cử ở châu Á khiến nhiều học sinh, sinh viên đối mặt với nhiều vấn đề sức khỏe, tâm lý nghiêm trọng. Ảnh: SCMP. |
Tại Mỹ, trả nợ học phí trở thành “bản án” chung thân của nhiều người Mỹ, kéo các sinh viên ở xứ cờ hoa vào “vòng tròn” luẩn quẩn kéo dài cả đời mang tên vay tiền đi học, học xong lại vất vả đi làm hàng chục năm để trả hết số tiền đã vay.
Vài tuần trước khi tốt nghiệp, Aaron Mitchom, sinh viên năm cuối tại trường Morehouse College, đã phải lập một bảng tính để xem cần bao lâu mới trả hết khoản vay 200.000 USD cho việc học đại học.
Các tính toán đưa ra câu trả lời là phải mất đến 25 năm để trả hết số nợ.
Theo ước tính của chính phủ nước này, có đến 45 triệu người Mỹ phải vay tiền để chi trả các khoản phí đắt đỏ tại môi trường đại học. Tổng số tiền nợ lên đến 1.600 nghìn tỷ USD.
Nợ sinh viên ngày càng nghiêm trọng hơn khi không hiếm các trường hợp, có đến 2 thế hệ trong một gia đình “mắc kẹt” với việc mãi không thể trả hết số tiền đã vay.
Vấn đề này gây nhức nhối cho cả nước Mỹ đến nỗi nó trở thành câu chuyện được đem ra thảo luận chính giữa các ứng viên trong cuộc đua vào Nhà Trắng năm 2020.
 |
| "Vòng tròn" luẩn quẩn xoay quanh việc trả nợ tiền học phí từ thời sinh viên ám ảnh nhiều người Mỹ. Ảnh: NY Times. |
Nhiều công việc “chưa xuất hiện” liên tục ra đời
Trong một khảo sát về số lượng freelancer (những người làm việc tự do) tại Mỹ vào năm 2018, các con số thu về đưa ra kết quả trải nghiệm thực tế về công việc có xu hướng được đề cao hơn.
93% số người được hỏi sở hữu tấm bằng đại học hệ 4 năm cho biết các kĩ năng nghề nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định mức độ thành công của mỗi người. Ngược lại, 79% số người lại quan niệm bằng cấp giúp ích cho công việc hiện tại của họ.
Ngoài ra, 70% số người làm việc tự do toàn thời gian tham gia vào các khóa học hay các lớp đào tạo kỹ năng trong 6 tháng gần nhất, so với con số 49% những người làm việc trong các công ty, doanh nghiệp.
Theo CEO Stephane Kasriel, báo cáo trên phần nào phản ánh tình hình. Theo ông, trong bối cảnh thay đổi về mặt công nghệ diễn ra nhanh chóng cùng với mức chi phí giáo dục tăng lên khiến hệ thống đào tạo đại học truyền thống trở thành cách thức lỗi thời và rủi ro.
 |
| CEO Tim Cook của Apple và nhiều lãnh đạo cấp cao khác của các tập đoàn lớn trên thế giới đều đồng ý bằng cấp đại học không còn nói lên tất cả. Ảnh: Fortune. |
“Bằng cấp vẫn được coi là đại diện cho năng lực nghề nghiệp và tạo ra cảm giác an toàn sai lầm cho những người sở hữu nó. Là lãnh đạo của một công ty công nghệ, tôi đã thuê nhiều lập trình viên. Và điều quan trọng với tôi không phải là liệu ai đó có bằng khoa học máy tính hay không mà là họ có thể viết mã tốt như thế nào”, vị CEO nói.
CEO Tim Cook của “ông lớn” Apple cho hay có sự “không phù hợp” giữa các kỹ năng học tại trường đại học và các yếu tố chuyên môn mà doanh nghiệp cần, đặc biệt với đặc thù công việc tại công ty ông.
“Chúng tôi chưa bao giờ nghĩ tấm bằng đại học là điều bạn phải làm được bằng mọi giá”, vị CEO cho biết.
Theo báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2016, các ngành nghề đòi hỏi nguồn nhân lực và trình độ cao hiện tại ở nhiều ngành công nghiệp mới chỉ xuất hiện trong vòng 5-10 năm trước. Và xu hướng này sẽ còn tăng mạnh với số lượng lớn các công việc mới liên tục ra đời.
Theo đó, 65% số trẻ em đang theo học tiểu học sẽ gia nhập vào lực lượng lao động với hàng tá việc làm thậm chí còn chưa tồn tại để “điểm mặt đặt tên”.
“Trong tương lai, trình độ học vấn càng không nói lên được nhiều điều, các kỹ năng mới quyết định tất cả. Và khía cạnh này thì chẳng trường Harvard hay bất kỳ ngôi trường danh giá, thầy cô giỏi nào dạy bạn được cả”, ông Stephane nhấn mạnh.
