Chuyển thể từ vở kịch In Moonlight Black Boys Look Blue (tạm dịch: Những chàng trai da đen buồn bã dưới ánh trăng) của nhà biên kịch mới nổi Tarell Alvin McCraney, bộ phim Moonlight do đạo diễn Barry Jenkins thực hiện là ba lát cắt trong cuộc đời đầy biến cố của Chiron: từ nhóc là “Little” nhỏ bé ít nói (Alex Hibbert), tới cậu học sinh nhạy cảm Chiron (Ashton Sanders), và cuối cùng là chàng thanh niên trải đời “Black” (Trevante Rhodes).
Câu chuyện đời một thanh niên da màu đồng tính
Không cha, “Little” lớn lên bên người thân duy nhất là bà mẹ nghiện ngập Paula (Naomie Harris) trong cảnh túng thiếu điển hình của cộng đồng da đen nghèo khó tại thành phố biển Miami, Mỹ.
Chẳng thể tìm thấy niềm vui khi đến chiếc TV độc nhất trong nhà cũng bị mẹ đem đi cầm cố, lại bị chúng bạn thường xuyên bắt nạt vì tính tình dịu dàng không đúng “chất” dân da đen, “Little” phải câm lặng chịu đựng sự trớ trêu của số phận cho đến ngày cậu gặp được Juan (Mahershala Ali) - gã đàn ông kiếm sống bằng nghề buôn ma túy, nhưng lại có tính cách cao thượng hiếm có.
Có lẽ nhìn thấy ở “Little” hình bóng của chính bản thân hồi thơ bé, Juan cùng cô bạn gái xinh đẹp Teresa (Janelle Monáe) sẵn sàng dang rộng vòng tay che chở, tiếp thêm cho cậu bé nghị lực sống bằng tình yêu thương, sự trân trọng, và những câu chuyện ý nghĩa về sự kiên cường của cộng đồng người Mỹ gốc Phi.
 |
| Moonlight của đạo diễn Barry Jenkins là ba lát cắt về cuộc đời của Chiron - một thanh niên da màu đồng tính. |
Juan cũng chính là người truyền cho “Little” tình yêu với biển cả qua những bài học bơi trong làn nước ấm của vịnh Caribê dưới ánh trăng sáng. Bên cạnh Juan và Teresa, “Little” còn tìm được người bạn thân đầu đời. Đó là “Kev” (Jaden Piner) gan góc, người giúp “Little” có đủ dũng khí đương đầu với lũ nhóc đầu gấu đồng trang lứa.
Ở lát cắt thứ hai của Moonlight, “Little” trở thành cậu thiếu niên Chiron mảnh khảnh, nhưng vẫn nhạy cảm như ngày nào. Cái khí chất “chẳng giống người da đen mạnh mẽ” từng khiến cậu bị lũ bạn bắt nạt thuở nào hóa ra lại có lời giải thích hết sức giản đơn: Chiron là người đồng tính.
Sống giữa cộng đồng nơi đồng tính luyến ái là điều bị coi là nhơ bẩn đáng xấu hổ, Chiron thực sự phải trải qua những năm tháng còn khó khăn hơn cả thời thơ ấu, nhất là khi bà Paula ngày một chìm sâu trong cơn nghiện, và Juan thì đã không còn ở cạnh cậu.
Cậu bạn gan góc “Kev” lúc này trở thành Kevin (Jharrel Jerome) điển trai, thế chỗ Juan làm người mà Chiron có thể trút bầu tâm sự dưới ánh trăng bên bờ cát trắng Miami. Nhưng cái sự ẩm ương của tuổi mới lớn lại khiến cuộc đời Chiron ngoặt sang một hướng khác.
Đến lát cắt cuối cùng của Moonlight, khán giả được thấy dấu ấn của một số phận chìm nổi in hằn lên khuôn mặt Chiron - người nay đã trở thành chàng thanh niên có cơ bắp cuồn cuộn “Black” - với những giấc mơ còn dang dở trong đời.
“Brokeback Mountain phiên bản da màu”
Trong vài năm trở lại đây, đề tài xung đột xã hội và sắc tộc với tâm điểm là cộng đồng người Mỹ gốc Phi là đề tài ưa thích của Hollywood với nhiều tác phẩm đề cập tới muôn mặt số phận người Mỹ da màu, cũng như sự kìm kẹp đè nén mà họ phải chịu đựng xuyên suốt chiều dài lịch sử.
