Trải qua 89 năm tổ chức, lễ trao giải điện ảnh danh giá Oscar đã tìm ra hàng trăm nghìn cá nhân và tập thể có những cống hiến xuất sắc trong ngành công nghiệp điện ảnh gần một thập kỷ qua.
Có đến 6.687 thành viên của Viện hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh nước Mỹ (AMPAS) trong đó sẽ có 1.158 thành viên trong nhóm diễn viên sẽ tiến hành bỏ phiếu để chọn ra người xuất sắc nhất những đại diện cuối cùng sẽ được vinh danh ở lễ trao giải Oscar hàng năm. Tất nhiên với hàng nghìn người bỏ phiếu, việc tìm ra tiếng nói chung trong lĩnh vực đặc thù về cảm thụ nghệ thuật là điều rất khó khăn.
Bên cạnh những quy chuẩn rõ ràng được thiết lập để tìm được sự chọn lựa chính xác và khách quan nhất, vẫn có những đặc điểm “bất thành văn”, được xem là “sở thích chung” của những thành viên hội đồng AMPAS.
Các đặc điểm cơ bản trong cách chọn lựa các nhân vật thông qua diễn xuất của diễn viên được tôn vinh tại giải thưởng danh giá này có thể dễ dàng nhìn thấy ở danh sách đề cử và chiến thắng của các kỳ Oscar trong vòng 10 năm qua.
Ngoài hạng mục Phim truyện xuất sắc, Đạo diễn, Kịch bản thì 4 hạng mục thuộc về diễn xuất (nam chính, nữ chính, nam phụ, nữ phụ) là điều mà công chúng quan tâm hàng đầu ở mỗi mùa Oscar diễn ra.
Từ danh sách đề cử Oscar 10 năm trở lại đây, có thể rút ra một số loại nhân vật và diễn viên điển hình thường được Viện Hàn Lâm yêu thích.
 |
| Các đề cử hạng mục diễn viên và phim ảnh xuất sắc nhất tại Oscar lần thứ 90. |
Nhân vật có thật
Những nhân vật có thật trong lịch sử hoặc dựa trên những câu chuyện có thật trong đời sống thường có sức nặng hơn ở đấu trường Oscar bởi tính thuyết phục và tầm ảnh hưởng của câu chuyện. Ngoài ra, AMPAS cũng có nhiều cơ sở để so sánh và dẫn chứng cụ thể để đánh giá về diễn xuất của diễn viên thông qua các nhân vật có thật.
Các bộ phim tiểu sử/lịch sử chiếm một số lượng không nhỏ ở mỗi kỳ Oscar tuy nhiên những con số thống kê về dòng phim tiểu sử/lịch sử thậm chí còn ấn tượng hơn nếu xét về hạng mục diễn xuất. Kể từ năm 2000 đến nay, luôn có ít nhất một diễn viên được trao giải mỗi năm nhờ thủ vai nhân vật có thật trong lịch sử.
Với độ tuổi trung bình của Viện Hàn Lâm không dưới 50 tuổi, không hề ngạc nhiên khi những bộ phim khai thác nhân vật hay đề tài lịch sử có được ưu thế trong cuộc đua Oscar. Đó là chưa kể trong những phim tiểu sử/lịch sử được đề cử Oscar đều chứa đựng những nhân vật chính thú vị và có ảnh hưởng tới xã hội, chính trị.
Kể từ năm 2003, khoảng 1/2 số đề cử Nữ chính xuất sắc và 2/3 đề cử Nam chính xuất sắc đều là các diễn viên thủ vai những nhân vật có thật.
 |
| Gary Oldman có màn hoá thân kinh ngạc trong vai thủ tướng Anh Winston Churchill. |
Có thể kể đến như Ruth Negga trong vai Mildred Loving (Loving – 2017), Andrew Garfield trong vai lính cứu thương Desmond T. Doss (Hacksaw Ridge - 2017), Natalie Portman trong vai cố phu nhân Jackie Kennedy (Jackie - 2017), Octavia Spencer (Hidden Figures - 2016), Stephen Hawking của Eddie Redmayne (2014), Matthew McConaughey với Ron Woodroof (2013), cựu tổng thống Abraham Lincoln của Daniel Day-Lewis (2012) hay vị vua nói lắp George VI được đóng bởi tài tử Colin Firth trong The King’s Speech (2011).
Tại Oscar năm nay, “truyền thống” này vẫn được tiếp nối. Đó là vị thủ tướng Anh Winston Churchill do Gary Oldman thủ vai trong Darkest Hour và Margot Robbie trong vai nữ vận động viên trượt băng đình đàm Tonya Harding (I, Tonya) hay nhà báo Meryl Streep trong The Post.
Nhân vật đồng tính
Nhiều thập kỷ trước, đồng tính gần như là chủ đề cấm kỵ trên màn ảnh. Nhưng từ khi vai diễn đồng tính của Peter Finch trong Sunday Bloody Sunday (1971) được đề cử Oscar, dường như những vấn đề từng được coi là nhạy cảm này không những không bị cấm mà còn được xem là “chiếc vé vàng” để giành được tượng vàng Oscar.
