Nguyên nhân khiến ngày càng nhiều người mắc ung thư

Từ căn bệnh phổ biến ở người lớn tuổi, độ tuổi mắc ung thư đang trẻ hóa với tốc độ đáng kinh ngạc. Năm 2022, khoảng 16% trong số 20 triệu người mắc ung thư toàn cầu có tuổi dưới 50. Tỷ lệ mắc ung thư ở giới trẻ tăng đến 79% trong giai đoạn 1990-2019. Ba loại ung thư phổ biến nhất là trực tràng, vú và da, theo The Guardian.

Các yếu tố như di truyền không thể giải thích toàn bộ hiện tượng này. Chế độ ăn uống nhiều thực phẩm siêu chế biến, tiếp xúc liên tục với hóa chất vĩnh cửu và xu hướng sinh đẻ đang bị nghi ngờ là những yếu tố chính. Tuy nhiên, vẫn chưa có nghiên cứu nào xác định được nguyên nhân cốt lõi.

Ung thư trực tràng

Ung thư trực tràng là một trong những loại ung thư đang gia tăng nhanh nhất ở người dưới 50 tuổi, đặc biệt tại các quốc gia phát triển. Các chuyên gia nhấn mạnh rằng một trong những nguyên nhân chính có thể đến từ chế độ ăn uống, đặc biệt là thực phẩm siêu chế biến (UPF) và thịt chế biến sẵn.

Thịt chế biến, như giăm bông, xúc xích và thịt xông khói, là loại thực phẩm đã được xử lý bằng muối, nitrat hoặc hun khói để kéo dài thời gian bảo quản và cải thiện hương vị. Những hợp chất này khi được hấp thụ và phân hủy trong cơ thể có thể gây tổn thương tế bào ruột, tạo điều kiện cho ung thư phát triển.

Sophia Lowes, giám đốc thông tin y tế tại Cancer Research UK, cho biết: "Các phương pháp nấu thịt ở nhiệt độ cao, như nướng hoặc chiên, có thể giải phóng hóa chất gây tổn thương tế bào, làm tăng nguy cơ ung thư”.

Thực phẩm siêu chế biến chiếm 50-60% lượng năng lượng tiêu thụ hàng ngày ở nhiều quốc gia thu nhập cao. Ảnh: Shutterstock.

Yếu tố gây chú ý khác là thực phẩm siêu chế biến (UPF), như nước ngọt, bánh kẹo, thức ăn nhanh, chiếm 50-60% lượng năng lượng tiêu thụ hàng ngày ở nhiều quốc gia thu nhập cao. Một nghiên cứu tại Mỹ phát hiện rằng những người tiêu thụ nhiều UPF có nguy cơ mắc ung thư trực tràng cao hơn 29%.

Tuy nhiên, vấn đề ở chỗ UPF là một nhóm thực phẩm rộng lớn, từ bánh mì nguyên cám công nghiệp đến snack và nước ngọt. Kathryn Bradbury, nghiên cứu viên tại Đại học Auckland, cho biết: “Rủi ro nằm ở các thành phần cụ thể của một số loại UPF, không phải tất cả chúng.”

Aspartame, một chất tạo ngọt phổ biến trong các loại nước uống không đường, cũng đang bị nghi ngờ. Mặc dù nghiên cứu trên động vật cho thấy nó có "đặc tính gây ung thư", bằng chứng ở người vẫn còn thiếu thuyết phục. Nguyên nhân thật sự của ung thư trực tràng khởi phát sớm vẫn chưa được phát hiện.

Ung thư vú

Ung thư vú ở người trẻ dưới 50 tuổi không chỉ gia tăng mà còn trở thành một vấn đề đáng lo ngại toàn cầu. Trong đó, hai yếu tố được nhấn mạnh là hóa chất vĩnh cửu (PFAS) và xu hướng sinh đẻ.

