 |
| Công nghệ tế bào gốc ở Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ. Ảnh minh hoạ: Shutterstock. |
Trong bối cảnh công nghệ tế bào và sản phẩm từ tế bào đang được xem là lĩnh vực chiến lược trong y học, Bộ Y tế cảnh báo thực trạng nhiều cơ sở y tế và thẩm mỹ viện tự ý triển khai kỹ thuật này mà không qua kiểm định, tiềm ẩn rủi ro cho sức khỏe người dân.
Sự thật phía sau cơn sốt tế bào gốc
Tại hội thảo xây dựng tiêu chuẩn quốc gia cho tế bào và sản phẩm từ tế bào sử dụng trong nghiên cứu, do Bộ Y tế tổ chức ngày 6/10, ông Nguyễn Ngô Quang, Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, cho biết công nghệ tế bào và sản phẩm từ tế bào là một trong những công nghệ chiến lược được Đảng và Nhà nước xác định ưu tiên trong giai đoạn 2025-2030.
Công nghệ tế bào đóng vai trò quan trọng trong y tế và chăm sóc sức khỏe, góp phần tạo ra các phương pháp điều trị mới, nâng cao chất lượng sống cho người dân.
"Đây là lĩnh vực đã được Bộ Y tế báo cáo Ban Bí thư và được đưa vào Quyết định 1131 của Chính phủ, nằm trong nhóm ít các công nghệ chiến lược của quốc gia", TS Quang nói.
Chủ trương phát triển công nghệ tế bào không chỉ nhằm khuyến khích các nhà khoa học, chuyên gia, doanh nghiệp đầu tư nghiên cứu mà còn hướng đến mục tiêu lâu dài là xây dựng hành lang pháp lý và tiêu chuẩn chất lượng tương thích với quốc tế.
Dù được định hướng là lĩnh vực trọng điểm, ông Nguyễn Ngô Quang cho rằng Việt Nam hiện chưa có luật chuyên ngành về tế bào học, đặc biệt là luật tế bào gốc. Bộ Y tế tạm thời quản lý lĩnh vực này theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh, cho phép triển khai các kỹ thuật mới trong khuôn khổ nghiên cứu và ứng dụng.
 |
| Lưu trữ tế bào gốc máu dây rốn tại Viện Huyết học - Truyền máu Trung ương. Ảnh: Công Thắng. |
Tuy nhiên, TS Quang nhấn mạnh chính khoảng trống pháp lý này đã khiến việc phát triển và ứng dụng tế bào trong y học thiếu kiểm soát.
"Trong thời gian qua, việc phát triển lĩnh vực này quả thật thiếu sự kiểm soát. Nhiều cơ sở y tế, phòng khám thẩm mỹ chính thức và không chính thức đã lợi dụng danh nghĩa ‘liệu pháp tế bào’ để thu hút khách hàng mà không qua kiểm định chất lượng", ông Nguyễn Ngô Quang cho hay.
Nhiều trường hợp nhập khẩu “tế bào gốc xách tay” từ nước ngoài, quảng cáo là có thể điều trị đủ loại bệnh từ da liễu, tim mạch đến thoái hóa khớp, trong khi không có cơ sở khoa học hay chứng nhận an toàn.
“Người dân bỏ ra số tiền rất lớn, nhưng không biết chất lượng tế bào họ đang được tiêm vào cơ thể là gì, có đảm bảo hay không. Đây là vấn đề rất nghiêm trọng", Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo nói thêm.
Cần cơ chế kiểm định độc lập và tiêu chuẩn quốc gia
Hiện nay, các sản phẩm tế bào chưa có quy định bắt buộc về kiểm định chất lượng trước khi sử dụng trên người, khác với các loại thuốc, dược phẩm hay vaccine là những sản phẩm đều phải qua khâu kiểm nghiệm nghiêm ngặt.