Sự đè nén về bản năng giới tính, đời sống tình cảm, khát khao hạnh phúc và thông điệp về quyền bình đẳng cho cộng đồng LGBT cũng thường được AMPAS chọn tôn vinh, thông qua các vai diễn xuất sắc của các diễn viên.
Người đầu tiên nhận giải Oscar cho Nam diễn viên chính xuất sắc nhất nhờ vai diễn đồng tính là William Hurt (Kiss of the Spider Woman - 1986). Từ đó mở ra một “con đường ngầm” nơi mà mỗi năm đều có ít nhất một phim về chủ đề đồng tính được đề cử Oscar và diễn viên đóng vai đồng tính được ghi nhận.
Nicole Kidman (The Hours - 2002), Charlize Theron (Monster - 2004), Philip Seymour Hoffman (Capote - 2006), Sean Pean (Milk - 2009), Christopher Plummer (Beginners - 2012), Jared Leto (Dallas Buyers Club - 2014) đều là những diễn viên từng được Oscar vinh danh khi thủ những vai đồng tính, lưỡng tính.
 |
| Timothée Chalamet nhận đề cử Oscar đầu tiên trong sự nghiệp với vai diễn đồng tính trong Call Me by Your Name. |
Năm nay, vai diễn chàng thiếu niên đồng tính Elio trong Call Me By Your Name đã giúp diễn viên 22 tuổi Timothée Chalamet nhận được đề cử hạng mục Nam chính xuất sắc. Bộ phim về phụ nữ chuyển giới trong A Fantastic Woman cũng nhận được đề cử Oscar Phim nói tiếng nước ngoài. Đặc biệt, nữ diễn viên chính của phim, Daniela Vega cũng là người mẫu kiêm diễn viên chuyển giới công khai đầu tiên của Chile.
Nhân vật có thân phận bi kịch, dị tật hoặc vấn đề tâm lý
Các nhân vật có thân phận bi kịch, gặp vấn đề tâm lý cũng được Oscar gọi tên, và chủ yếu thường là những người phụ nữ. Theo thống kê, có khoảng 59 diễn viên đóng vai khiếm khuyết được đề cử Oscar trong lịch sử và trong đó có 27 người đã chiến thắng.
Năm 2015, Brie Larson chiến thắng nhờ vai diễn cô gái trẻ bị bắt cóc, bị cưỡng hiếp và bị giam cầm trong Room. Cùng năm, Jennifer Lawrence cũng tỏa sáng và nhận đề cử với vai người mẹ đơn thân, trải qua nhiều đau khổ, thất bại, vươn lên bằng những sáng chế của mình trong Joy. Trước đó, Lawrence cũng giành chiến thắng với vai người phụ nữ góa chồng trụy lạc, thô lỗ khát khao tình yêu trong Silver Linings Playbook.
Trước đó, hàng loạt các tên tuổi đình đám như Jullianne Moore đóng vai bệnh nhân đang vật lộn với căn bệnh Alzheimer, Cate Blanchett hóa điên và đầy dối trá trong Blue Jasmine hay Octavia Spencer với vai hầu gái chịu đựng sự phân biệt, kỳ thị trong The Help đều là những đề cử Oscar để lại nhiều ấn tượng cho công chúng.
Tại cuộc đua Oscar năm 2018, nhân vật nữ lao công phòng thí nghiệm câm Elisa của Sally Hawkins trong The Shape of Water cũng đang có ưu thế lớn trong cuộc đua Nữ chính xuất sắc. Chính khiếm khuyết về cơ thể cùng thân phận thấp bé đã giúp nhân vật của Sally Hawkins trở nên ấn tượng hơn và bộc lộ được những tố chất và tinh thần tốt đẹp tiềm ẩn bên trong.
 |
| Hai người phụ nữ với hai thân phận, hai bi kịch khác nhau nhưng đều để lại ấn tượng tốt đẹp trên màn ảnh. |
Hay một Frances McDormand xù xì, gai góc trong Three Billbooards Outside Ebbing Missouri trong vai bà mẹ đầy giận dữ, sẵn sàng thách thức cả sở cảnh sát để truy tìm kẻ sát hại con gái.
Trong Mudbound, Mary J.Blige vào vai phụ nữ điển hình với vai trò người người mẹ, người vợ nghèo trải qua những bi kịch trong cuộc sống. Còn Allison Janney của I, Tonya là một bà mẹ hội tụ đủ thứ tính xấu từ nghiện thuốc lá, quỷ quyệt và lạnh lùng, cấm con đi tiểu trong khi trượt băng, thóa mạ đứa bé, đồng tình đến hành động bạo hành của gã bạn trai và thậm chí còn ném dao vào người con gái.
Nhân vật 'sống sót', truyền cảm hứng
Nhân vật truyền cảm hứng luôn là một trong những chủ đề được giới hàn lâm Mỹ yêu thích trong nhiều năm gần đây. Sức mạnh tinh thần, với những nhân vật kiên định, không bao giờ bỏ cuộc, tìm mọi cách để vươn lên và chiến thắng số phận luôn dễ dàng chinh phục giới hàn lâm và khán giả.
