Để đánh giá sự thành công của một tác phẩm điện ảnh, có hai yếu tố thường được nhắc tới: sự ăn khách tại phòng vé, và số lượng giải thưởng mà tác phẩm đó giành chiến thắng tại các sự kiện điện ảnh lớn trong năm như Cannes, Venice, Quả cầu vàng, Tinh thần Độc lập, Oscar…
Nếu như đáp án cho thắc mắc thứ nhất xuất hiện chỉ sau tháng đầu tiên bộ phim trình chiếu, thì đối với câu hỏi thứ hai, người hâm mộ và bản thân những nhà làm phim phải chờ tới mùa giải thưởng điện ảnh cuối năm, thường bắt đầu từ trung tuần tháng 11 với kết quả bình chọn từ một số hội phê bình điện ảnh uy tín như ở Los Angeles, New York…
Toàn bộ mùa giải thông thường kéo dài trong vòng hơn ba tháng, và khép lại bằng lễ trao giải thưởng điện ảnh lớn nhất hành tinh: Oscar của Viện hàn lâm Khoa học và Nghệ thuật Điện ảnh nước Mỹ (AMPAS).
Riêng trong năm nay, do có sự kiện Thế vận hội Mùa đông Pyeongchang diễn ra từ 9 đến 25/2, người yêu điện ảnh sẽ buộc phải chờ đợi tới ngày 4/3 mới biết kết quả của lễ trao giải thưởng Oscar lần thứ 90.
Đường đua trước giờ công bố đề cử
Một cột mốc quan trọng của Oscar 2018 là ngày 23/1 khi danh sách đề cử sắp sửa được AMPAS chính thức công bố. Tuy nhiên, sau kết quả hai giải Quả cầu vàng (của Hiệp hội Báo chí Nước ngoài tại Hollywood), và Critics’ Choice Award (của Hiệp hội Phê bình Điện ảnh, Phát thanh và Truyền hình Bắc Mỹ), cộng thêm đánh giá từ giới phê bình và số lượng các giải thưởng sớm, những ứng cử viên tiềm tàng năm nay đã thực sự lộ diện.
Tại hạng mục Phim truyện xuất sắc, theo thống kê của trang tổng hợp Metacritic, tác phẩm rùng rợn có ngân sách 4,5 triệu USD là Get Out của đạo diễn Jordan Peele đang dẫn đầu về số lượng 11 giải thưởng và 25 đề cử. Theo sát phía sau là tác phẩm về tuổi tưởng thành Lady Bird của nữ đạo diễn Greta Gerwig cũng với 11 giải thưởng, nhưng ít hơn ba đề cử.
Lady Bird và Get Out là những bộ phim đạt điểm gần như tuyệt đối trên Rotten Tomatoes, cũng như giành nhiều giải thưởng sớm. Nhưng cả hai thực tế không chiếm ưu thế vượt trội khi đường đua Oscar 2018 bước vào giai đoạn quan trọng nhất. |
Đây cũng là hai tác phẩm đang giữ số điểm gần như tuyệt đối là 99% trên trang thống kê Rotten Tomatoes. Song, đến chặng nước rút, Get Out khó lòng còn chiếm thế thượng phong, bởi những tác phẩm thuộc dòng rùng rợn chưa bao giờ được coi là ứng cử viên sáng giá tại các mùa giải thưởng điện ảnh.
Minh chứng rõ ràng nhất là việc Get Out để trượt giải Phim truyện xuất sắc - Thể loại hài hoặc ca vũ nhạc của mảng điện ảnh tại Quả cầu vàng hôm 7/1 vào chính tay Lady Bird - một tác phẩm giàu tình cảm và có phần “nghiêm túc” hơn.
Nhưng ngay cả khi mới vượt qua Get Out, “Điểu Cô nương” cũng chưa chắc đã làm nên chuyện. Tại chính Quả cầu vàng, Three Billboards Outside Ebbing, Missouri của đạo diễn Martin McDonagh bắt đầu nổi lên như một thế lực đáng gờm khi giành tới bốn chiến thắng, trong đó có Phim truyện xuất sắc - Thể loại chính kịch.
Để rồi, tại Critics’ Choice Award, The Shape of Water - câu chuyện tình kỳ lạ giữa một cô lao công bị câm và một con thủy quái trong bối cảnh thời kỳ Chiến tranh Lạnh - lại là cái tên được trao giải thưởng cao quý nhất. Thừa thắng xông lên, bộ phim của đạo diễn Guillermo del Toro còn tạm thời dẫn đầu danh sách đề cử BAFTA khi có tên ở 12 hạng mục.
