NSND Lê Khanh: 'Không đi diễn tôi sống bằng gì?'

Là nghệ sĩ chu toàn đến mẫu mực trong việc gia đình, dung nhan xinh đẹp, nhưng Lê Khanh cũng để lại nhiều sự nghi hoặc với dư luận khi ít xuất hiện trên sân khấu, phim ảnh.

- Chị cũng như đa số những nhân vật đã thể hiện đều dễ khiến người khác liên tưởng đến một hình mẫu khuôn thước, một lối sống giữ gìn gia giáo. Gò mình trong những điều đó gần một đời người, có bao giờ "giai nhân đất Bắc" thấy… ngạt không?

- Gia giáo tức là nề nếp gia phong với tôi rất cần. Tôi dễ chịu với cách chọn và tự thấy rằng không ai làm cho cuộc sống của tôi kém thú vị ngoài tôi.

Lúc trước, con gái tôi đọc bài báo viết về chuyện tình của tôi, anh Thanh nói một câu vui: "Khanh tán tôi trước". Con gái tôi chợt hỏi: "Mẹ ơi, thật thế hả mẹ, mẹ nói đi, hay là bố bịa, không lẽ mẹ là con gái mà lại…?". Tôi chỉ cười vui. Tôi kể với con rằng, hồi đó, tôi rất thích gây chú ý. Tôi và anh Thanh làm việc trong cùng một đoàn phim. Trước mỗi cửa phòng ở là dây phơi quần áo. Tất nhiên, đồ ai sẽ phơi trước phòng người đó, nhưng tôi thường cố tình phơi đồ trước cửa phòng anh Thanh. Câu chuyện bắt đầu như thế đấy!

- Nghe trong câu chuyện của chị, phía sau những gì đài các, nề nếp, là một sự nổi loạn ngầm của Lê Khanh?

- Tôi nổi loạn từ lâu rồi. Trong nghệ thuật, tôi bắt đầu nổi loạn từ năm 1986. Tôi phải cảm ơn một ông đạo diễn người Pháp đã chọn tôi đóng vai Janda. Đó là một cô gái nông thôn miền Nam nước Pháp, cô nghe tiếng thánh thần gọi rằng phải lên ngựa, mặc áo giáp, dẫn đầu quân đội đi đánh nhau với quân Anh để cứu nước Pháp. Cô chiến đấu rất oanh liệt, giành được nhiều chiến công. Sau 2 năm chiến đấu, cô rơi vào tay quân Anh và bị xử thiêu.

Vai diễn đó với tôi là một sự nổi loạn rất ngoạn mục, đánh dấu thời kỳ tôi có thể dũng cảm và tự tin để vào được tất cả các dạng vai trên đời. Ngày xưa tôi chỉ là đào thương, sau là đào lệch, Tôi từng vào vai anh hùng, dữ dằn, gian xảo, già, trẻ, vua chúa và bần cùng nhất xã hội. Gần 10 năm nay là khoảng thời gian để mọi người thấy sự nổi loạn đó rõ nét hơn.

Thời điểm đánh dấu sự nổi loạn khủng khiếp là vào năm 2000, khi tôi tham gia Đời cười. Những điểm nhấn để bước qua sự cản trở bản thân rất thú vị. Tuy nhiên, tôi không tự thân nổi loạn mà phải có những tương tác khác. Đó là những đạo diễn giỏi và bạn diễn nữa.

- Vậy trong cuộc sống, cái mốc nổi loạn của chị đâu phải là từ năm 1986?

- Sự nổi loạn trong cuộc sống với tôi là tự nhiên như một lộ trình của cuộc sống. Như một người đi trên con đường, gặp những cản trở, những cú sốc, phải tự vệ, thậm chí chiến đấu để đi đến nơi mình cần đến.

Tôi tự vệ từ hồi còn rất nhỏ và nó luôn hiện hữu trong sự sống của tôi. Tự vệ trong sức khỏe, sự nghiệp, tình yêu và những điều mình ao ước kỳ vọng. Tôi hơi đặc biệt một chút là bị ám ảnh về sự sống. Mẹ sinh tôi ra bị thiếu tháng, khó nuôi, luôn trong tình trạng không sống được. Bố mẹ chỉ mong khi lớn lên tôi biết đọc cái chữ là cảm thấy vui.

Họ không ngờ tôi đi đến ngày hôm nay. Cô con gái đã trưởng thành, biết yêu. Nhưng để có được tình yêu lâu hơn những người khác, lâu hơn quy luật cuộc sống, một lần nữa tôi lại cố gắng và có những tự vệ riêng. Tôi già trước tuổi, già để biết rút kinh nghiệm. Tôi thấy những người xung quanh quá khổ sở về tình yêu, tôi nghĩ đơn giản là phải cố tránh. May mắn, tôi đã làm được nghề yêu thích. Những cái khó nhất ở trên đời là sự sống, hạnh phúc, sự nghiệp, tôi có cả ba.