Những câu chuyện được chọn tại Oscar có thể không mới, thậm chí đều được thể hiện nhiều lần trên màn ảnh, nhưng sức mạnh tinh thần của các nhân vật chính, qua những màn hóa thân tuyệt vời của diễn viên sẽ khắc họa chân dung những nhân vật đầy cảm hứng.
James Franco được đề cử với vai kẻ phiêu lưu bị mắc kẹt giữa hẻm núi suốt 127 giờ trong bộ phim 127 hours (2010), Naomi Watts với vai phụ nữ đi nghỉ cùng gia đình gặp tai nạn trong cơn sóng thần ở Đông Nam Á trong The Impossible (2012) hay Lupita Nyong'o với chiến thắng Nữ phụ trong vai một nô lê da màu với nghị lực phi thường trong 12 years of slave (2014).
 |
| Denzel Washington có màn hoá thân thuyết phục trong vai diễn đầy cảm hứng về một vị luật sư luôn tìm kiếm công lý. |
Đặc biệt, Oscar năm 2016 dành tổng cộng 23 đề cử được dành cho ba bộ phim đề tài “sống sót” là The Revenant, The Martian và Room, trong đó đều sở hữu các hạng mục về diễn xuất. Gần đây nhất là câu chuyện xoay quanh cậu bé da màu Chiron vượt trên số phận nghèo khó, sự kỳ thị về màu da, giới tính trong Moonlight.
Tại Oscar năm nay, những nhân vật truyền cảm hứng có thể kể đến như “Điểu cô nương” với hành trình trưởng thành đầy biến cố trong Lady Bird, vị luật sư Roman J. Israel (thủ vai bởi Denzel Washington) và lý tưởng đi tìm công lý thật sự, hay Woody Harrelson, Sam Rockwell trong hai viên cảnh sát của Three Billboards Outside Ebbing, Missouri, Williem Dafoe của The Florida Project, người bảo vệ thầm lặng cho lũ trẻ ở một khu trọ nghèo đầy cám dỗ, phức tạp.
Nhân vật được đóng bởi 'con cưng' Oscar
Không khó để gọi tên những diễn viên được xem là “con cưng” của Oscar. Ngoài những diễn viên thường xuyên được ưu ái chọn vào danh sách đề cử thì có những tên tuổi huyền thoại được gọi tên nhiều đến nỗi khiến khán giả nghĩ rằng hễ phim nào có các gương mặt này thì Viện Hàn Lâm không thể nào bỏ qua.
Đó là những cái tên như Katharine Hepburn với 4 lần giành giải Oscar trong 12 lần đề cử, nhiều hơn bất cứ diễn viên nào trong lịch sử điện ảnh thế giới, Meryl Streep, người có số lần đề cử Oscar nhiều nhất trong lịch sử với 21 lần, tài tử Daniel Day Lewis (6 lần được đề cử, chiến thắng 3 lần), nam diễn viên da màu kỳ cựu Denzel Washington (8 lần đề cử, chiến thắng 2 lần), Tom Hanks (5 lần đề cử, chiến thắng 2 lần).
 |
| Meryl Streep được gọi là "nữ hoàng" Oscar với 21 lần được đề cử. |
Tiếp nối thế hệ đi trước, dàn diễn viên trẻ tỏa sáng từ sau thập niên 2000 cũng không thiếu những gương mặt “vàng” của Viện Hàn Lâm. Là một trong những mỹ nhân thế hệ mới của Hollywood, Jennifer Lawrence từng nhận 3 đề cử Oscar với một lần chiến thắng chỉ trong vòng 5 năm (2010-2015) và 1 lần chiến thắng.
Hay Emma Stone cũng được xem là “sự ưu ái đặc biệt” khi vượt qua huyền thoại nước Pháp là Isabelle Huppert để trở thành Nữ chính xuất sắc nhất Oscar 2017 với vai diễn trong La La Land. Mỹ nhân 24 tuổi Saoirse Ronan cũng được Viện Hàn Lâm yêu thích khi trao cho cô 3 đề cử Oscar.
Ở Oscar năm nay, khán giả tiếp tục gặp lại những gương mặt quen thuộc như minh tinh Meryl Streep, tài tử Daniel Day Lewis và Denzel Washington, nữ diễn viên trẻ Saoirse Ronan ở hạng mục Nam/nữ diễn viên chính.
Lễ trao giải Oscar lần thứ 90 nhằm vinh danh các tác phẩm xuất sắc nhất trong năm 2017 sẽ diễn ra tại nhà hát Dolby Theatre, Hollywood, Los Angeles, California vào lúc 17h ngày 4/3 giờ địa phương (8h sáng ngày 5/3/2018 giờ Việt Nam).
Chương trình được phát sóng trên kênh truyền hình Mỹ ABC. MC và danh hài Jimmy Kimmel là người dẫn dắt lễ trao giải.