Three Billboards Outside Ebbing, Missouri và The Shape of Water hiện là hai cái tên đặc biệt nổi lên cho hạng mục Phim truyện xuất sắc của Oscar 2018. |
Có ý kiến cho rằng Oscar 2018 thực tế sẽ là cuộc so găng giữa Three Billboards Outside Ebbing, Missouri với The Shape of Water. Còn lúc này, nhiều cái tên đình đám hồi đầu mùa giải bỗng như rớt lại phía sau, như phim lãng mạn đồng tính Call Me by Your Name của Luca Guadagnino, phim chính kịch về báo chí Mỹ trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam The Post của huyền thoại Steven Spielberg, hay bom tấn Dunkirk của Christopher Nolan.
Nhắc tới Christopher Nolan, nhiều fan của ông đã mong đợi về chiến thắng dành cho cá nhân thần tượng kể từ hồi mùa hè. Đề cử Đạo diễn xuất sắc dành cho Nolan với Dunkirk là điều gần như chắc chắn, nhưng chướng ngại để ông có thể chạm tay đến tượng vàng lúc này thực sự rất lớn: Guillermo del Toro.
Nhờ The Shape of Water, nhà làm phim có vẻ ngoài phúc hậu người Mexico đã giành 14 chiến thắng từ 19 lần được đề cử trong thời gian qua, trong đó có cả Quả cầu vàng lẫn Critics’ Choice Award. Ông hiện vượt xa Christopher Nolan, Greta Gerwig hay Jordan Peele trong cuộc đua ở lĩnh vực đạo diễn.
Không phải Christopher Nolan, Guillermo del Toro hiện mới là ứng cử viên số một cho giải Đạo diễn xuất sắc tại Oscar năm nay. |
Fan của Guillermo del Toro nay hoàn toàn có quyền để tin rằng thần tượng sẽ trở thành người cuối cùng của “bộ ba điện ảnh Mexico” (cùng Alfonso Cuarón với Gravity (2013) và Alejandro González Iñárritu với Birdman (2014), The Revenant (2015)) giành tượng vàng Oscar cho Đạo diễn xuất sắc vào tháng 3 tới.
Lúc này, bất ngờ có thể đến từ nữ đạo diễn kém del Toro tới gần 20 tuổi là Greta Gerwig. Tuy rất nổi tiếng trong vai trò “nàng thơ” của các bộ phim độc lập danh giá, nhưng Gerwig mới có lần đầu tiên ngồi trên ghế đạo diễn với Lady Bird. Do đó, cô khó lòng có thể sánh ngang Guillermo del Toro về mức độ nổi tiếng, hay thậm chí là sự tôn trọng từ giới làm phim.
Song, năm 2017 lại là thời khắc đặc biệt của Hollywood khi tiếng nói nữ quyền được đề cao hơn bao giờ hết. Do đó, Greta Gerwig có cơ sở để tiếp tục nuôi hy vọng tạo ra cuộc lật đổ vào phút chót tại Oscar - một giải thưởng thường chịu ảnh hưởng rất lớn từ bối cảnh chính trị - xã hội ở thời điểm trao giải.
Còn rất nhiều hạng mục khó đoán
Một điều ngạc nhiên của mùa giải thưởng điện ảnh 2017-18 là việc Martin McDonagh - nhân vật đứng sau Three Billboards Outside Ebbing, Missouri - lại gần như chưa được xướng danh tại bất cứ hạng mục Đạo diễn xuất sắc nào. Dẫu vậy, anh có lẽ cũng phần nào cảm thấy an ủi khi thấy Frances McDormand giành tới 15 giải Nữ diễn viên chính xuất sắc trong thời gian qua.
Xuất thần trong vai diễn bà mẹ mất con đi tìm công lý, nữ diễn viên 60 tuổi đã giành chiến thắng tại cả Quả cầu vàng lẫn Critics’ Choice Award. Do đó, tượng vàng Oscar thứ hai trong sự nghiệp rất có thể đến với Frances McDormand vào ngày 4/3.
Song, giống hạng mục Phim truyện xuất sắc, đối thủ chính của Frances McDormand là Sally Hawkins đến từ The Shape of Water. Vai diễn cô gái câm, đầy mơ mộng đem lòng yêu thủy quái đã giúp minh tinh 41 tuổi người Anh giành 14 chiến thắng tại mùa giải năm nay.
Nổi lên từ vai diễn cô nàng lí lắc trong Happy-Go-Lucky (2008), Hawkins từng một lần nhận đề cử Oscar hồi 2014, nhưng đó là ở hạng mục Nữ diễn viên phụ xuất sắc với Blue Jasmine (2013).
