|
|
Một dược sĩ chuẩn bị vaccine Pfizer-BioNTech. Ảnh: AP. |
Để chứng minh cho việc phát triển vaccine rất phức tạp, Insider đã đưa ra những thông tin cụ thể về khoảng thời gian phát triển vaccine của các căn bệnh truyền nhiễm trong lịch sử.
Bệnh đậu mùa
Năm 1796, ông Edward Jenner ở Anh đã nghiên cứu thành công vaccine đậu mùa đầu tiên trên thế giới.
Đến những năm 1950, các phương pháp điều trị bằng vaccine của Edward Jenner mới bắt đầu loại bỏ căn bệnh này ở một số quốc gia. Sau đó, năm 1980, bệnh đậu mùa đã bị loại bỏ hoàn toàn trên thế giới thông qua các nỗ lực tiêm chủng.
Dịch hạch
Dịch hạch là một trong những căn bệnh lâu đời và nguy hiểm nhất thế giới với đỉnh điểm là gần 200 triệu ca tử vong trong suốt lịch sử loài người. Hiện tại, căn bệnh này vẫn hoành hành ở một số khu vực.
Dịch hạch có thể điều trị bằng thuốc kháng sinh. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng vaccine mới là lựa chọn khả thi nhất để ngăn chặn sự lây lan của dịch hạch trong dài hạn.
Năm 2018, WHO đã tạo hồ sơ các sản phẩm vaccine phòng bệnh dịch hạch, trong đó bao gồm 17 loại vaccine có khả thi, đang được thử nghiệm lâm sàng và tiến tới mục tiêu được FDA phê duyệt.
Sốt thương hàn
Sốt thương hàn là bệnh gây tử vong ở người. Căn bệnh này có thể lây lan qua thức ăn và nước uống. Năm 1896, các nhà khoa học nước Đức đã bắt đầu nghiên cứu vaccine phòng bệnh thương hàn.
Đến năm 1909, bác sĩ Frederick F. Russell nghiên cứu thành công vaccine thương hàn đầu tiên ở Mỹ. Vài năm sau đó, vaccine này được sử dụng cho mục đích quân sự. Năm 1914, vaccine sốt thương hàn đã được cung cấp cho toàn bộ người dân nước Mỹ.
 |
| Người dân tiêm vaccine sốt vàng da tại bệnh viện ở Brasilia, Brazil, năm 2008. Ảnh: AP. |
Sốt vàng da
Dịch bệnh sốt vàng da đã gây tử vong ở người trong một thời gian dài. Nó được biết đến là mối đe dọa của toàn thế giới.
Năm 1918, các nhà nghiên cứu làm việc cho Viện Rockefeller đã phát triển thứ mà họ cho là vaccine phòng bệnh sốt vàng thành công đầu tiên. Tuy nhiên, năm 1926, Max Theiler đã chứng minh điều ngược lại và loại vaccine bị lỗi này đã ngừng sản xuất.
Hơn một thập kỷ sau, vào năm 1937, Theiler đã tạo ra vaccine phòng bệnh sốt vàng an toàn và hiệu quả đầu tiên.
Cúm
Bệnh cúm có lịch sử lâu dài, gây tử vong cho hàng triệu người trên toàn thế giới. Từ những năm 1930, các nhà khoa học đã bắt đầu tìm hiểu sự phức tạp của virus cúm. Mãi đến năm 1945, vaccine phòng bệnh cúm đầu tiên mới được chấp thuận sử dụng ở Mỹ.
Hai năm sau đó, các nhà nghiên cứu đã đưa ra kết luận rằng thành phần của virus cúm có sự thay đổi theo mùa với 2 loại virus chính là cúm A và cúm B, cùng nhiều chủng virus mới mỗi năm. Điều này khiến cho việc tiêm chủng vaccine cũ trở nên vô hiệu. Các nhà khoa học đã phải điều chỉnh vaccine cúm hàng năm.
Hiện nay, WHO đã nghiên cứu vaccine cúm theo mùa bằng cách sử dụng dữ liệu thu thập được từ các trung tâm giám sát dịch cúm và dựa trên 3 chủng virus cúm có nhiều khả năng lưu hành nhất trong mùa sắp tới.
Sởi, quai bị và rubella (MMR)
Sởi, quai bị và rubella là những bệnh truyền nhiễm từng gây tử vong ở người trên diện rộng. Trong suốt những năm 1960, các loại vaccine riêng lẻ cho mỗi loại bệnh này đã được nghiên cứu thành công.
Cụ thể, năm 1963, vaccine bệnh sởi ra đời. Tiếp đó, vaccine bệnh quai bị và rubella cũng lần lượt được nghiên cứu thành công vào các năm 1967, 1969.
Đến năm 1971, Maurice Hilleman thuộc Viện nghiên cứu trị liệu Merck đã phát triển loại vaccine kết hợp (MMR) có thể cung cấp khả năng miễn dịch cho cả 3 loại virus sởi, quai bị và rubella.
