Lý do nhiều người rời bỏ quốc gia 'hạnh phúc nhất thế giới'

Tổng cộng 15.000 người Bhutan được cấp thị thực ở Australia trong 12 tháng, tính đến tháng 7/2023. Ảnh: Alamy.

Tính từ tháng 7/2022 đến tháng 7/2023, khoảng 15.000 người Bhutan, tương đương với 2% dân số quốc gia, được cấp thị thực tại Australia. Trong khi đó, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên Bhutan là 29%. Tăng trưởng kinh tế của quốc gia này chỉ ở mức trung bình 1,7% trong 5 năm gần nhất, theo Ngân hàng Thế giới.

Ngày càng nhiều người Bhutan rời “vương quốc hạnh phúc” ra nước ngoài học tập và làm việc. Hàng loạt vấn đề quốc gia làm người dân nghi ngờ về thương hiệu chính quyền Bhutan luôn xây dựng.

Hạnh phúc sáo rỗng?

Bhutan có diện tích lãnh thổ chưa đến 40.000 km2 với 85% là rừng và núi đồi. Quốc gia Nam Á này được gọi là “vương quốc hạnh phúc” nhờ tập trung phát triển chỉ số hạnh phúc quốc gia (GNH).

GNH là chỉ số được Bhutan giới thiệu vào năm 2008 với khả năng đo đạc hạnh phúc của người dân bằng 148 câu hỏi. Khảo sát năm 2022 cho thấy đất nước này có GNH tăng 3,3% so với năm 2015. Theo đó, cứ 100 người Bhutan thì có đến 78,1 người hạnh phúc.

Người dân ở đây được khuyến khích phát triển dựa trên giáo lý cân bằng của nhà Phật thay vì theo đuổi thành công cực đoan. Song, sự cân bằng này đang bị phá vỡ.

Khoảng 1/6 dân số Bhutan đã rời khỏi quê hương trong giai đoạn 1980-1990. Ảnh: Blue Poppy Bhutan.

Trong khảo sát độc lập về chỉ số hạnh phúc năm 2019 của Oxford World Happiness, Bhutan đứng thứ 95/156 quốc gia, giảm từ hạng 84 của năm 2014.

Du lịch, một trong những nguồn thu chính của Bhutan, ngưng trệ vì đại dịch Covid-19. “Ngành công nghiệp không khói” này chưa phục hồi hoàn toàn trong năm 2023 khi lượng khách du lịch chỉ bằng 1/3 so với năm 2019. Chính quyền Bhutan phải giảm thuế phát triển bền vững từ 200 USD/người/ngày còn 100 USD/người/ngày để thu hút du khách.

Cơ hội việc làm ở “quốc gia hạnh phúc nhất thế giới” giảm mạnh khi gần 1/2 nữ giới thất nghiệp. Tỷ lệ lao động trẻ không có việc làm liên tục tăng và đạt mức 29% trong năm 2023. Chưa kể, 1/8 dân số Bhutan hiện sống trong nghèo khó và thiếu thốn.

Gần đây, chính quyền nước này còn đầu tư hàng triệu USD để khai thác tiền ảo, theo Ngân hàng Thế giới. Tiền ảo là tài nguyên tiêu tốn nhiều năng lượng để khai thác. Ý tưởng của chính quyền Bhutan đi ngược với chủ trương phát triển bền vững và trung hòa carbon trước đây.

Một điểm tốt của việc phát triển chỉ số GNH là chính quyền luôn chú trọng bảo tồn cảnh quan thiên nhiên. Ảnh: Bhutan Tourism.

Om Dhungel, người Bhutan sống ở Australia, viết sách về trải nghiệm tại quê hương. Quyển sách có tựa đề Bhutan to Blacktown: Losing Everything và Finding Australia (Tạm dịch: Từ Bhutan đến Blacktown: Tay trắng tìm đến Australia). Trong sách, Dhungel nhắc đến khái niệm GNH như cách tiếp cận tốt nhưng không phản ánh thực tế về quyền con người, đời sống của người dân.

Là cựu kỹ sư viễn thông ở Bhutan, ông nhớ rõ mình được lưu ý xây tháp điện thoại không ảnh hưởng đến thiên nhiên để đảm bảo chỉ số GNH. “Nhưng đồng thời, chúng ta có thể thấy rõ sự sáo rỗng của mô hình đó. Nếu chỉ số hạnh phúc đó thực sự chính xác, sao mọi người lại rời đi?”, ông nói.

“Thành phố chánh niệm”

Năm nay, Thủ tướng Bhutan Tshering Tobgay quyết định phát triển bộ chỉ số hạnh phúc 2.0, mô hình phân tích chú trọng vào kinh tế, và nói rằng chính phủ “đã thất bại về kinh tế”.

Muốn đảo ngược tình trạng di cư và thu hút đầu tư, du lịch, Bhutan chuẩn bị “cược một ván lớn”, theo The Guardian. Tháng 12/2023, Quốc vương Wangchuck công bố kế hoạch xây "thành phố chánh niệm" Gelephu ở miền Nam quốc gia.

Chiếm 2,5% diện tích lãnh thổ, thành phố này sẽ có 9 cây cầu và người dân có thể sinh sống và làm việc tại đây.

Thị trấn Gelephu được chính quyền Bhutan chọn làm nơi xây dựng "thành phố chánh niệm", khu vực có 10.000 người sinh sống và đa số là nông dân. Ảnh: DesignBoom.

Thời gian chính xác cũng như nguồn vốn xây dựng thành phố chưa được công bố. Trên trang thông tin của thành phố chánh niệm, chính quyền đang mời người dân quyên góp tiền và hiện vật để “cùng nỗ lực xây dựng quốc gia”.

Thành phố chánh niệm sẽ được xây dựng trên vùng đất hiện có 10.000 người sinh sống, đa số là nông dân - những người có chỉ số GNH ở mức 0,33, thấp nhất trong các nghề nghiệp được khảo sát ở Bhutan.

Chính quyền đã tạm dừng bán đất ở thị trấn Gelephu từ tháng 7/2023, vài tháng trước khi dự án thành phố chánh niệm được công bố. Người dân địa phương lo sợ họ phải di dời để nhường đất xây thành phố, theo Ram Karki, di dân Bhutan sống ở Hà Lan.

Ảnh quy hoạch kỹ thuật số của thành phố chánh niệm được chính quyền Bhutan công bố. Ảnh: DesignBoom.

Jan-Emmanuel De Neve, giáo sư kinh tế tại Oxford và là đồng tác giả Báo cáo Hạnh phúc Thế giới thường niên, cho biết nếu không có mức độ phát triển kinh tế nhất định, mọi người thường nghĩ mình đang gặp bất hạnh.

Các số liệu của Bhutan là minh chứng cho quan điểm này - những người trả lời "bản thân đang hạnh phúc" trong khảo sát GNH đều thuộc tầng lớp giàu có nhất quốc gia.

“Chúng ta không thể ngó lơ phát triển kinh tế và chỉ lo phát triển hạnh phúc”, GS De Neve nói. Theo ông, kinh tế là phần quan trọng trong đời sống con người và Bhutan nên tập trung nhiều hơn vào GDP đầu người thay vì GNH.

Vương hậu tài sắc, xuất thân quý tộc của Bhutan Hoàng hậu trẻ nhất thế giới Jetsun Pema từng theo học nghệ thuật tại Anh và biết nói 3 thứ tiếng. Bà xuất thân từ dòng dõi cao quý ở Bhutan. 08:31 24/9/2022