Trong bản án sơ thẩm ban hành chiều 20/4, TAND Hà Nội tuyên Mai Văn Tinh (cựu Chủ tịch HĐQT Tổng công ty Thép Việt Nam - VNS) 6 năm tù do liên quan những sai phạm tại dự án mở rộng sản xuất Công ty Gang thép Thái Nguyên (TISCO).
Đồng phạm với ông Tinh, bị cáo Trần Trọng Mừng (cựu Tổng giám đốc TISCO) lĩnh 9 năm 6 tháng tù về tội Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí. 17 bị cáo còn lại lĩnh các mức án từ 18 tháng tù treo đến 8 năm 6 tháng tù.
Ngoài đưa ra phán quyết dành cho các bị cáo, tòa sơ thẩm còn kiến nghị xem xét trách nhiệm của Bộ Công Thương và đơn vị trực thuộc là Tổng công ty Xây dựng công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) trong vụ án.
Đội vốn từ 3.800 tỷ lên 8.000 tỷ đồng
Bản án xác định sau khi dự án mở rộng sản xuất tại TISCO được phê duyệt với tổng mức đầu tư hơn 3.800 tỷ đồng, TISCO được chọn là chủ đầu tư. Còn VNS là cấp quyết định đầu tư xây dựng.
Tại dự án này, dây chuyền luyện kim ở phường Lưu Xá, TP Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, là gói thầu quan trọng nhất, có tính quyết định hiệu quả của cả dự án.
 |
| Dự án ở TISCO bị đội vốn gần gấp 3 lần dù chưa hoàn thành. Ảnh: Toquoc.vn. |
Năm 2007, TISCO ký hợp đồng EPC với Tập đoàn Khoa học công nghệ và Thương mại luyện kim Trung Quốc (MCC) trị giá hơn 160 triệu USD. Đây là hợp đồng có nội dung giá trị không thay đổi và MCC phải thi công, chạy thử, chuyển giao trong vòng 30 tháng.
Tuy nhiên, sau 11 tháng ký kết, Tập đoàn MCC đã vi phạm thỏa thuận hợp đồng, chưa chọn nhà thầu phụ, chưa hoàn thành thiết kế chi tiết, không đặt hàng chế tạo máy móc thiết bị.
Khi MCC rút hết nhân lực về nước và nhiều lần đề nghị tăng giá hợp đồng với lý do biến động giá vật liệu xây dựng, các bị cáo đã không xem xét, chỉ đạo dừng, chấm dứt hợp đồng, thu hồi tiền tạm ứng và báo cáo việc hủy đấu thầu, áp dụng điều khoản phạt MCC đã được ghi rõ trong hợp đồng.
“Các bị cáo tại TISCO và VNS đã đàm phán, chấp thuận yêu cầu tăng giá của nhà thầu Trung Quốc, điều chỉnh đơn giá phần C và giới thiệu VINAINCON thiếu năng lực làm nhà thầu phụ”, HĐXX kết luận.
Ngoài ra, sai phạm của các bị cáo cũng khiến phần C hợp đồng bị chuyển từ hình thức trọn gói sang hợp đồng theo đơn giá. Do đó, TISCO phải chịu chi phí cao hơn so với mức ban đầu.
Năm 2011, VINAINCON dừng thi công do không đủ năng lực nên dự án của TISCO bị tạm dừng. Hậu quả, dự án phát sinh lãi vay, gây thiệt hại 830 tỷ và vốn đầu tư dự án từ hơn 3.000 tỷ đồng đã bị đội lên hơn 8.000 tỷ.
Bản án xác định Trần Trọng Mừng và người kế nhiệm là Trần Văn Khâm có trách nhiệm toàn diện trong việc triển khai dự án nhưng đã không thực hiện đúng quy định của pháp luật để hoàn thành dự án. Hai bị cáo đã trực tiếp bàn bạc, tổ chức chỉ đạo các hành vi sai phạm, đề xuất giải quyết hợp đồng EPC trái quy định, gây thất thoát đặc biệt nghiêm trọng cho Nhà nước.