- Sinh ra trong một gia đình nghệ thuật lừng danh đất Bắc với hoàn cảnh sống hơi chật vật và không mấy hạnh phúc, chị đã tự vệ như thế nào để có được một Lê Khanh phẳng lặng, bình tĩnh như thế này?

- À, tôi tự vệ bản năng, rất tự nhiên. Đi ra ngoài trời mưa, tôi phải mặc áo mưa, kẻo để ướt sẽ bị cảm. Nếu sức yếu, tôi không ra gió. Tôi có được vốn sống, sự từng trải và lớn lên mọi ngày. Tôi ý thức từ nhỏ, sự sống vốn mong manh. Tôi nhìn thấy trong gia đình và những người sống xung quanh mình có những sự không may mắn, không hoàn hảo cộng với những khổ sở, vất vả.

Tôi đã cố gắng sống giờ nào thì bình ổn, trọn vẹn giờ đó. Tôi tin ai cũng muốn tìm đến tìm đến sự thanh thản. Tôi thích diễn kịch cổ điển, bằng mọi hình thức tôi phải giữ gìn hình ảnh.

- Quay lại với hiện tại, vì sao Lê Khanh ít xuất hiện trên sân khấu cũng như màn ảnh?

- Lúc này, mọi thứ sẽ là con cái. Sự quan tâm, lo lắng, niềm vui cũng như nỗi buồn ảnh hưởng đến đời sống mình nhiều nhất là các con. Vợ chồng tôi đã quan tâm hết sức và kỳ vọng rất nhiều, nhưng giờ này phải học cách chấp nhận. Ví dụ như chấp nhận việc các con không giỏi. Mỗi ngày các con một lớn nên sự hy sinh đòi hỏi phải nhiều hơn. Tôi cũng không thể bỏ con theo các đoàn phim.

Ngay cả kịch, vai diễn đặc biệt tôi mới nhận lời, còn những vai không đóng không sao thì tạm thời tôi nói chia tay. Con tôi đang thời kỳ tuổi mới lớn rất cần có bố có mẹ. Càng nghĩ, tôi thấy cuộc sống của mình ổn. Tôi được làm nghề, gia đình êm ấm, người chồng luôn tôn trọng lý tưởng nghệ thuật của vợ. Còn muốn gì hơn.

- Có khi nào chị chạnh lòng vì sự thanh đạm quá mức?

- Tôi đi lên từ những năm tháng ăn bo bo diễn kịch, đến giờ, sự hài lòng cũng là hợp lý thôi. Tôi tự nhủ phải sống, làm nghề dù chật vật, vất vả, hay nửa đường gãy gánh. Cá nhân tôi cố gắng tìm thấy một sự bằng lòng trong điều kiện có thể. Bởi tôi không thể hy vọng một điều không nhìn thấy.

Nhiều người nói tôi tội nghiệp, họ nói, nếu Lê Khanh ở nước này nước kia đã khác. Tôi nghĩ không so sánh như thế được. Nếu cho tôi cát-xê bằng nửa diễn viên của Mỹ, tôi đã không dám nhận. Bởi nếu tôi nhận một số tiền như thế, tôi phải có một tài năng tương xứng.

Tôi không có một sức khỏe, đa năng hay đàn hát, nhảy múa, nhào lộn, cưỡi ngựa, đánh võ… như họ. Những thứ nghệ sĩ trên thế giới làm được, đừng nghĩ Việt Nam làm được. Chúng là những thành quả cần sự tôi luyện ghê gớm.

May mắn khác là hai vợ chồng tôi đều sống vì nghề và sống được bằng nghề. Tôi cũng giữ được uy tín và sống bằng nhiều lĩnh vực nghệ thuật, không chỉ sống bằng tiền lương và thù lao diễn kịch. Tôi biết giữ gìn lý tưởng nghệ thuật - điều nhiều người rất khó khăn mới làm được. Hình tượng nhân vật tôi đóng, đem lại một sự liên tưởng và tin tưởng. Và từ những hình mẫu đó, tôi có thể tham gia đóng quảng cáo.

Nói đâu xa xôi, nếu như một tài năng như Lê Khanh, như ở sân khấu Sài Gòn hôm nay, đêm nào sân khấu cũng sáng đèn cuộc sống sẽ rất khác. Người Bắc hay đao to búa lớn những "giá trị", nhưng sân khấu vẫn ít người đến. Trong khi đó, nghệ thuật kông có công chúng coi như bị vô hiệu hóa…

Theo tôi, Bắc là cái nôi của nghệ thuật kịch nói. Thế mạnh của kịch Bắc là kịch tâm lý xã hội, logic với tâm lý của người miền Bắc - xem và thưởng thức. Những tác phẩm đậm tính nghệ thuật nhưng phải có triết lý sâu sắc. Còn sân khấu miền Nam là nơi giải trí, tương ứng với tính cách của người phương Nam, hồn nhiên cởi mở, chân thực, nghĩ gì nói nấy, thực tế và có nhu cầu giải trí cao.Vì thế, sân khấu hài của miền Nam bao lâu nay đã có như một sở trường và hài của miền Nam là hài tấu.