Được chuyển thể từ một vở kịch của tác giả da màu, do một đạo diễn da màu dàn dựng, và có dàn diễn viên cũng toàn người da màu, Moonlight từng được dự đoán là tác phẩm mang thông điệp dành cho cuộc đấu tranh đòi quyền bình đẳng của người da màu tại xứ sở cờ hoa.
 |
| Tuy muốn đề cập tới nhiều vấn đề xã hội liên quan tới người da màu, nhưng Moonlight thực tế mang tính phổ quát rất lớn và khiến khán giả dễ dàng liên tưởng tới Brokeback Mountain. |
Quả thực, bộ phim lấy bối cảnh chính là cộng đồng ngập ngụa trong khốn khó, ma túy, và tội ác của người da màu tại thành phố nghỉ mát nổi tiếng Miami, cũng như tác động của hoàn cảnh sống tới số phận những đứa trẻ da đen nơi đây.
Nhưng với tác phẩm điện ảnh thứ hai trong sự nghiệp, đạo diễn Barry Jenkins đã vượt qua giới hạn của một bộ phim lấy đề tài xã hội thông thường, bởi số phận của Chiron, của Kevin, của Juan có sức phổ quát rất lớn.
Khi nhắc tới sự xa lánh, khinh bỉ mà xã hội dành cho người đồng tính luyến ái, hẳn nhiều khán giả sẽ nhớ ngay tới mối tình cay đắng giữa Ennis Del Mar (Heath Ledger) và Jack Twist (Jake Gyllenhaal) trong Brokeback Mountain.
Đó là tác phẩm thuộc hàng xuất sắc về đề tài đồng tính trong lịch sử Hollywood, với câu chuyện cảm động về những người đi tìm tình yêu, đi tìm lấy lẽ sống cho chính bản thân.
Moonlight thực chất cũng là một bộ phim như thế. Tuy Jack và Ennis da trắng, Chiron và Kevin da màu, tuy Jack và Ennis yêu nhau đến cuồng si bất chấp tất cả, tuy tình cảm giữa Chiron và Kevin chỉ là rung động đầu đời nhẹ nhàng, trong sáng, nhưng bộ phim của Barry Jenkins vẫn mang lại cho người xem sự xúc động và cảm giác đau xót về những cuộc đời và giấc mơ dang dở mà đạo diễn Lý An từng truyền đạt cách đây 12 năm.
Nhờ ý tứ sâu sắc mang đậm tính điện ảnh ấy mà Moonlight có nội dung liền mạch, dễ theo dõi, dễ cảm thụ, bất chấp việc tác phẩm được chia làm ba phần riêng biệt, với nhiều khoảng lặng không âm nhạc, không lời dẫn và những câu hỏi không lời giải đáp như chuyện gì đã xảy ra với Juan, với Kevin, với Paula, hay với chính Chiron giữa ba lát cắt cuộc đời ấy.
Cái tài của đạo diễn Barry Jenkins và cộng sự
Trong Thần thoại Hy Lạp, Chiron là vị Nhân Mã được kính trọng bậc nhất nhờ tài năng, nhân cách, và công lao dạy dỗ nhiều người anh hùng. Chẳng có tài năng gì đặc biệt, nhưng Chiron của Moonlight cũng sở hữu tâm hồn trong sáng, vị tha, với tình cảm chân thành không bao giờ đổi thay dành cho những người thân thiết, bất chấp sự vùi dập của phong ba bão táp cuộc đời.
Với sự chăm chút đến từng chi tiết nhỏ nhất xuyên suốt ba lát cắt trong phim của Barry Jenkins, quả không ngoa khi nói rằng Chiron là một trong những nhân vật da màu đáng nhớ nhất của điện ảnh Hollywood vài năm trở lại đây, và cũng là một trong những hình tượng nhân vật đồng tính luyến ái được xây dựng đẹp nhất, gần gũi nhất của điện ảnh Mỹ đương đại.
 |
| Chiron của Moonligt xứng đáng là một trong những nhân vật da màu hay nhất trong nhiều năm trở lại đây nhờ tài xây dựng của Barry Jenkins. |
Không cần gò ép nhân vật vào bi kịch của bạo lực hay nước mắt, Barry Jenkins vẫn khiến khán giả phải dõi theo từng bước đi trong đời của Chiron, phải nhói đau mỗi lần chứng kiến tâm hồn trong sáng, nhạy cảm của Chiron bị tổn thương bởi định kiến, bất hạnh đến từ cuộc đời.
Thành công ấy của Moonlight có sự đóng góp rất lớn của bộ ba Hibbert, Sanders và Rhodes - ba diễn viên được giao nhiệm vụ khắc họa ba gương mặt của Chiron trong ba giai đoạn cuộc đời.
Với Alex Hibbert, đó là một “Little” ngây thơ, trong sáng. Với Ashton Sanders, đó là một Chiron chập chững mới bước vào đời. Còn với Trevante Rhodes, đó là một “Black” mạnh mẽ, nhưng chưa bao giờ mất đi sự nhạy cảm.
