Trong opera và nhạc cổ điển, nữ cao trữ tình (lirico soprano) được định nghĩa là một loại giọng nữ cao ấm áp, có độ sáng, giàu âm sắc, âm khu trung đầy đặn, bay bổng, mềm mại, thường thể hiện vai những người phụ nữ hiền lành, yếu mềm.
Có hai loại nữ cao trữ tình là full lirico soprano (nữ cao trữ tình đầy đặn) và light lirico soprano (nữ cao trữ tình mảnh).
Đặc trưng của full lirico soprano là âm sắc đầy đặn, có độ dày, khỏe, legato (hát liền note) phát triển với full voice (hát toàn giọng), có khả năng điều chỉnh âm lượng vừa phải trên quãng cao, âm lượng chắc chắn ở những quãng hát dài hơi. Điển hình cho loại giọng này là Lara Fabian, Celine Dion, Montserrat Caballe, Renee Fleming.
Điển hình của full lirico soprano trong opera là Montserrat Caballe với chất giọng đẹp như pha lê, mềm mại, ấm áp, legato uyển chuyển, hát nhỏ tiếng bậc thầy, nhưng cũng lên được những note cao uy lực, mạnh mẽ.
Lara Fabian là điển hình của full lirico soprano trong nhạc đại chúng với quãng trung phát triển, legato mượt mà, chất giọng ấm áp, mềm mại.
Đặc trưng của light lirico soprano là âm sắc mảnh, sáng, có khả năng chuyển giọng và pha giọng nhanh chóng, thực hiện kĩ thuật hoa mĩ dễ dàng hơn. Điển hình cho loại giọng này là Cyndi Lauper, Christina Aguilera, SoHyang, Kathleen Battle, Leona Lewis, Mirella Freni.
SoHyang là một điển hình của light lirico soprano trong nhạc đại chúng, với âm sắc mảnh, sáng, mềm, khả năng chuyển giọng và thực hiện kĩ thuật hoa mĩ rất linh hoạt, nhưng kém phát triển ở quãng trung. Với cấu tạo bộ máy phát âm đặc biệt, có thể belt mixed voice (giọng pha) lên những note cao với tính chất của spinto soprano (nữ cao trữ tình kịch tính), khác với nhiều light lirico soprano thông thường.
Nữ cao trữ tình là loại giọng phổ biến thường thấy ở châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng. Ở Việt Nam, có vô số giọng nữ cao trữ tình, nhưng sau đây là một số ca sĩ điển hình nhất.
Thái Thanh
Nhắc tới Thái Thanh là nhắc tới một huyền thoại âm nhạc "tiếng hát khóc, cười, nổi trôi theo mệnh nước", người được mệnh danh là tiếng hát vượt thời gian, Đại danh ca, The ageless golden voice (Giọng ca vàng không tuổi).
Hơn nửa thế kỷ cầm ca, Thái Thanh đã để lại một di sản âm nhạc đồ sộ mà ít có ca sĩ nào dám kiêu hãnh vượt qua bà. Di sản đó, trải dài từ dân ca tới tân ca, từ tiểu ca tới trường ca, từ tình ca, hoan ca, hùng ca tới tâm ca, bi ca, rồi cả đạo ca.... Nó bao quát, gắn chặt và thấu trọn cả một thời kì phong ba bão táp, hân hoan và đớn đau chuyển mình, trỗi dậy của nền tân nhạc dân tộc.
 |
| Thái Thanh chuyển giọng vút lên B5 (Si quãng trên) rất mượt mà, không gợn. |
Có thể nói, Thái Thanh là một trong những ca sĩ đầu tiên và hiếm hoi góp phần công sức lớn lao vào công cuộc hình thành nền tân nhạc Việt Nam, được những đại nhạc sĩ huyền thoại như Văn Cao, Phạm Duy, Phạm Đình Chương yêu mến, xem là "con cưng" để "chọn mặt gửi vàng" thể hiện các tác phẩm nhạc thi bất hủ của họ.
