|
|
Vết sẹo phẫu thuật ung thư vú trên ngực của một bệnh nhân. Ảnh: Washington Post. |
Trong 10 năm gần nhất, tỷ lệ ung thư đại tràng ở những người có tuổi từ 25 đến 49 tăng mạnh ở 24 quốc gia. Tiêu biểu là Anh, Mỹ, Pháp, Australia, Na Uy và Argentina.
Những phát hiện ban đầu về xu hướng này được nhóm nghiên cứu quốc tế trình bày ở Đại hội Liên minh Kiểm soát Ung thư Quốc tế (UICC) ở Geneva (Thụy Sỹ) vào tháng 9/2024.
Các nhà khoa học thực hiện dự án đang làm việc ở Hiệp hội Ung thư Mỹ (ACS) và Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Nhóm đã khảo sát dữ liệu sức khỏe của người dân ở 50 quốc gia. 14 nước trong số đó có số ca ung thư tăng mạnh với những người dưới 50 tuổi. Ngày càng nhiều người mắc ung thư khi còn rất trẻ.
Ung thư vú, ung thư đại tràng, ung thư tuyến tụy là những căn bệnh thường gặp. Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được tìm ra. Song, các bác sĩ suy đoán lối sống thiếu khoa học cộng với môi trường làm việc không lành mạnh là hai trong nhiều nguyên nhân.
Con số báo động về độ tuổi mắc ung thư
Từ năm 1990 đến 2019, tỷ lệ ung thư khởi phát sớm trên toàn cầu tăng 79%, số ca tử vong do ung thư ở giới trẻ tăng 29%. Báo cáo trên tạp chí khoa học y tế The Lancet Public Health nhận xét số người mắc ung thư ở Mỹ tăng đều đặn giữa các thế hệ, đặc biệt ở gen X và Y.
Vấn đề ung thư khởi phát sớm trở nên đáng lo ngại đến mức nhiều diễn đàn y tế lớn như UICC muốn đẩy mạnh tuyên truyền càng sớm càng tốt. Họ mong các bác sĩ đa khoa nhận thức vấn đề để giảm nguy cơ tử vong đối với bệnh nhân trẻ tuổi.
“Khi bác sĩ nghe bệnh nhân 60 tuổi trình bày tình trạng sức khỏe về tình trạng khó đi ngoài, mệt mỏi và đầy hơi, họ sẽ nghĩ đến những căn bệnh nghiêm trọng như ung thư”, Sonali Johnson, người đứng đầu bộ phận vận động xã hội tại UICC, cho biết. “Nhưng khi nghe bệnh nhân 30 tuổi nói về điều này, họ chỉ nghĩ đến hội chứng ruột kích thích hoặc căng thẳng trong công việc. Thành ra nhiều bệnh nhân ung thư trẻ tuổi bỏ lỡ thời gian tốt nhất để chữa bệnh”.
 |
| Năm 2022, toàn thế giới có 20 triệu ca ung thư mới và 9,7 triệu ca tử vong vì ung thư, theo báo cáo của Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC). Ảnh: Freepik. |
Chuyên gia ung thư cho biết bệnh nhân mắc các bệnh như ung thư tuyến tụy thường có tuổi ngoài 70. Tuy nhiên, vẫn có người dưới 50 tuổi mắc bệnh.
“Trường hợp bệnh nhân mắc ung thư tuyến tụy khi dưới 40 tuổi không hiếm gặp”, Eileen O'Reilly, bác sĩ chuyên khoa ung thư tiêu hóa tại Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering ở New York (Mỹ), cho biết. “Gần như tuần nào cũng vậy. Tôi gặp những bệnh nhân đang ở độ tuổi đáng lẽ ra là đẹp nhất cuộc đời, họ đang có gia đình và mọi thứ để sống. Những hệ lụy của ung thư rất sâu sắc”.
Ước tính mới nhất về gánh nặng ung thư toàn cầu được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) cho thấy ngày càng nhiều người mắc ung thư dù ở độ tuổi rất trẻ.
Theo báo cáo của IARC, năm 2022, toàn thế giới có 20 triệu ca ung thư mới và 9,7 triệu ca tử vong vì ung thư. Ước tính, số người còn sống sau 5 năm được chẩn đoán mắc ung thư là 53,5 triệu người. Cứ 5 người trên thế giới thì có 1 người mắc ung thư, theo báo cáo được IARC công bố vào tháng 2.
Béo phì, thức khuya và vi nhựa
“Họ (bệnh nhân ung thư - PV) trẻ hơn, khỏe hơn và có thể chịu đựng cường độ điều trị tốt hơn. Tuy nhiên, khi đã mắc bệnh, sức khỏe của họ cũng suy giảm nhanh hơn”, bà nói. “Điều này gần như không tưởng. Ai có thể nghĩ một người 40 tuổi khỏe mạnh lại có thể mắc căn bệnh ác tính như thế?”.
Béo phì và chứng rối loạn chuyển hóa không thoát khỏi liên can. Một nghiên cứu gần đây cho thấy người trong độ tuổi từ 18 đến 40, bị thừa cân hoặc béo phì, có nguy cơ mắc đến 18 loại ung thư.