Bốn đề cử của hạng mục Nữ diễn viên chính xuất sắc tại Oscar 2018 coi như đã có chủ. Ngay cả khi người thứ năm có là Meryl Streep, tượng vàng khó lòng thoát khỏi tay bộ tứ Frances McDormand, Margot Robbie, Sally Hawkins và Saoirse Ronan. |
Trong một năm “được mùa” của phái đẹp, hai nữ diễn viên 9X là Saoirse Ronan (vai "Lady Bird" trong Lady Bird) và Margot Robbie (vai Tonya Harding trong I, Tonya) nhiều khả năng sẽ chiếm hai suất tiếp theo của hạng mục sau McDormand và Hawkins.
Vị trí “ngựa ô” lúc này có lẽ thuộc về Saoirse Ronan - cô gái đã hai lần nhận đề cử Oscar dù chỉ mới 21 tuổi. Và nếu không có gì đột biến, suất cuối cùng của hạng mục Nữ diễn viên chính xuất sắc sẽ thuộc về “bà hoàng” Meryl Streep với một vai diễn lôi cuốn “như thường lệ” ở The Post.
Trong lúc cuộc đua tới ngôi vị “ảnh hậu” của Oscar còn là câu hỏi mở, thì tại hạng mục Nam diễn viên chính xuất sắc, số đông giới quan sát nhận định mọi chuyện gần như đã an bài.
Hóa thân thành Thủ tướng Winston Churchill của nước Anh trong thời kỳ Thế chiến II mới nổ ra, Gary Oldman gần như không có đối thủ tại hạng mục Nam diễn viên chính xuất sắc của Oscar năm nay. |
Tài tử gạo cội Gary Oldman thực chất nổi lên từ ngay đầu mùa giải, và gần như đã cầm chắc tượng vàng trong tay khi vào vai Thủ tướng Anh Winston Churchill trong bộ phim tiểu sử Darkest Hour của đạo diễn Joe Wright.
Oldman là một trong những nam diễn viên được kính trọng nhất tại Hollywood. Ông đã phá dớp tại Quả cầu vàng, bởi trước Darkest Hour, tài tử thậm chí còn chưa một lần nhận đề cử tại đây. Giờ là cơ hội lớn để Gary Oldman rút khỏi nhóm “các diễn viên xuất chúng mà chưa từng giành Oscar”.
Do Gary Oldman đã thắng tới 18 lần tại mùa giải năm nay, cả những cái tên kỳ cựu như Daniel Day-Lewis (với Phantom Thread) hay Tom Hanks (với The Post), lẫn trẻ trung như Timothée Chalamet (với Call Me by Your Name) hay James Franco (với The Disaster Artist), đều tụt lại phía sau với khoảng cách rất xa. Tất cả đều thiếu một điều gì đó để có thể lật đổ màn trình diễn của đồng nghiệp người Anh ở Darkest Hour.
Thông thường, các hạng mục Nam và Nữ diễn viên phụ xuất sắc hàng năm của Oscar rất sớm an bài. Song, tình trạng “dễ đoán” ấy không lặp lại trong năm nay. Ở bảng của phái đẹp, công chúng đang chứng kiến cuộc đua tranh đầy quyết liệt giữa hai vai bà mẹ: Laurie Metcalf trong Lady Bird và Allison Janney trong I, Tonya.
Cùng là hai bà mẹ nhưng có tính cách trái ngược nhau, Allison Janney và Laurie Metcalf đang tạo ra cuộc đua hết sức kịch tính ở hạng mục Nữ diễn viên phụ xuất sắc. |
Còn ở bảng Nam diễn viên phụ xuất sắc, Sam Rockwell của Three Billboards Outside Ebbing, Missouri đến giờ vẫn chưa thể tạo ra lợi thế rõ ràng trước Armie Hammer, Michael Stuhlbarg (của Call Me by Your Name), Willem Dafoe (của The Florida Project), hay thậm chí là Richard Jenkins (của The Shape of Water).
Một ví dụ cụ thể là việc tuy Janney ẵm giải bằng vai bà mẹ “ác độc” tại Quả cầu vàng, nhưng trên thực tế, bà mẹ “thiên thần” Metcalf đã thắng tới 26 lần trong mùa giải năm nay, tức cao gấp đôi đối thủ.
Tương tự, tuy Rockwell mới có hai chiến thắng liên tiếp tại Quả cầu vàng và Critics’ Choice Award, số lần thắng lợi của anh trong mùa giải năm nay vẫn kém Willem Dafoe của The Florida Project tới 9 lần. Có lẽ chỉ khi giải thưởng SAG của Hiệp hội Diễn viên Mỹ lên tiếng, công chúng mới thấy một cái tên nào đó thực sự bứt lên.