TS Quang cho biết trong năm nay, Bộ Y tế sẽ ban hành Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) về chất lượng tế bào và sản phẩm từ tế bào, trước mắt áp dụng cho hoạt động nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng. Sau đó, quy định này sẽ mở rộng sang lĩnh vực điều trị chính thức, mục tiêu là đảm bảo an toàn và hiệu quả cho người dân. Mọi kỹ thuật mới, dù tiên tiến đến đâu, cũng phải nằm trong khuôn khổ kiểm soát của cơ quan quản lý.
Song song với việc ban hành tiêu chuẩn, Bộ Y tế dự kiến xây dựng quy trình công nhận các phòng thí nghiệm và ngân hàng tế bào đủ điều kiện hoạt động, cũng như cơ chế giao nhiệm vụ cho các đơn vị kiểm định độc lập.
 |
| Bác sĩ Việt đã phát hiện ra cách sử dụng tế bào gốc từ dây rốn để chữa lành các vết thương. |
Một câu hỏi đặt ra là các ngân hàng mô và tế bào hiện đã được Bộ Y tế cấp phép có tự động được xem là đạt tiêu chuẩn hay không? Theo TS Quang, điều này cần được rà soát lại để đảm bảo tương thích với bộ tiêu chuẩn sắp ban hành.
"Ngân hàng mô hiện mới có chức năng lưu trữ. Còn nếu muốn sử dụng sản phẩm từ mô, tế bào đó cho điều trị thì phải tuân thủ thêm nhiều quy định khác", TS Quang giải thích.
Theo ông Quang, việc đầu tư cho các trung tâm kiểm định chất lượng và phòng thí nghiệm đạt chuẩn quốc tế đòi hỏi nguồn lực lớn, trong khi ngân sách nhà nước còn hạn chế. Vì vậy, hợp tác công - tư là hướng đi cần thiết.
"Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị đã nêu rõ những lĩnh vực mà đầu tư nhà nước chưa đủ thì cần khuyến khích khu vực tư nhân cùng tham gia. Đây là cơ hội để các doanh nghiệp đầu tư phòng lab, thiết bị và công nghệ hiện đại theo chuẩn quốc tế", ông Quang nêu.
Theo Bộ Y tế, điều quan trọng là phải đảm bảo tính minh bạch và tránh xung đột lợi ích trong mọi mô hình hợp tác, để đảm bảo quyền lợi cuối cùng vẫn thuộc về người bệnh. Mục tiêu cuối cùng không chỉ là khuyến khích nghiên cứu, mà là đảm bảo an toàn và hiệu quả cho người dân. Chúng ta phải tạo hành lang pháp lý, tiêu chuẩn hóa và kiểm soát chất lượng, để công nghệ tế bào phát triển đúng hướng, mang lại lợi ích thực sự cho sức khỏe cộng đồng.
Phát biểu tại hội nghị, TS.BS Nguyễn Tri Thức, Thứ trưởng Y tế, nhấn mạnh việc xây dựng các tiêu chuẩn chất lượng quốc gia là nhiệm vụ cấp bách để đảm bảo chất lượng sản phẩm dùng trong y tế, đặc biệt là tế bào và sản phẩm từ tế bào sử dụng trong nghiên cứu.
Theo bác sĩ Thức, những năm gần đây, liệu pháp tế bào, đặc biệt là ứng dụng tế bào gốc và tế bào miễn dịch tại Việt Nam, đã có những bước phát triển vượt bậc, mang lại hy vọng cho việc điều trị nhiều căn bệnh hiểm nghèo chưa có phương pháp điều trị hiệu quả. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng đặt ra thách thức lớn về quản lý, về khoa học, về đạo đức nghiên cứu.
Thế nào là chế độ ăn kiêng tốt nhất? Làm thế nào để ngừng lo lắng về cân nặng và tập trung vào việc sống lành mạnh? Để giải quyết mối quan tâm về vấn đề này, mục Sức khỏe của Znews giới thiệu bạn cuốn sách Chỉ dẫn để sống khỏe toàn diện của tác giả Shaun Francis. Sách sẽ giúp người đọc tập trung việc ăn uống lành mạnh, rèn luyện thể chất và giữ tinh thần minh mẫn trong thời buổi bận rộn.
