Những thách thức khi đặt máy sốc tim ở nơi công cộng tại Việt Nam

Máy sốc tim tự động giúp tăng cơ hội sống cho người bị ngừng tim. Ảnh: Nguyễn Thuận.

Tình trạng ngừng tim đột ngột có thể xảy ra ở bất cứ đâu và với bất cứ ai. Trong những phút đầu tiên, cơ hội sống sót của nạn nhân phụ thuộc rất lớn vào việc được cấp cứu kịp thời.

Trong khi xe cấp cứu có thể mất nhiều phút để đến nơi, một chiếc máy sốc tim tự động (AED) đặt gần đó, kết hợp với các kỹ năng sơ cứu cơ bản, có thể tạo nên sự khác biệt giữa sự sống và cái chết.

Theo các chuyên gia y tế, nếu được sốc điện trong vòng 3-5 phút đầu tiên sau khi ngừng tim, tỷ lệ sống sót có thể lên tới 75%. Tuy nhiên, ở Việt Nam, dù số ca ngừng tim đột ngột ngoài cộng đồng không hề nhỏ, những chiếc máy AED vẫn là hình ảnh hiếm hoi.

Bài toán chi phí và bảo trì thiết bị

Một trong những rào cản lớn nhất khi triển khai AED diện rộng là chi phí. Mỗi máy AED có giá hàng chục triệu đồng, chưa kể chi phí thay thế pin và miếng dán điện cực định kỳ, thường phải thay sau 2-5 năm sử dụng.

Với hàng nghìn địa điểm công cộng cần trang bị, từ sân bay, nhà ga, bến xe, trung tâm thương mại, siêu thị, sân vận động cho đến các tòa nhà văn phòng, trường học, tổng chi phí đầu tư ban đầu sẽ là một con số khổng lồ, vượt quá khả năng của nhiều đơn vị.

Hơn nữa, việc bảo trì, bảo dưỡng thiết bị cũng là một bài toán hóc búa. Theo PGS.TS Nguyễn Huy Thắng, Chủ tịch Hội Đột quỵ TP.HCM, máy AED đặt ngoài trời dễ bị hư hỏng do tác động của môi trường, đặc biệt trong điều kiện khí hậu nóng ẩm tại Việt Nam.

"Thủ tục đấu thầu, sửa chữa phức tạp, dẫn đến nguy cơ thất bại nếu triển khai đại trà trong hệ thống y tế công lập", PGS Thắng chia sẻ.

Nếu không có quy trình bảo trì rõ ràng, phân công người chịu trách nhiệm kiểm tra thường xuyên, những chiếc máy này có thể trở thành "vật trang trí" vô dụng khi cần.

Việc bảo trì máy AED cũng cần được tính toán kỹ lưỡng. Ảnh: SSVN.

Có máy thôi chưa đủ, điều cốt lõi là người sử dụng. GS.TS Nguyễn Văn Thông, Chủ tịch Hội đột quỵ Việt Nam, khẳng định máy có thể có, nhưng người sử dụng và chỉ định mới là yếu tố then chốt.

GS Thông cho hay đột quỵ có nhiều nguyên nhân, không chỉ do tim. Bệnh nhân có thể ngã quỵ do chảy máu não. Sốc điện trong trường hợp này sẽ là hoàn toàn sai chỉ định và gây nguy hiểm.

Dù AED được thiết kế cho người không chuyên, với hướng dẫn bằng giọng nói, nhưng việc sử dụng đúng thời điểm, kết hợp với các kỹ năng sơ cứu cơ bản như ép tim ngoài lồng ngực (CPR) là cần thiết.

Tuy nhiên, thực tế, không phải ai trong cộng đồng cũng được đào tạo bài bản về sơ cấp cứu. Việc phổ cập kiến thức này, từ nhận biết dấu hiệu ngừng tim, cách ép tim đúng kỹ thuật cho đến sử dụng AED, đòi hỏi một chiến dịch đào tạo quy mô lớn, liên tục và hiệu quả.

Bên cạnh đó, một rào cản vô hình nhưng mạnh mẽ là tâm lý e ngại "làm sai" của người dân. Nhiều người sợ rằng nếu sơ cứu thất bại hoặc làm sai kỹ thuật, họ sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý.

"Điều này khiến họ chần chừ, không dám ra tay giúp đỡ, bỏ lỡ 'khoảng thời gian vàng' để cứu sống nạn nhân", GS Thông nói.

GS Thông cho rằng vấn đề pháp lý cũng chưa rõ ràng. Cần có một hành lang pháp lý bảo vệ những người dũng cảm giúp đỡ người khác trong tình huống khẩn cấp, tương tự như "Luật Samaritan nhân lành" (Good Samaritan Law) ở một số nước.

Hơn nữa, tâm lý “đợi người khác hành động” cũng là một trở ngại. Nhiều người khi thấy một trường hợp khẩn cấp, thay vì ra tay giúp đỡ, lại có xu hướng đứng lại quay phim hoặc chờ đợi người khác hành động.

Để khắc phục điều này, cần có những người tiên phong, những người được đào tạo và đủ dũng cảm để bước ra. Khi có người đầu tiên hành động, những người khác sẽ có xu hướng làm theo.

Triển vọng tương lai

Để vượt qua những thách thức này, cần có một lộ trình cụ thể và sự chung tay của toàn xã hội. Ông Tony Coffey, chuyên viên cấp cứu ngoại viện từ Australia, cho rằng trước hết cần xây dựng một chính sách quốc gia về cấp cứu ngoại viện, trong đó có việc trang bị và sử dụng AED.

Cần có một hành lang pháp lý rõ ràng, bảo vệ người sơ cứu để họ không còn phải lo sợ bị kiện tụng. Các chính sách về thuế, đấu thầu cũng cần được nới lỏng để khuyến khích việc lắp đặt thiết bị.

Các doanh nghiệp, đặc biệt là tại các khu công nghiệp, trung tâm thương mại, nên chung tay lắp đặt AED như một phần của chính sách an toàn lao động và trách nhiệm xã hội. Các tổ chức xã hội, hội chữ thập đỏ cần đẩy mạnh các chương trình đào tạo sơ cấp cứu, hướng dẫn cách sử dụng AED cho cộng đồng một cách rộng khắp và thường xuyên. Việc áp dụng các ứng dụng di động để định vị AED gần nhất, như mô hình tại Australia, cũng là một giải pháp rất đáng cân nhắc.

Người dân biết cách hồi sức tim phổi là điều kiện đủ để dùng máy AED. Ảnh: Nguyễn Thuận.

Bên cạnh đó, ông Tony nhấn mạnh mỗi cá nhân nên chủ động tìm hiểu và trang bị kiến thức sơ cứu cơ bản, vượt qua nỗi sợ "làm sai" và dũng cảm hành động khi cần thiết. Việc tham gia các khóa học sơ cấp cứu là một việc làm thiết thực.

Ông Tony tin rằng với sự phát triển hạ tầng và tinh thần cộng đồng cao, Việt Nam hoàn toàn có thể triển khai mạng lưới AED hiệu quả. Chúng ta cần tránh ba sai lầm phổ biến là AED bị đặt trong phòng khóa, nhiều người lo sợ sốc điện sai cách, và tâm lý đợi người khác hành động.

Thách thức lớn, nhưng tiềm năng cứu sống người dân cũng không nhỏ. Chỉ khi giải quyết được những rào cản này, máy AED mới thực sự trở thành "vũ khí" hiệu quả trong cuộc chiến giành lại sự sống cho những người bị ngừng tim đột ngột, mang lại một hy vọng mới cho cộng đồng.