ThS.BS Nguyễn Huy Cường, Phòng khám Nội tiết Thái Hà, Hà Nội, chia sẻ mới đây, một nam giới tới khám vì người bị mọc các mụn lạ bất thường. Bác sĩ chẩn đoán u vàng phát ban.
Trước đó, bệnh nhân này đã đi khám da liễu và mua thuốc về bôi nhưng không đỡ. Bác sĩ cho biết anh bị tăng triglycerid, rối loạn mỡ máu. Việc tăng triglycerid cộng với những ngày nắng nóng giải nhiệt bằng bia, khiến bệnh trở nên nặng.
U lạ khắp người
Bệnh nhân Đỗ Văn K. (34 tuổi, Quảng Yên, Quảng Ninh), nhập Bệnh viện Nội tiết Trung ương trong tình trạng xuất hiện các nốt đặc nhân vàng, viền đỏ xung quanh tập trung dày đặc ở mặt sau cẳng, cánh tay, vùng lưng, bụng và đùi hai bên, kèm theo mệt mỏi, gầy sút cân, tiểu nhiều, uống nhiều.
Theo lời bệnh nhân kể, trước khi vào viện khoảng 3 tháng, người này tự nhiên xuất hiện các nốt đặc có nhân vàng, đỏ bên ngoài, kích thước 1-3 mm, ở vùng lưng, bụng, cánh cẳng tay, đùi cẳng chân 2 bên, không đau, không ngứa, không gây cảm giác khó chịu gì.
 |
| Hình ảnh u vàng bệnh nhân tới khám chỗ bác sĩ Nguyễn Huy Cường. Ảnh: Infonet. |
Ban đầu, anh K. chỉ nghĩ đơn thuần đó là những nốt mụn ngoài da nên tự ý nặn. Những nốt nhỏ, sau khi nặn nhân vàng, thì thâm lại, đóng vảy; các nốt to hơn rất khó nặn.
Đồng thời, các nốt này có xu hướng ngày càng lan rộng và dày đặc hơn ở các vị trí trên. Sau đó, anh K. quyết định đi khám chuyên khoa Da liễu tại Bệnh viện Uông Bí - Thụy Điển (Quảng Ninh), được kê đơn thuốc trong một tháng.
Sau dùng thuốc, các nốt đặc nhân vàng viền đỏ không có xu hướng giảm mà còn tăng lên, bệnh nhân vô cùng lo lắng. Anh K. đến Bệnh viện Nội tiết Trung ương khám, bác sĩ cho biết nguyên nhân là rối loạn lipit máu tăng triglycerid và đái tháo đường tuyp 2.
Theo ThS.BS Nguyễn Thị Thu Hương, Phó trưởng khoa Thận - Tiết niệu, Bệnh viện Nội tiết Trung ương, u vàng phát ban (erruptive xanthomas) là tổn thương da lành tính, gây ra bởi sự lắng đọng cục bộ của lipid đặc biệt là triglycerid trong lớp hạ bì. Biểu hiện của u vàng phát ban là các nốt đặc, sẩn màu vàng hồng có kích thước khác nhau từ 1-4 mm, thường xuất hiện ở vị trí mặt duỗi các chi và mông, lưng.
Tình trạng này thường có đặc trưng nồng độ triglycerid huyết thanh tăng cao và bệnh lý đái tháo đường kiểm soát kém hoặc mới được chẩn đoán. Khoảng 10% bệnh nhân tăng triglycerid máu nặng có biểu hiện u vàng phát ban trên da.
Trường hợp của bệnh nhân K. cũng là một trong những ca bệnh đặc biệt của tăng triglycerid máu nặng với biểu hiện trên da kèm theo đái tháo đường mới được chẩn đoán.
 |
| Hình ảnh chân tay của bệnh nhân. Ảnh. Infonet. |
Điều trị như thế nào?
