Hiện nay, trên thị trường, ngoài thuốc lá truyền thống còn hai loại thuốc lá thế hệ mới. Đó là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Hai loại thuốc mới này được quảng cáo là ít gây độc hại, thậm chí không ảnh hưởng sức khỏe.
Nicotine trong thuốc lá điện tử có khả năng gây nghiện cao tương tự ma túy
PGS.TS Phan Thu Phương, Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội, cho biết đây là hai dạng điển hình của thuốc lá thế hệ mới.
Thuốc lá điện tử là các sản phẩm cung cấp nicotine điện tử, có cấu tạo bao gồm bộ phận pin, sạc, gia nhiệt, dẫn dòng khí; ống đựng dung dịch điện tử. Dung dịch này thường chứa nicotine, chất tạo hương, propylene glycol và glycerin thực vật.
Thành phần chính trong thuốc lá điện tử là chất nicotine. Đây là chất có khả năng gây nghiện cao tương tự như ma tuý. Độ nặng của thuốc lá điện tử dựa trên lượng nicotine trong dung dịch, được biểu thị bằng miligam trên mililit hoặc tính theo phần trăm.
Tuy nhiên, các nghiên cứu cảnh báo nhãn mác không phải lúc nào cũng cung cấp thông tin chính xác về hàm lượng nicotine. Một số loại vỏ thuốc dùng một lần chứa dạng nicotine cô đặc, gọi là muối nicotine (ví dụ, vỏ thuốc chứa 5% muối nicotine có thể 30-50 miligram nicotine, tương đương lượng nicotine trong 1-3 gói thuốc lá thông thường).
Ngoài ra, thuốc lá điện tử còn có glycerin, propylene glycol và hương liệu để tạo mùi hấp dẫn (có đến 15.500 hương liệu khác nhau). Propylene glycol có thể tạo thành propylene oxide, chất gây ung thư khi được đun nóng và hóa hơi. Glycerin gốc thực vật khi được đun nóng và hóa hơi, tạo thành acrolein, gây kích ứng đường hô hấp trên.
 |
| Thuốc lá điện tử không vô hại như mọi người nghĩ. Ảnh: Upsbatterycenter. |
Theo PGS Thu Phương, các phân tích cho thấy dạng hơi của thuốc lá điện tử vẫn chứa formaldehyde, benzene, nitrosamines (chất đặc biệt có trong thuốc lá và gây ung thư), acetaldehyde và một số chất gây ung thư khác. Ngoài ra, chúng còn có thể chứa các kim loại nặng, phân tử siêu mịn và thành phần độc hại.
Bên cạnh thuốc lá điện tử, trong những năm gần đây, ngành công nghiệp thuốc lá còn đưa ra thị trường những sản phẩm gọi là thuốc lá nung nóng (HTPs). Chúng có đặc tính là làm nóng thuốc lá ở nhiệt độ đủ cao để sinh ra các hạt khói cho người hút thuốc hít vào qua một hệ thống điện tử.
Các sản phẩm này được nhà sản xuất giới thiệu ít độc hại hơn so với thuốc lá điếu thông thường. Tuy nhiên, theo PGS Thu Phương, đây chỉ là các quảng cáo gây nhầm lẫn, đánh lừa người tiêu dùng.
"Bản chất các sản phẩm thuốc lá nung nóng này cũng chính là thuốc lá. Vì vậy, chúng chắc chắn gây nghiện như thuốc lá vì có chứa chất nicotine và gây hại đối với sức khỏe do chứa nhiều hóa chất độc hại khác, tương tự như thuốc lá truyền thống", Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai, nói.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), thuốc lá nung nóng tạo ra dạng khói có nhiều chất độc giống như trong khói thuốc lá điếu thông thường. Thuốc lá làm nóng được nung ở nhiệt độ thấp hơn nhưng vẫn tạo ra những hóa chất tương tự trong khói thuốc lá (Acrolein, Volatile Organic Chemicals, Acetaldehyde, Carbon monoxide, Polycyclic Aromatic Hydrocarbons, Heavy metals, Formaldehyde...). Đây là những hóa chất được xếp vào nhóm gây ung thư.
Nồng độ một số hóa chất thấp hơn trong thuốc lá điếu thông thường. Nhưng nồng độ một số hóa chất khác lại cao hơn. Nồng độ hóa chất thấp không đồng nghĩa với giảm nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe.
Tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh ung thư
PGS.TS Phan Thu Phương cho hay các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đều có chứa thành phần hóa chất rất độc hại. Nhiều hóa chất tương tự thuốc lá truyền thống. Bên cạnh đó, một số hóa chất lại khác với thuốc lá truyền thống.
Chất nicotine trong các sản phẩm này gây nghiện mạnh làm cho người sử dụng, sẽ trở nên phụ thuộc. Đồng thời, việc sử dụng chúng có thể dẫn đến hoặc duy trì dùng sản phẩm chứa nicotine khác, bao gồm cả thuốc lá, rượu, ma túy và các chất gây nghiện khác.
"Nicotine có thể ảnh hưởng sự phát triển não bộ ở lứa tuổi thanh thiếu niên và thậm chí gây tổn thương bào thai (dẫn đến cân nặng sơ sinh thấp, tăng nguy cơ đẻ non và nguy cơ hội chứng đột tử ở trẻ sơ sinh). Khói thuốc lá thế hệ mới làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi, thanh quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, đột quỵ, xuất huyết não, ung thư dạ dày… ở người sử dụng chúng", PGS Phương nhấn mạnh.
Nhiều loại thuốc lá điện tử sử dụng các hương liệu tạo mùi thơm hấp dẫn có thể gây ngộ độc ở trẻ nhỏ do uống nhầm hoặc kích thích trẻ em, thanh thiếu niên dùng chúng. Đây cũng là con đường dẫn đến việc sử dụng chất gây nghiện khác bao gồm cả hút thuốc lá truyền thống, rượu bia, ma túy…
 |
| Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đều có chứa thành phần hóa chất rất độc hại cho sức khoẻ. Ảnh: Sohu. |
Theo vị chuyên gia này, việc sử dụng thuốc lá điện tử có thể gây tổn thương phổi không hồi phục. Tính đến 18/2/2020, 2.807 trường hợp nhập viện do tổn thương phổi liên quan sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử được báo cáo cho CDC Mỹ từ 50 bang của nước này. Trong số đó, 68 trường hợp tử vong vì bệnh phổi liên quan đến sử dụng thuốc lá điện tử.
Bên cạnh đó, sản phẩm thuốc lá thế hệ mới do sử dụng pin để làm nóng, tạo ra dạng hơi, gây tăng nguy cơ bỏng và các tai nạn khác (nổ từ thiết bị sạc điện bị lỗi hoặc sử dụng sai).
Theo các báo cáo, các vụ nổ/bỏng, chấn thương, gãy xương chiếm tới 2.035 ca ở Mỹ giai đoạn 2015-2017. Trong đó, nhiều trường hợp tử vong cũng được báo cáo.
Các phân tích về phơi nhiễm thụ động với khói thuốc lá điện tử cũng cho thấy người không hút thuốc hấp thu lượng nicotine tương đương với khi phơi nhiễm khói thuốc thông thường.
Theo WHO, các sản phẩm thuốc lá truyền thống hay thế hệ mới đều độc hại đối với sức khỏe. Đây mới chỉ là những số liệu phát hiện được, trên thực tế, chúng ta chưa có sự thống kê, nghiên cứu đầy đủ, có hệ thống báo cáo về thuốc lá điện tử như thuốc lá điếu thông thường.
Theo PGS.TS Phan Thu Phương, Bệnh viện Bạch Mai là cơ sở tiếp nhận điều trị cho nhiều trường hợp bệnh nhân mắc các bệnh lý nặng, phức tạp. Trong đó, nhiều bệnh lý liên quan sử dụng thuốc lá như ung thư, phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản, tim mạch (nhồi máu cơ tim, đột quỵ...).
Đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới trên thế giới, Mỹ đã báo cáo nhiều trường hợp nhập viện vì bệnh lý cấp tính, trong đó không ít bệnh nhân tử vong. Ở Việt Nam, trong những năm gần đây, tình hình sử dụng các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới cũng có xu hướng gia tăng, đặc biệt là giới trẻ.
"Hàng tuần, Trung tâm Chống độc đều tiếp nhận nhiều trường hợp bị ngộ độc khác sau khi sử dụng thuốc lá điện tử như kích thích tăng cường ảo giác, tăng huyết áp, tụt huyết áp, yếu cơ, suy tim, suy thận… Việc tiếp cận điều trị cai nghiện cho những người sử dụng các sản phẩm này cũng tương tự thuốc lá truyền thống. Chúng ta cần kết hợp các phương pháp điều trị nhận thức thay đổi hành vi và sử dụng thuốc hỗ trợ cai khi cần", PGS.TS Phan Thu Phương cho hay.