Bị cáo Mai Văn Tinh là đồng phạm với ông Mừng, thực hiện tội phạm tích cực trong vai trò Chủ tịch VNS. Ông Tinh có trách nhiệm phê duyệt và chỉ đạo TISCO thực hiện dự án có hiệu quả nhưng khi biết Tập đoàn MCC vi phạm thỏa thuận, bị cáo đã không chỉ đạo dừng dự án, thu hồi tiền tạm ứng mà chấp nhận đàm phán với nhà thầu Trung Quốc. Bị cáo cũng tham gia giới thiệu và đồng ý cho VINAINCON làm nhà thầu phụ.
Các bị cáo còn lại được xác định cùng phạm tội tích cực với vai trò đồng phạm, giúp sức cho các ông Trần Trọng Mừng và Mai Văn Tinh.
Ngoài tuyên phạt các mức án tù, HĐXX còn buộc 19 bị cáo phải liên đới bồi thường hơn 830 tỷ đồng cho TISCO. Trong đó, ông Trần Trọng Mừng là người phải bồi thường nhiều nhất với 130 tỷ. Mai Văn Tinh bồi thường 80 tỷ.
Xem xét khởi tố hình sự
Trong bản án, HĐXX cũng kiến nghị xem xét hành vi bộ chủ quản của VNS và TISCO là Bộ Công Thương. Theo phán quyết, Bộ Công Thương đã ra quyết định và đề ra chủ trương không đúng quy định của pháp luật liên quan dự án.
Ngoài ra, Bộ còn giới thiệu đơn vị trực thuộc là Tổng công ty Xây dựng công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) tham gia dự án ở TISCO với tư cách nhà thầu phụ. Song, thời điểm đó, VINAINCON là doanh nghiệp kém năng lực.
“Đây là những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hậu quả của vụ án”, HĐXX kết luận.
 |
| 19 bị cáo liên quan sai phạm tại TISCO, gây thiệt hại hơn 830 tỷ. Ảnh: N.H. |
Tòa cũng kiến nghị cần làm rõ những sai phạm của VINAINCON trong việc triển khai thực hiện phần C của hợp đồng EPC. HĐXX cho biết nếu có căn cứ thì cần khởi tố để xem xét trách nhiệm hình sự của các cán bộ có liên quan.
Trước đó, trả lời chủ tọa với tư cách người có quyền lợi liên quan vụ án, ông Hoàng Chí Cường, cựu Tổng giám đốc VINAINCON, khai họ tham gia dự án với tư cách nhà thầu phụ.
Hợp đồng đơn vị này ký với TISCO và Tập đoàn MCC thể hiện TISCO chịu trách nhiệm thẩm định giá và thanh toán. MCC phụ trách kỹ thuật và chất lượng công trình. Còn VINAINCON được giao phần C, là phần xây dựng.
Theo ông Cường, sau khi nhà thầu Trung Quốc vi phạm thỏa thuận, chậm giải phóng mặt bằng và không đáp ứng đủ vật tự tại dự án, TISCO cùng MCC đã đưa một số nhà thầu khác tham gia dự án và đề nghị VINAINCON trả lại mặt bằng.
Ông Cường cũng phủ nhận lỗi thuộc về VINAINCON mà cho rằng trách nhiệm khiến dự án chậm tiến độ thuộc về các bên liên quan khác.
Dự án ở TISCO được phê duyệt vào năm 2005 với tổng mức đầu tư hơn 3.800 tỷ đồng. Hai năm sau, TISCO ký hợp đồng EPC, là hợp đồng trọn gói và không được thay đổi về giá, với Tập đoàn MCC. Giá trị hợp đồng là 160 triệu USD.
Tuy nhiên, sau gần một năm ký kết, MCC chưa hoàn thành thiết kế các hạng mục, không triển khai thi công gói thầu. Sau khi vi phạm hợp đồng, MCC rút hết nhân lực về nước và nhiều lần đề nghị tăng giá hợp đồng thêm 3.000 tỷ.
Quá trình đàm phán với MCC, 19 bị cáo đã vi phạm pháp luật khiến dự án chậm tiến độ, làm phát sinh lãi vay hơn 830 tỷ. Đây là khoản thiệt hại các bị cáo phải bồi thường.