Cũng nằm trong tình trạng “khó đoán” là cuộc đua ở hạng mục Kịch bản gốc và Kịch bản chuyển thể xuất sắc. Bốn cái tên hoàn toàn khác nhau về tuổi đời, tuổi nghề, và xuất thân đang tạm giữ lợi thế trước giờ G. Đó là Jordan Peele của Get Out, Greta Gerwig của Lady Bird, James Ivory của Call Me by Your Name, và Martin McDonaugh của Three Billboards Outside Ebbing, Missouri.
Tay máy Roger Deakins có lẽ sẽ kết thúc kỷ lục buồn tại Oscar nhờ bộ phim khoa học viễn tưởng Blade Runner 2049. |
Tại các hạng mục liên quan tới kỹ thuật (hay còn gọi là below-the-line), công chúng tiếp tục kỳ vọng nhà quay phim gạo cội Roger Deakins sẽ chấm dứt kỷ lục đáng buồn khi chưa một lần giành chiến thắng sau 13 lần nhận đề cử. Năm nay, ông tranh tài với tác phẩm khoa học viễn tưởng Blade Runner 2049.
Trong vòng một thập kỷ qua, nhà soạn nhạc Alexandre Desplat người Pháp nổi lên nhờ 8 lần được AMPAS trao đề cử. Song, ông mới chỉ có một chiến thắng duy nhất với The Grand Budapest Hotel (2014). Tượng vàng thứ hai có lẽ sẽ đến với Desplat nhờ The Shape of Water, bởi âm nhạc là yếu tố không nhỏ đóng góp vào thành công của toàn bộ phim.
Nhưng có lẽ chắc chắn hơn cả hiện là hạng mục Phim hoạt hình xuất sắc. Kể từ khi ra mắt, Coco của xưởng Pixar đã chinh phục cả số đông khán giả lẫn giới phê bình khó tính, cũng như càn quét hết giải thưởng này tới giải thưởng khác.
Nếu tác phẩm để thua trước Loving Vincent hoặc một đối thủ nào đó khác, đây chắc chắn sẽ là một trong những bất ngờ lớn nhất trong lịch sử giải thưởng điện ảnh Oscar.
Dự đoán luôn chỉ là dự đoán, bởi các lễ trao giải thưởng điện ảnh thường xuyên tiềm ẩn bất ngờ, đặc biệt là ở giai đoạn Hollywood phải đối mặt với quá nhiều bê bối mà không ai ngờ tới trong vòng chưa đầy một năm qua.
Chỉ một bê bối nhỏ vào lúc này thôi cũng có thể làm tắt ngấm hy vọng giành tượng vàng của các ứng cử viên tiềm năng. Cũng như nếu chỉ cần nhận một giải trong bộ tứ "tiền Oscar" đặc biệt quan trọng là DGA (Hiệp hội Đạo diễn), SAG (Hiệp hội Diễn viên), PGA (Hiệp hội Sản xuất) và WGA (Hiệp hội Biên kịch), thì cơ hội chiến thắng sẽ lại được mở ra.
Từ nay đến 4/3, vẫn còn rất nhiều điều lý thú trên đường đua Oscar. Nhưng hẳn không ai mong muốn một sự cố “nhầm tên” nào nữa xảy ra khiến ngày vui của giới điện ảnh và người đam mê bộ môn nghệ thuật thứ bảy bị phá hỏng, như bê bối “Moonlight / La La Land” tại lễ trao giải thưởng lần thứ 89.
Các cột mốc quan trọng tiếp theo trên đường đua Oscar 2018
20/1: Công bố giải thưởng PGA của Hiệp hội Sản xuất Mỹ
21/1: Công bố giải thưởng SAG của Hiệp hội Diễn viên Mỹ
23/1: Công bố danh sách đề cử giải thưởng Oscar 2018
2/2: Công bố giải thưởng DGA của Hiệp hội Đạo diễn Mỹ
10/2: Công bố giải thưởng WGA của Hiệp hội Biên kịch Mỹ
18/2: Công bố giải thưởng BAFTA của Viện hàn lâm nước Anh
20/2: Bắt đầu vòng bỏ phiếu cuối cùng của Oscar 2018
27/2: Ngừng nhận phiếu bầu Oscar 2018
3/3: Công bố giải thưởng điện ảnh Tinh thần Độc lập (Independent Spirit Awards)
4/3: Lễ trao giải thưởng Oscar lần thứ 90 năm 2018