Đất nước đã vào thời kỳ kinh tế mở, mọi người lao vào làm kinh tế phải đau đầu suy nghĩ, làm thế nào để cuộc sống tốt hơn. Mọi người phấn đấu đã mệt, thời gian đâu họ ngồi nghe triết lý sâu sắc. Lúc này, sở trường miền Bắc xoay sang sân khấu hài sẽ khó vô cùng. Còn giữ nghệ thuật chính thống là đi ngược với thị trường.

Các nhà văn, nhà viết kịch và nghệ sĩ chúng tôi cũng lúng túng ở từng thời điểm. Mọi thứ cần có thời gian. Giống như tôi, đẻ vào giờ đi chậm nói chậm nên giờ mà đi nhanh nói nhanh sẽ nói lắp, đi vấp. Mọi việc phải nhìn ở cái gốc. Cả một lề thói, nếp nghĩ, nếp sống không dễ thay đổi.

- Khư khư giữ "giá trị" để nghèo trong khi người đi sau cần những điều thực tế hơn từ sân khấu, lại chịu "nhịn đói" là vô tình người đi trước không cho người đi sau có được những cái mà họ cần. Chị nghĩ sao?

- Đó là họ muốn cho nhưng chưa biết cách cho. Ví dụ, tôi sẽ không dám phá cách, nổi loạn nếu như không có một nhân tố tác động. Và tôi cũng cần cơ hội thích hợp để "cho". Theo tôi, diễn viên nên giữ cách diễn chuyên nghiệp, nếu không, họ sẽ dần dần thành nghiệp dư. Hiện nay, xu hướng mới là đang nghiệp dư hóa sân khấu chuyên nghiệp.

- Từ những giá trị tích lũy được một đời, chị có trở thành nô lệ của hào quang bản thân?

- Không. Bản thân nghề nghiệp đã không phải nô lệ. Tôi chỉ là nô lệ cho khát vọng riêng thôi. Nghề tôi là một cuộc chạy đua không dừng lại được. Vai diễn của tôi không thể diễn mãi mà phải đóng màn để chuyển sang một vai diễn khác. Thất bại trong vai diễn sẽ ê chề không còn đường sống bởi khát vọng của người nghệ sĩ là không có điểm dừng. Với tôi, nghệ thuật là sự sống, ở một nghĩa trần trụi nhất là cuộc sống vật chất. Nếu không đi diễn thì tôi sống bằng gì? Nếu nói về khát vọng là tình yêu thì tôi không đi theo tình yêu sân khấu, tôi yêu gì?

- Chị luôn biến mọi thứ thành nhẹ nhàng. Có lừa dối bản thân không?

- Vấn đề là mọi người nghĩ như thế sẽ rất khổ, còn tôi không thấy gì. Thực ra, mọi người có hiểu tôi đâu vì đơn giản họ không sống gần tôi. Ngay cả bố mẹ, chồng con cũng không hiểu hết về tôi, điều đó cũng tự nhiên.

Mọi người phần lớn biết tôi qua vai diễn. Một số người theo dõi tôi trong vai diễn từ 7 tuổi đến giờ, biết và yêu quý tôi qua các nhân vật. Nếu không có những nhân vật, họ không biết đến Lê Khanh đâu. Vì vậy, giá trị của tôi là các nhân vật. Tôi giữ điều đó vì bản thân trước.

- Luôn trân trọng mọi giá trị, trong đó có nhan sắc, đó là một áp lực lớn với chị?

- Tôi không biết tôi dại hay tôi khôn, hay ăn may, tôi không thường xuyên để ý bên ngoài nhiều. Nhiều người xót xa, bảo tôi phải giữ gìn nhan sắc, chăm sóc da, đừng phong sương nắng gió bụi đời. Nhưng tôi không thể duy trì thường xuyên. Tất cả những gì trên cơ thể tôi là trời và bố mẹ cho, chưa có một sự can thiệp nào của dao kéo cả.

- Cuộc sống vẹn toàn danh tiếng, hạnh phúc trong giới nghệ sĩ đang là của hiếm. Chị cân bằng cuộc sống như thế nào để giữ gìn mọi thứ lâu bền?

- Tôi nhờ vào may mắn. Nhưng tôi cũng tự hào vì trời thương đã cho tôi sự may mắn để cố gắng. Tôi không nghĩ tôi già. Trơ trẽn thế đấy. Mọi người hỏi tôi bao nhiêu tuổi, tôi nói mới 16. Mọi người cười nghiêng ngả, còn tôi thấy vui. Mọi người mắc nhiều bệnh và đa nghi cuộc sống nhiều hơn tôi.

Tôi đã có một viên thuốc đúng lúc, qua được thời niên thiếu khó khăn. Nhưng bây giờ, tôi có nghề nghiệp, lấy được chồng, sinh được con và hạnh phúc. Sự sống là thứ giá trị nhất. Nếu các bạn muốn tận hưởng sự sống trên đời, các bạn phải vượt qua nó một cách lạc quan. Sự sống hữu hạn, đừng phí.

Theo Thế giới người nổi tiếng