Đạo diễn Barry Jenkins đã rất tài tình khi quay riêng rẽ từng phân đoạn với mỗi diễn viên, không để họ tiếp xúc với nhau trong suốt quá trình làm việc. Do đó, cách ứng xử và điệu bộ của họ rất khác nhau, giúp tạo dựng rõ nét hơn tác động của những giấc mơ tan vỡ đến cuộc đời của Chiron từ khi thơ ấu tới lúc trưởng thành.
Tuy “ánh trăng” của Moonlight phần lớn được dành cho Chiron, nhưng điều đáng khen là đạo diễn Barry Jenkins không vì thế mà bỏ qua việc xây dựng hình ảnh, tính cách cho các nhân vật phụ xoay quanh cuộc đời chàng trai đồng tính.
Với một kịch bản không quá nhiều lời thoại nhưng rất chú trọng tới từng cử chỉ, ánh mắt của mỗi nhân vật, Moonlight đã hoàn toàn thành công trong việc xây dựng những cuộc đời riêng biệt, những hình ảnh riêng biệt cho tuyến nhân vật phụ như Teresa, như Paula, như Juan, bất chấp thời lượng xuất hiện hạn chế của họ.
 |
| Phần hình ảnh và âm nhạc của Moonlight hết sức ấn tượng, dù đây chỉ là tác phẩm điện ảnh độc lập có kinh phí sản xuất 5 triệu USD. |
Bất chấp nguồn kinh phí hạn hẹp chỉ 5 triệu USD, Moonlight vẫn khiến người xem phải ngưỡng mộ bởi phần hình ảnh và âm nhạc thuộc hàng đáng nhớ nhất năm 2016.
Tuy được ghi hình bằng máy quay kỹ thuật số, nhưng dưới tài năng của quay phim James Laxton, bộ phim sở hữu những góc quay rộng, màu sắc ấm áp, khiến gợi nhớ tới các tác phẩm quay kiểu truyền thống.
Đối với mỗi lát cắt của Moonlight, tông màu và độ tương phản của hình ảnh cũng được Laxton và Barry Jenkins điều chỉnh để phản chiếu sự thay đổi trong cuộc đời Chiron. Càng về sau, phim càng mang gam màu trầm buồn, u tối, hoàn toàn trái ngược với sự tươi sáng ở đầu phim.
Cũng như những thông điệp tế nhị, nhẹ nhàng không gượng ép của kịch bản, sự thay đổi về mặt hình ảnh của Moonlight được điều chỉnh tinh tế, vừa đủ để khán giả thấy sự khác biệt giữa ba phần, nhưng cũng không đột ngột đến mức cắt đứt mạch cảm xúc của tác phẩm.
Hòa nhịp ăn ý với phần hình ảnh ấy còn là mảng nhạc phim ấn tượng do nhạc sĩ Nicholas Britell biên soạn. Đó là sự pha trộn sáng tạo giữa hip hop - dòng nhạc đặc trưng cho văn hóa da màu - với những bản nhạc cổ điển, giúp tạo ra sức nặng tình cảm cho toàn tác phẩm.
Moonlight thực sự là một thành công trọn vẹn về mặt nghệ thuật của điện ảnh Hollywood trong năm 2016, và nó hoàn toàn xứng đáng với giải Quả cầu vàng 2017 hạng mục Phim truyện xuất sắc - Thể loại chính kịch, qua đó trở thành ứng cử viên tiềm tàng trên đường đua Oscar.
Tuy nhiên, điều đáng quý nhất của bộ phim là việc đạo diễn Barry Jenkins đã vượt qua những lo toan chủ đạo về sắc tộc, về tự do, về công bằng của dòng phim da màu để chạm tới suy nghĩ về nhân sinh quan, về thế giới quan mà bất cứ xã hội nào, thời đại nào con người cũng vấp phải, bất kể màu da, xuất thân của họ.
Với Moonlight, thay vì khai thác bi kịch, xung đột sắc tộc của xã hội Mỹ đương đại, đạo diễn Barry Jenkins đã sẻ chia với khán giả theo lối nhẹ nhàng, sâu lắng về cách bảo vệ sự trong sáng của các tâm hồn thơ bé trước định kiến xã hội, về cách tìm thấy lẽ sống để vượt qua sóng gió cuộc đời, vượt qua những giấc mơ chẳng bao giờ trở thành hiện thực.
Có lẽ ông muốn nói với tất cả rằng: hãy nghĩ đẹp, và sống đẹp như ánh trăng sáng trên biển đêm, như Moonlight - một trong những bộ phim đẹp nhất của điện ảnh thế giới 2016.
Zing.vn đánh giá: 4,5/5