Để chẩn đoán u vàng phát ban thường dựa vào biểu hiện da trên lâm sàng, nhưng để chẩn đoán xác định cần phải sinh thiết nốt sẩn tìm tế bào bọt (đại thực bào ăn lipid).
Nồng độ triglycerid tăng cao sẽ làm tăng nguy cơ viêm tụy cấp và bệnh lý mạch vành (cơn đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim), từ đó có thể dẫn đến giảm chất lượng cuộc sống, làm nặng lên tình trạng bệnh tật hoặc tử vong.
Cũng theo bác sĩ Hương, bệnh nhân tăng triglycerid nặng nói chung, cũng như bệnh nhân K. nói riêng, cần phải xác định xem rối loạn lipid máu này có tính chất gia đình không, dựa vào xét nghiệm định lượng apolipoprotein.
Đồng thời, cần khai thác thêm tiền sử gia đình của những bệnh nhân này về tình trạng thừa cân, béo phì, đái tháo đường kiểm soát kém hay đã được chẩn đoán rối loạn lipid máu để có biện pháp thay đổi lối sống và điều trị phù hợp.
Điều trị bao gồm kiểm soát tình trạng tăng triglycerid máu kèm kiểm soát đường máu chặt chẽ. Cần hướng dẫn bệnh nhân thay đổi lối sống bằng cách giảm cân, giảm lượng carbonhydrat ăn vào, tập thể dục, bỏ thuốc lá, hạn chế rượu, bia.
Bệnh nhân thừa cân, béo phì, nên giảm khoảng 5%-10% trọng lượng cơ thể. Chế độ ăn phù hợp, ăn giảm muối, tăng lượng chất xơ (rau xanh) 30-40 gram/ngày; nên ăn nhiều rau xanh khi đầu bữa để giảm hấp thu carbonhydrat; hạn chế lượng chất béo trong ngày bằng cách giảm ăn béo bão hòa (như mỡ động vật, bơ, pho mai..); nên ăn các loại thực phẩm chứa chất béo không bão hòa như dầu thực vật, các loại hạt như lạc, hướng dương, cá.
Đồng thời, cần giảm lượng carbonhydrat trong ngày tùy thuộc tình trạng bệnh nhân. Nên ăn chế độ giảm khoảng 500 kcal/ngày, duy trì lượng calo khoảng 800-1500 kcal/ngày.
Cần duy trì tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày và ít nhất 150 phút/tuần, tăng cường dần độ mạnh của các bài tập từ đi bộ nhanh, chạy bộ, aerobic, bóng chuyền, bóng đá, tập các bài tập đối kháng như nhấc tạ, squats.
Những bệnh nhân đang hút thuốc lá phải bỏ càng sớm càng tốt, vì hút thuốc lá làm tăng nguy cơ bệnh lý tim mạch (đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim, tắc mạch chi...).
Hạn chế rượu bia cũng rất cần thiết, góp phần làm giảm các nguy cơ bệnh tim mạch. Về điều trị bằng thuốc, chủ yếu dùng các nhóm thuốc làm giảm triglycerid (fibrat) và LDL cholesterol (statin), đồng thời kiểm soát chặt chẽ đường máu, duy trì HbA1C < 7%.
Điểm lưu ý là bệnh nhân phải tuân thủ điều trị, không tự ý dừng thuốc mà chưa có sự cho phép của bác sĩ. Nếu tự ý dừng thuốc, chỉ số triglycerid có thể tăng cao trở lại và gây ra các nguy cơ về tim mạch, cũng như viêm tụy cấp.
Cũng theo bác sĩ Hương, trung bình u vàng phát ban thường biến mất sau khoảng 8 tuần điều trị. Bệnh nhân nên đi khám định kỳ một tháng/lần để theo dõi và điều chỉnh liều thuốc.
Người dân nên tầm soát tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid và đường máu của thành viên trong gia đình bệnh nhân.