Sở hữu chất giọng light lirico soprano tươi sáng, linh hoạt, uyển chuyển, Thái Thanh đã thực hiện và đi đầu ở rất nhiều kỹ thuật khó trong ca hát tân nhạc. Bà là người tiên phong và thành công xuất sắc trong việc kết hợp giữa lối hát bel canto (tạm gọi là lối hát mở hay lối hát của opera phương Tây) với lối hát truyền thống của dân nhạc (tạm gọi là lối hát đóng) và sử dụng bạch thanh, một loại kỹ thuật phi chính thống trong ca hát - cái mà đến ngày nay vẫn đang được giới chuyên môn nghiên cứu, giảng dạy, và được nhiều thế hệ ca sĩ áp dụng.
Chưa dừng lại ở đó, tiếng hát Thái Thanh còn đặc trưng với lối hát "cường cảm" xưa nay hiếm, tức là cường độ biểu cảm rất lớn, nhất là bi cảm. Đi cùng với lối hát đó là sự ưa chuộng thể hiện ca khúc ở các quãng âm cao – vốn là thuận lợi của light lirico soprano, với những kĩ thuật tinh tế của belcanto như trillo (rung láy), messa voce (hát nửa giọng), kết hợp với các cách hát, nhả chữ, luyến láy đậm màu sắc dân ca phương Đông như bỏ nhỏ, hát bạch thanh, đổ hột...
Thu Minh
Nhắc tới giọng nữ cao hàng đầu Việt Nam hiện nay, cái tên khiến người ta chú ý nhất luôn là Thu Minh, vì tên tuổi của cô đã trở thành một đẳng cấp riêng trong loại giọng này.
 |
| Thu Minh. |
Thu Minh là giọng nữ cao hiếm hoi ở Việt Nam sở hữu quãng giọng rộng, trải dài tới gần 4 quãng 8 và hát thoải mái trong hơn 2 quãng 8. Sở trường của cô là những quãng belt mixed voice (hát giọng pha) cao vút, đầy uy lực và khỏe khoắn, căng tràn. Rất ít giọng nữ cao ở Việt Nam hiện nay có thể belt tới nốt Sol (G5) một cách thoải mái, thậm chí là tới tận nốt La (A5), nốt Si (B5), vốn là những nốt cực kỳ cao trong quãng giọng thật của ca sĩ.
Không những vậy, Thu Minh còn có thể sử dụng whistle (hát giọng sáo), một loại kỹ thuật thanh nhạc hiện đại rất khó mới được du nhập vào Việt Nam trong những năm gần đây. Bằng cách đó, cô đã đạt tới những nốt đầu tiên trong quãng thứ 7, quãng giọng siêu âm mà hầu như chưa từng có ca sĩ nào ở Việt Nam đạt tới.
Ngoài ra, Thu Minh còn có khả năng gằn giọng rất tốt, khi cô có thể sử dụng gằn giọng một cách thuần thục, trên những quãng rất cao, tới tận nốt Si (B5). Bằng kỹ thuật gằn giọng, Thu Minh đã biến giọng hát của mình trở nên dày dặn hơn, dù cô vốn thuộc type giọng light lirico soprano mỏng và mảnh.
Khác với nhiều giọng nữ cao trước đây, Thu Minh sở hữu những kỹ thuật thanh nhạc hiện đại của phương Tây và áp dụng nó thành công vào ca hát. Các kỹ thuật thanh nhạc của Thu Minh khá chuẩn mực, chính xác, thể hiện một trình độ kĩ thuật cao. Trong một lần trình diễn ca khúc All by myself của Celine Dion, cô đã giữ một nốt Fa (F5) toàn giọng đầy nội lực, tròn trịa, vang rền, thoải mái, khiến khán giả thế giới cũng phải thán phục.
Mỹ Như
Dù không nổi tiếng, nhưng Mỹ Như vẫn xứng đáng là một trong những giọng nữ cao tiêu biểu của Việt Nam.
Mỹ Như sở hữu chất giọng light lirico soprano sáng mảnh, nhưng lại vô cùng nội lực, khỏe khoắn.
 |
| Mỹ Như. |
Cô là giọng nữ hiếm hoi ở Việt Nam có thể belt lên tận C6 - một note rất cao trong quãng giọng thật của con người một cách chắc chắn, có sự duy trì, kết nối.