"Một liều vaccine MMR có hiệu quả 93% đối với bệnh sởi, 78% đối với bệnh quai bị và 97% đối với bệnh rubella. Hai liều vaccine MMR có hiệu quả 97% đối với bệnh sởi và 88% đối với bệnh quai bị", CDC thông tin.
Bệnh than
Vaccine phòng bệnh than đã được các nhà khoa học tiến hành nghiên cứu vào năm 1881. Đến năm 1937, Max Sterne đã nghiên cứu thành công một loại vaccine phòng bệnh than sử dụng cho gia súc, nhằm giảm sự lây truyền virus từ động vật sang người.
13 năm sau, vaccine bệnh than đầu tiên dành cho người đã được tạo ra. Loại vaccine này được cung cấp cho những người làm việc trong các nhà máy chế biến thịt động vật ở Mỹ.
Năm 1970, vaccine bệnh than ở người được cập nhật và phát triển để sử dụng cho đến ngày nay.
 |
| Vaccine thủy đậu ra đời vào những năm 70 của thế kỷ trước. Ảnh: Regencyhealthcare. |
Thủy đậu
Bệnh thủy đậu từng bị chẩn đoán nhầm là bệnh đậu mùa cho đến cuối những năm 1800.
Vào những năm 1950, các nhà khoa học đã phân biệt bệnh thủy đậu với bệnh zona. Đến những năm 1970, vaccine phòng thủy đậu đầu tiên đã ra đời ở Nhật Bản. Năm 1995, loại vaccine này được cấp phép sử dụng ở Mỹ.
Zona (herpes zoster)
Bệnh zona (bệnh giời leo hoặc bệnh herpes zoster) bắt nguồn từ cùng một loại virus gây bệnh thủy đậu. Mối liên hệ giữa bệnh zona và bệnh thủy đậu lần đầu tiên được phát hiện vào năm 1953.
Đến năm 2006, loại vaccine zona đầu tiên được cấp phép ở Mỹ. Năm 2018, Ủy ban Cố vấn Mỹ về thực hành tiêm chủng đã cấp phép một loại vaccine zona mới, khuyến nghị cho người lớn từ 60 tuổi trở lên.
Viêm gan B
Viêm gan B là một loại virus do tiến sĩ Baruch Blumberg phát hiện vào năm 1965. Chỉ 4 năm sau, ông đã nghiên cứu thành công vaccine viêm gan B đầu tiên trên thế giới.
Đến năm 1981, FDA đã phê duyệt vaccine viêm gan B thương mại đầu tiên. Sau đó, năm 1986, một loại vaccine tổng hợp mới đã ra đời và thay thế vaccine ban đầu.
Viêm gan B có thể gây ung thư gan nên vaccine này cũng được coi là vaccine chống ung thư đầu tiên trên thế giới.
Virus u nhú ở người (HPV)
Virus gây u nhú ở người (HPV) là bệnh lây truyền qua đường tình dục phổ biến nhất ở Mỹ. Các nghiên cứu cho thấy hơn 80% phụ nữ sẽ nhiễm virus này vào một thời điểm nào đó trong đời.
HPV được cho là nguyên nhân gây ra 70% trường hợp ung thư cổ tử cung và có thể khiến hàng trăm nghìn người tử vong vào mỗi năm.
Vaccine HPV đầu tiên được phát triển ở Mỹ vào năm 2006. Các nghiên cứu sau đó đã phát triển thêm 2 loại vaccine phòng căn bệnh này.
Covid-19
Trong giai đoạn đầu của đại dịch Covid-19, tiến sĩ Anthony Fauci - chuyên gia hàng đầu về bệnh tật Mỹ - đã phát biểu trước Quốc hội rằng vaccine phòng bệnh này có thể được phát triển vào cuối năm 2020 và sẵn sàng sử dụng vào năm 2021.
Đến tháng 12/2020, Sandra Lindsay - một y tá chăm sóc đặc biệt - đã trở thành người đầu tiên ở Mỹ (ngoài các cuộc thử nghiệm lâm sàng) được tiêm vaccine Covid-19.
Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), hiện tại, 4 loại vaccine Covid-19 đã được cấp phép ở Mỹ là Pfizer-BioNTech, Moderna, Johnson & Johnson và Novavax.
Muốn ăn uống lành mạnh nhưng hay stress công việc? Muốn tập thể dục đều đặn nhưng hay làm việc trễ? Mục Sức khỏe của Zing giới thiệu một số sách để đồng hành cùng bạn từ phòng gym đến đường chạy, từ văn phòng đến bếp ăn. Tuyển tập này sẽ cung cấp thêm nhiều lựa chọn, và bớt đi một số nỗi lo trên hành trình cân bằng cuộc sống hiện đại.