Báo cáo của Lancet phát hiện 10 trong số 17 loại ung thư đang gia tăng ở giới trẻ Mỹ là các khối u liên quan đến béo phì. Ví dụ, ung thư thận, buồng trứng, gan, tuyến tụy, túi mật và u tủy.
 |
| Béo phì do ăn quá nhiều đường, thực phẩm chế biến có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư thận, buồng trứng, gan, tuyến tụy... Ảnh: Freepik. |
“Họ ăn quá nhiều đường, thực phẩm chế biến nên đường huyết luôn ở mức cao. Tình trạng kháng insulin không chỉ tăng nguy cơ mắc tiểu đường mà còn gây ung thư”, Ogino, GS bệnh học tại Đại học Harvard và là người nghiên cứu về sự gia tăng của bệnh ung thư ở giới trẻ, chia sẻ trên BBC.
GS Ogino nói thêm giấc ngủ ngày càng ngắn của giới trẻ có thể là nguyên nhân. Nghiên cứu gần đây cho thấy giới gian ngủ trung bình của thanh thiếu niên trên thế giới giảm trung bình 60 phút mỗi đêm trong giai đoạn 1905-2008. Nghiên cứu vào năm 2021 ở Anh cho thấy giấc ngủ kém có thể gây ung thư.
Một số nhà khoa học lập luận con người có thể mắc ung thư khi tiếp xúc quá nhiều và gần với ánh sáng nhân tạo như đèn đường, điện thoại di động, máy tính bảng. Điều này làm đồng hồ sinh học rối loạn và tăng nguy cơ ung thư vú, ruột kết, buồng trứng, tuyến tiền liệt.
Tháng 6/2023, Frank Frizelle, bác sĩ phẫu thuật trực tràng tại Bệnh viện Christchurch, New Zealand, kêu gọi các chuyên gia về ung thư nghiên cứu kỹ lưỡng về mối quan hệ giữa hạt vi nhựa và ung thư đại tràng ở giới trẻ.
 |
| Một số nhà khoa học lập luận con người có thể mắc ung thư khi tiếp xúc quá nhiều và gần với ánh sáng nhân tạo như đèn đường, điện thoại di động, máy tính bảng. Ảnh: Kompasiana. |
Ông viết một bài báo có tiêu đề Liệu vi nhựa có thể là tác nhân gây ung thư trực tràng khởi phát sớm không?. Trong đó, bác sĩ lập luận sự xuất hiện của ung thư trực tràng ở những người dưới 50 tuổi trùng khớp với khung thời gian số vi nhựa xuất hiện theo cấp số nhân trong môi trường. Ông cho rằng các hạt siêu nhỏ này có thể phá vỡ lớp chất nhầy đại tràng, lớp bảo vệ niêm mạc ruột, tạo điều kiện cho độc tố tấn công, gây bệnh.
“Chúng ta vẫn còn cách xa để có thể xác định chính xác lý do bệnh nhân ung thư ngày càng trẻ”, BS O'Reilly nói. Theo bà, điều quan trọng là các nhà khoa học phải nhận thức về vấn đề này và tập trung nghiên cứu.
Vẫn có hy vọng
Tại cuộc họp thường niên năm 2024 của Hiệp hội Ung thư Lâm sàng Mỹ, các nhà khoa học đã chia sẻ không ít tin mừng đối với biện pháp điều trị ung thư, Guardian đưa tin. Một trong những tin vui nhất là Dịch vụ Y tế Quốc gia Vương Quốc Anh (NHS) ra mắt chương trình thử nghiệm vaccine ung thư đầu tiên trên thế giới.
Dữ liệu trình bày tại hội nghị cho thấy những bệnh nhân tiêm vaccine sau khi cắt bỏ khối u ác tính giai đoạn 3-4 có nguy cơ tử vong, tái bệnh thấp hơn 49% so với những người không tiêm.
Nghiên cứu đánh giá việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để hướng dẫn bệnh nhân cũng cho thấy nhiều triển vọng. Các bệnh nhân được AI hỗ trợ lên lịch tầm soát ung thư nếu họ bỏ lỡ hoặc không đến bệnh viện tầm soát.
 |
| Nhiều nhà khoa học đang tổ chức nghiên cứu các phương pháp hỗ trợ mang thai dành cho bệnh nhân ung thư. Ảnh: Faith Lim. |
Nghiên cứu được thực hiện với 2.400 bệnh nhân ung thư ở Mỹ và sử dụng AI có tên MyEleanor với chức năng cung cấp những cuộc trò chuyện mang tính y khoa, được cá nhân hóa cho bệnh nhân. 57% người trò chuyện với MyEleanor có ý thức hơn trong việc nội soi đại tràng, tầm soát ung thư từ sớm.
Ung thư khởi phát sớm cũng là một trong những vấn đề chính ở cuộc họp. Xu hướng nhiều người trẻ mắc ung thư gây lo ngại về khả năng sinh sản. Nhiều nhà khoa học đang tổ chức nghiên cứu các phương pháp hỗ trợ mang thai dành cho bệnh nhân ung thư.
“Viên đạn bạc” dành cho bệnh nhân ung thư vẫn chưa được phát hiện (và có thể không bao giờ). Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu cho thấy hy vọng bệnh nhân ung thư, dù ở độ tuổi nào, có nhiều hy vọng sống sót hơn trước đây.
Khi bước vào một căn phòng toàn những người xa lạ, chúng ta có thể cảm nhận được ai gây ấn tượng với mình chỉ dựa vào hình thức bên ngoài, nhờ vào “sự hấp dẫn giới tính", bao gồm những dấu hiệu về tuổi tác, giới tính, tình trạng sinh sản và phẩm chất của mỗi cá nhân, cùng với đó là các đáp ứng kích thích được lập trình đối với những đặc tính tình dục và cả những đặc điểm khác nữa.