PFAS, hay "hóa chất vĩnh cửu", được sử dụng rộng rãi trong các sản phẩm chống thấm nước, bao bì thực phẩm, mỹ phẩm, và đồ nấu nướng. Đây là những hợp chất không phân hủy dễ dàng trong tự nhiên, đồng thời có thể tích tụ trong cơ thể con người.

Theo Hannah Moody, giám đốc nghiên cứu tại Breast Cancer UK, PFAS hoạt động như chất phá vỡ nội tiết, bắt chước hormone estrogen hoặc làm tăng lượng estrogen tự nhiên trong cơ thể. Moody nhấn mạnh rằng tiếp xúc với PFAS, đặc biệt trong giai đoạn đầu đời hoặc khi mang thai, có thể gây ra “tác động suốt đời”, làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú.

Ung thư vú ở người trẻ dưới 50 tuổi không chỉ gia tăng mà còn trở thành một vấn đề đáng lo ngại toàn cầu. Ảnh: Shutterstock.

Xu hướng sinh con muộn, giảm tỷ lệ cho con bú và lối sống ít vận động là các yếu tố đáng chú ý. Có nghiên cứu cho thấy việc sinh con trước 30 tuổi và cho con bú làm giảm đáng kể nguy cơ ung thư vú. Cứ mỗi 12 tháng cho con bú, nguy cơ mắc ung thư vú giảm khoảng 4%.

Tuy nhiên, ở các quốc gia phát triển, nơi tỷ lệ sinh thấp và các bà mẹ thường không cho con bú lâu. Do đó mà nguy cơ mắc bệnh này tăng đáng kể. Mặc dù các yếu tố sinh sản có ảnh hưởng, các nhà khoa học khẳng định vẫn chưa thể giải thích rõ ràng xu hướng ung thư vú khởi phát sớm.

Ung thư da

Ung thư da là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở người dưới 50 tuổi, với các yếu tố nguy cơ chính bao gồm tia cực tím (UV) và hành vi tiếp xúc ánh nắng mặt trời.

James Larkin, bác sĩ tại bệnh viện Royal Marsden, giải thích phơi nắng quá mức và cháy nắng là nguyên nhân chính gây tổn thương DNA, dẫn đến đột biến gen và khối u ung thư.

Các chiến dịch giáo dục công chúng đã nâng cao nhận thức về tác hại của tia UV nhưng hành vi của người trẻ vẫn chưa thay đổi đáng kể. Catherine Olsen, nhà nghiên cứu tại Viện y khoa QIMR Berghofer, cho biết: “Người trẻ từ 15-24 tuổi thường ít sử dụng các biện pháp bảo vệ da như thoa kem chống nắng hay che chắn, làm tăng nguy cơ mắc bệnh”.

Ung thư da khởi phát sớm, thường do tiếp xúc quá nhiều với bức xạ UV, đang gia tăng ở các quốc gia như Anh và Mỹ. Ảnh: Dermcollective.

Ngoài ra, một số chuyên gia cho rằng tình trạng chẩn đoán quá mức đang xảy ra ở các nước như Mỹ và Anh. Số lượng xét nghiệm sàng lọc da tăng cao cùng với tiêu chuẩn chẩn đoán hạ thấp có thể dẫn đến kết quả "dương tính giả".

Giáo sư danh dự Marianne Berwick tại Đại học New Mexico cho biết việc phân loại tổn thương da đôi khi không chính xác do thiếu dữ liệu tiêu chuẩn hoặc kỹ thuật chẩn đoán. Vẫn cần thêm nghiên cứu để xác định mức độ ảnh hưởng thực sự của chẩn đoán quá mức.

Bất kể loại ung thư nào, mọi người có thể giảm nguy cơ bằng cách ngừng hút thuốc, giảm tiêu thụ rượu, duy trì cân nặng hợp lý, ăn uống cân bằng và bảo vệ bản thân khỏi ánh nắng mặt trời, Lowes cho biết.